Check onze 10 slimme tips om geld te besparen op je volgende gezinsvakantie

Hoe vertel je je kind dat opa of oma dood is?

Als opa of oma overlijdt, dan kan het lastig zijn: wat vertel je wel en niet aan je kind? Bij het overlijden van opa of oma, jouw (schoon)moeder of (schoon)vader, heb je te maken met je eigen verdriet en rouwproces. Tegelijkertijd wil je je kinderen beschermen tegen de pijn en het verlies wat bij het verlies van hun opa of oma hoort. Aan de andere kant horen de verdrietige en zware dingen ook bij het leven. Hoe praat je over de dood met je kind? Wanneer vertel je wat? En wat zijn handige tips? We zochten het voor je uit.

Kinderen en de dood: dit snappen ze

Het begrip 'dood' is voor jonge kinderen nog lastig te plaatsen. Daarom is het handig om te weten wat jouw kind er eigenlijk al van begrijpt.

Vanaf de geboorte tot ongeveer 2 jaar: kinderen snappen het fenomeen dood nog niet.

2 tot 5 jaar: kinderen hebben nog geen tijdsbesef, dus dood is voor hen iets tijdelijks. Ook snappen ze het verschil tussen dood en levenloos nog niet. In periodes van rouw nemen ze de reacties van hun ouders over.

5 tot 8 jaar: ze begrijpen dat dood voor altijd is en dat alles wat leeft ook een keer dood gaat. Ze snappen het verlies maar weten niet goed hoe ze ermee om moeten gaan.

8 tot 12 jaar: kinderen van deze leeftijd snappen dat ook zij een keer dood gaan. Als een dierbare overlijdt, kunnen ze (tijdelijk) terugschieten in kinderlijker gedrag.

12 tot 21 jaar: de dood en het verlies wat erbij hoort, kan deze leeftijdscategorie afschrikken. Ze willen zich terugtrekken in het gevoel van toen ze klein waren, toen ze nog beschermd waren voor de dood. Tel daar puberteit bij op en dat kan dit een ingewikkeld onderwerp maken.

Wanneer vertel je een kind dat opa of oma dood is?

Daar kunnen we kort over zijn. Vertel je kind zo snel mogelijk dat opa of oma is overleden. Kinderen voelen aan dat er iets aan de hand is. Dan kun je ze beter zelf vertellen wat er precies aan de hand is. Anders horen ze het van iemand anders of ze leggen zelf de link als ze volwassenen horen praten. En zulk nieuws kan een eigen leven gaan leiden in het hoofd van je kind. Dat wil je liever voorkomen. Probeer iedereen uit het gezin tegelijk het nare nieuws te brengen. Sommige kinderen zullen direct vragen erover stellen of hun verdriet uiten. Anderen worden juist stiller en hebben tijd nodig om het te laten bezinken. Ga erna met je kind(eren) apart gaan zitten om te praten over hoe hij zich voelt. Probeer in dit gesprek niets in te vullen voor je kind, maar echt te luisteren naar zijn of haar gedachten en gevoelens.

Hoe vertel je je kind dat opa of oma dood is?

Een slechtnieuwsgesprek voeren is niet leuk, maar wel heel belangrijk. Door dit op een goede manier te doen, kun je je kind helpen met de rouwverwerking. Tips voor een ‘goed’ slechtnieuwsgesprek:

  • Vertel het slechte nieuws zelf aan je kind, ook als je zelf verdriet hebt. Het is oké als kinderen jouw emoties ziet. Probeer het iets te doseren, omdat jouw verdriet heel heftig kan zijn voor een kind.
  • Zorg dat jij (en je eventuele partner) met je aandacht bij het gesprek bent. Zet de tv/pc/tablet/telefoon uit en neem je kind naast je op de bank of op schoot. Vertel dat je iets ergs moet vertellen.
  • Wees duidelijk en vertel in korte en duidelijke zinnen wat er aan de hand is. Opa is dood. Misschien wist je kind bijvoorbeeld al dat opa of oma ziek was. Draai er niet omheen en maak het niet mooier dan het is. Laat je kind zelf aangeven hoeveel hij verder wil weten.
  • Laat je kind vragen stellen en geef zo goed als je kan antwoord. Het is niet nodig om uitgebreid antwoord te geven op vragen, en sta open voor de vragen die komen. 
  • Geef je kind ruimte voor zijn emoties. Niemand wil zijn kind verdrietig zien, maar bij de dood hoort een rouwproces. Je kunt hier lezen hoe het rouwproces er per leeftijd uitziet. Dat verstoor je als je je kind afleidt met koekjes, cadeautjes of andere dingen. Lichamelijk contact kan je kind enorm helpen om ermee om te gaan. Neem je kind dus vooral op schoot, knuffel elkaar of laat op een andere manier merken dat je er voor je kind bent.

Wat vertel je wel en wat vertel je niet?

Stop je het gesprek na het slechte nieuws dat opa of oma dood is of leg je nog meer uit? Dat is net als bij veel dingen in het ouderschap aan jou. Jij kent je kind het best en weet wat hij wel en niet aankan. Over het algemeen geldt: hoe jonger je kind, hoe korter de boodschap. Oudere kinderen willen vaak meer weten over de oorzaak en hebben meer vragen. Maar ook bij oudere kinderen kun je het kort houden. Er komt namelijk vrijwel niets meer binnen zodra je hebt verteld dat opa of oma dood is. Kijk dus eerst hoe je kind reageert en sluit hierop aan. Knuffel, geef troost of beantwoord vragen.

Belangrijk: hoewel het heel verleidelijk is om de pijn voor je kind te verzachten met een andere boodschap zoals ‘opa slaapt voor altijd’ of ‘oma is een sterretje geworden’, is dit echt geen goed idee. Kinderen zullen het niet goed begrijpen. Daarnaast kan het zelfs beangstigend zijn en als gevolg hebben dat je kind niet meer wil slapen omdat hij bang is dood te gaan. Gebruik het woord ‘dood’ en leg uit wat het betekent. Je kunt niet voorkomen dat je kind met de dood te maken krijgt. Je kunt hem wel helpen er goed mee om te leren gaan.

Verwerk het nieuws samen 

Kinderen verwerken emoties en gebeurtenissen anders dan volwassenen. Het kan fijn zijn om samen het nieuws en verdriet een plek te geven op een andere manier dan met woorden. Hier wat suggesties:

  • Teken jullie gevoelens, in verschillende kleuren of juist bepaalde vormen. Geef gedachten een kleur of een benaming en zet zo letterlijk jullie gevoelens op papier. 
  • Schrijf een brief aan opa of oma met al jullie fijnste herinneringen. Dit kan voor kinderen heel fijn zijn. 
  • Plant samen een boompje in de tuin, die symbool staat voor opa of oma. Zo groeit er weer nieuw leven.
  • Zet een foto neer en steek elke dag even samen een kaarsje aan. Het is voor kinderen fijn om een moment te creëren waarin er even wordt stilgestaan bij jullie dierbare.

Boeken over de dood voor kinderen

Het helpt als je van een afstand naar de dood kunt kijken om het beter te begrijpen. Je ziet iemand anders in dezelfde situatie en kunt het vergelijken met jezelf. Dat geldt voor kinderen en voor grote mensen. Boeken kunnen hierbij helpen. Wat voelt de hoofdpersoon? Heb jij dat ook? Is het voor jou anders?

Voor kinderen van 3 tot 6 jaar

Voor kinderen van 4 tot 7 jaar

Voor kinderen van 8 tot 12 jaar

Kijk naar jezelf, je kind en je gezin

Hoewel dood en rouw bij het leven hoort, is het niet iets waar we graag over praten. Toch hoeft het niet ingewikkeld te zijn om het bespreekbaar te maken. We kunnen tips geven, maar het is aan jou om te kijken wat er bij jou, je kind en je gezin past. Er komt na het overlijden van Opa of Oma veel op jullie af. Vaak moet er binnen een week van alles geregeld worden. Een uitvaartverzorger kan daarbij helpen. Zij nemen je de zorg uit handen, zodat jullie rustig op jullie manier afscheid kunnen nemen en een begin kunnen maken aan het rouwproces.

 

Misschien vind je dit ook interessant:

Is jouw (schoon)vader of (schoon)moeder overleden en wil je hem of haar blijven herinneren binnen jullie gezin? Lees deze tips om herinneringen levend te houden.

De dood bespreekbaar maken, kan moeilijk zijn. Je vindt hier tips om met je kind te praten over leven en dood.

Hebben jullie al een voogd aangewezen voor jullie kind(eren)? Lees hier hoe je dit kunt doen!

Dit artikel is samen met kennispartner Monuta geschreven.