Puber ontspoort, vader doet niets en denkt alleen aan zichzelf

psychiater

Is het mogelijk dat stiefzoon naar een psychiater gaat om daar een op een mee te spreken? Of heeft hij een goede mentor die hij vertrouwt?
Met zo'n gezelschap kom je niet op een lijn. Dat is een illusie.
Zoon heeft blijkbaar problemen. Daar zou het over moeten gaan. Het handigste is het als je daar een persoon bij hebt/psychiater of andere hulpverlener, of school, die je helpt en de richting aangeeft.
De rest kan vaak zorgen voor een hoop verwarring.
Ik zou me ook niet zo beschuldigend uiten over de vader. Dit soort zaken zijn frustrerend voor iedereen en niet per se iemands schuld.
Belangrijk is dat er iemand goed luistert naar de zoon en kijkt of de problemen opgedroogs kunnen worden op een eenvoudige/praktische/ doeltreffende manier.
Voor je het weet heb je een partij ruziende volwassenen, iedereen praat met en tegen elkaar en niet met deze jongen, en ondertussen wordt het er voor deze jongen almaar slechter op.

Goede oplossing

Wie heeft er gezag? En wat vind zoon daarvan?
Als er een route gekozen wordt, waar zoon het mee eens is, kun je zonodig een weigerachtige vader buitenspel zetten, eenmalig om de rechter een beslissing te laten nemen over speciaal onderwijs of psychiater. Dat doe je ook alleen als het echt oplossend is en als zoon het er mee eens is.

Ho Stop!

De vader is hier het grootste probleem dat moeten we maar van je aannemen en de school, de didact en BJZ denken er ook zo over?

O wat word ik hier boos van! Weet je wat die vader geworden is door deze houding? Schietschijf! En iedereen mag meedoen. Iedereen mag zeggen hoe slecht hij het doet, zich bemoeien, roepen dat het niet goed met zoon gaat....en dat het zijn schuld is.....en als vader dan in een gesprek boos wordt is dat het bewijs......

Roepen dat het niet goed gaat met het kind dat bij je ex woont is een prachtig middel om je ex te treffen, want je krijgt iedereen mee. En ook al is er echt iets aan de hand, dat leger wat nu tegenover de vader staat, zorgt voor onrust. Zowel bij vader als zoon. Met zijn allen staan kijken en zeggen dat ze het niet goed doen, maar echte hulp, ho maar.

Twee vragen:
-waarom is de ots opgeheven als deze niet geholpen heeft?
-waarom woont zoon bij vader als moeder en stiefvader het kennelijk allemaal zoveel beter kunnen?

Een advies:
-Stop met jagen en beschuldigen, dit legt druk en veroorzaakt problemen die er niet waren en versterkt bestaande problemen. Als je de vader wilt treffen zit je op het juiste spoor, als het je om het kind gaat, niet.

vader is boos

Omdat zijn exvrouw hem een OTS bezorgd heeft waar hij na 2 jaar weer vanaf is want gewonnen. Exvrouw dacht dat vader met dwang van jeugdzorg wel in haar gareel te krijgen was. Jeugdzorg ging helpen om ouders 'op een lijn' te krijgen.
Vader is boos vanwege de opgedrongen hulp voor zoon waar hij de schuld krijgt van de misere.
Nou ja, ik weet het niet natuurlijk, maar in mijn buurt ook weer zo'n geval van moeder die denkt dat met de OTS vader eindelijk doet wat hij tijdens het huwelijk en het inmiddels al jaren durende nahuwelijk niet van plan was namelijk doen wat moeder zegt.
Ondertussen zijn de kinderen al jaren de weg kwijt en ook niet meer in het gezin. En maar ruzie maken met hulp van de instanties.

visjoea

Kunnen jullie zoon niet in huis nemen?
Misschien loopt het beter dan. Maar dat moet wel op basis van vrijwilligheid.

Het is gemakkelijk vader overal de schuld van te geven . Jullie zijn dan inderdaad machteloos maar dat helpt de situatie niet. Dus neem over of laat los, want de volwassenen om deze ontspoorde puber gedragen zich te onvolwassen om samen te werken. En dat is essentieel.

hoezo samenwerken?

In mijn ervaring is het 'alle neuzen een kant op' onhaalbaar en onnodig. Meer een soort idee dat verstandig klinkt. Daar kan een hoop onnodige energie naar toe gaan.
Het is handiger als een van de ouders de route aangeeft en de ander gaat daar zonodig in mee. Zonder daar eerst allerlei discussies over te voeren. Dan kan de attentie gewoon naar het kind gaan. Volwassenen maken er soms een potje van dat alleen maar afleidt van waar het over moet gaan.
Samenwerken is een kunst en in dit soort situaties niet echt noodzakelijk. Soms juist contraproductief.
We weten nog helemaal niet waar deze zoon hulp bij nodig heeft. Daar zou het over moeten gaan. Dan kun je daarvoor de kortste route bedenken.
Dit gaat alleen maar over ruzie en wie er fout bezig is en goed.

Bedankt

Hallo allemaal,

Bedankt voor alle reacties. Na goed overleg tussen mij en mijn vrouw hebben we besloten in het belang van de jongen 'een stapje opzij' te doen. De bemoeienis en aanwezigheid van mijn vrouw bij gesprekken wekt teveel irritatie en boosheid op bij de vader, waardoor het inderdaad niet meer over de jongen gaat. Hopelijk kan de school het verder met de vader oppakken. We zullen het verder los moeten laten.

Nog wel een opmerking hierover, misschien dat iemand dit herkent. Dit is niet de eerste keer dat mijn vrouw zich terugtrekt vanwege het gedrag van de vader. Ze moet eigenlijk al sinds de scheiding toezien en accepteren hoe hij de dingen doet. Hij dult geen enkele inmenging en bemoeienis, wil alles zelf doen en bepaalt dus in de praktijk alles. Mijn vrouw staat daar volledig machteloos tegenover, ook al hebben ze beiden het gezag over de jongen. Uiteraard zullen we altijd proberen om conflicten, ruzies en escalaties te voorkomen in het belang van het kind, maar je zult wel begrijpen dat dit soms lastig is, helemaal in dit geval als het niet goed gaat met je zoon.

Schuld

Toch proberen van die schuldvraag af te stappen. Scheiden is lijden. En heel veel slikken. Je hebt geen invloed op wat er bij de andere ouder gebeurt. En dat is ontzettend moeilijk. Ik kan niet oordelen of het bij jullie erg genoeg is om in te grijpen en ook niet of dat uberhaupt zou kunnen. Ik heb indertijd, na een huwelijk met ernstig geweld naar mijn kinderen en mijzelf, besloten mijn kinderen niet aan de man mee te geven. Dit heeft uiteraard tot ongelofelijk veel gedonder geleid. Maar ik vond het in het belang van mijn kinderen dit te doen. Later kreeg ik de instanties hierin tegen me, die weigerden naar de problemen te kijken en prioriteit maakten van vader en kinderen hebben recht op contact met elkaar en 'moeder maakt vader zwart waardoor de kinderen denken dat ze mishandeld zijn'. Jaren van ots en dreigende uhp. Trauma op trauma voor mijn kinderen. Jeugdzorg maakte dat er helemaal niet meer met vader te praten was over de problemen (wat nou, jeugdzorg geeft jou de schuld dus waarom zou ik met je praten) en ik mij dusdanig door hem aangepakt voelde dat ook ik het niet meer kon opbrengen. Dat is wat ik bedoel met dat de andere ouder op een gegeven moment schietschijf wordt en wat dat verder doet.

Kun je specifieker zijn over wat zoon dan doet dat jullie het zo mis vinden gaan? En hoe gaat het dan als hij bij jullie is?

machteloos voelen

Dat begrijp ik, maar het klopt niet. Jullie kunnen zoveel doen, zoveel invloed uitoefenen. Door er te zijn voor de jongen, door hem te steunen en te helpen. Als hij bij jullie terecht kan dan is dat het belangrijkste dat je voor hem kunt doen.

Eens met Emine

Ik ben het helemaal eens met Emine. Een probleem gezamenlijk oplossen (door middel van een OTS, psychiater, school of wat dan ook) kan pas als jullie het eens zijn over het probleem. Dat lukt nu niet.
'Iedereen' vindt at vader het probleem is, behalve vader zelf. en dus zal vader ook niet meewerken aan een oplossing. Iedereen vindt dat de problemen van het kind veroorzaakt worden door vader. En dus zal vader zelf niet meewerken aan enig inzicht in de problemen van zoon.
Die analyse zul je dus echt los moeten laten , meer kijken naar het gedrag van het kind zelf en naar de vraag wie welke problemen ervaart.
Helaas zorgt de ingezette analyse (vader is het probleem) ervoor, dat vader zelf nooit meer enig probleem of vraag zal stellen aan wie dan ook. Het gesprek is daarmee volledig geblokkeerd.

Kun je daar nog uitkomen? Je hebt het nu over 'een stapje terug zetten' en doet alsof dat een opoffering is van je vrouw, die ze al zo vaak heeft gedaan. Dat is slachtofferig gedrag, daar wordt het niet beter van. Je vrouw is 'drager' misschien wel initiator (ze is niet voor niets gescheiden) van een discours, waarin de vader zeer negatief wordt besproken en gezien wordt als oorzaak van de problemen van het kind. Uit die rol zou zij zich moeten terugtrekken, ja. Maar dat zou ze zelf echt intens anders moeten gaan bezien, ze moet dus haar eigen verleden en haar eigen verhaal grondig herzien. Het tweede punt is nog, dat dat door de ander (de vader) gezien en vertrouwd wordt. Dat vraagt heel veel, als je vrouw al vijf jaar lang zo bezig is. Moeder vertrouwt vader niet als opvoeder. Als ze zich terugtrekt en die visie blijft handhaven heeft het terugtrekken geen enkele zin. Interveniëren ook niet. Ze symboliseert als het ware de negatieve visie op vader. Waar jullie je tijd en energie aan kunnen besteden is de vraag hoe je vrouw dat negatieve discours kan doorbreken. Dat vraagt veel van haar eigen inzet en inzicht en het vraagt nog meer als het gaat om de vraag: hoe brengen we die boodschap over? Want zomaar ineens een andere houding aannemen zal niet geloofwaardig zijn.

'Ze moet eigenlijk al sinds de scheiding toezien en accepteren hoe hij de dingen doet. Hij dult geen enkele inmenging en bemoeienis, wil alles zelf doen en bepaalt dus in de praktijk alles. Mijn vrouw staat daar volledig machteloos tegenover, ook al hebben ze beiden het gezag over de jongen.'
De realiteit van een scheiding is, dat je invloed op elkaars gedrag los laat. Daarom ga je juist scheiden: elkaars gedrag is niet acceptabel en veranderen lukt niet. Het is dan ook terecht, dat iemand na een scheiding moet 'toezien en accepteren' hoe de ander bepaalde dingen doet. Ik maak me hier op het forum altijd boos op vrouwen die na de scheiding hun ex willen voorschrijven hoe hij bepaalde dingen moet doen. Omgekeerd geldt hetzelfde.
Gezamenlijk gezag is er wel, dat wil zeggen dat je vrouw evenveel te vertellen heeft over je kind als de vader van het kind, maar de grenzen ervan zijn beperkter: als je kind bij je vrouw is is zij de baas, als je kind bij vader is is hij de baas. Er zijn bepaalde zaken waarvoor gemeenschappelijke toestemming nodig is (paspoort aanvragen, ingrijpende medische behandelingen etc.), maar dat is beperkt. In de praktijk zal degene die de meeste dagelijkse zorg voor het kind heeft ook de meeste beslissingen nemen. Ik begrijp dat de vader de meeste zorg heeft. Betaalt moeder wel alimentatie aan de vader?

Als je niet uit het conflict kunt komen, dan is uiteraard altijd een optie om wijziging van de verblijfsplaats te vragen bij de rechter. Het kind kan dan bij jullie gaan wonen. Dan heb je wel een diep conflict met vader en als je naar je kind blijft kijken als een kind, dat door vader in de problemen is gekomen, dan neem je het kind ook niet serieus en zul je ook weinig kunnen doen aan de problemen van het kind zelf.

Hoe vaak zien jullie de jongen en hoe zijn de kontakten op dat moment?

Tsjor

tsjor

Hi Tsjor,

Wat een fijne reactie! En Emine ook bedankt voor je uitvoerige reacties. En de anderen natuurlijk ook

Om nog even terug te komen op je eerdere vragen Emine:

- OTS is stopgezet omdat BJZ hier ook verder niets mee kon. Ze stonden min of meer ook machteloos. Ze waren zelfs bang voor de vader. Ze hebben wel het e.e.a. geprobeerd, maar je kunt iemand die niet wil niet dwingen.
- De jongen woont bij zijn vader omdat een van de vele rechters tijdens de scheiding het beter vond als de kinderen in hun vertrouwde omgeving bij hun vader bleven. Mijn vrouw is vertrokken (na huislijk geweld).

De jongen is regelmatig bij ons (gemiddeld twee-drie weekenden per maand). Het is een schat, maar moeilijk in de opvoeding. Natuurlijk zijn we er samen voor hem en is hij altijd welkom. Maar om iets te bereiken moet de opvoedkundige lijn ook doorgetrokken worden naar beide ouders. En daar ligt nu het probleem. Vader wil gewoon niet. En ik ben het niet eens met je Tsjor. Wettelijk gezag is in ons geval een papieren tijger. Vader bepaalt in de praktijk alles. Zelfs de omgangsregeling wordt door hem gedicteerd, ondanks beschikkingen die iets anders zeggen. Dan maar weer naar de rechter? Niet dus, op een gegeven moment ben je er klaar mee. En al die bezoeken naar de rechtbank doen de kinderen ook geen goed. En ja, moeder betaalt alimentatie.

We zijn er echt niet op uit om vader zwart te maken of te beschuldigen of om een schietschijf van hem te maken. Zo mag het misschien lijken, maar dat is hier echt niet het geval. Het is een feitelijk relaas. Mijn vrouw gedraagt zich zeker niet als slachtoffer. Als dat zo lijkt, dan heb ik het verkeerd verwoord. Ik bedoelde het terugtrekken van mijn vrouw als puur feitelijk en als beste optie in deze situatie.

We proberen echt van alles te bedenken om de jongen te helpen. Maar we lopen altijd tegen de vader aan, die wil gewoon niet meedoen. Alle suggesties, voorstellen en dergelijke worden afgedaan als bemoeizuchtig. Vaak worden daarbij door vader allerlei oude koeien uit de sloot gehaald, en krijgt mijn vrouw allerlei verwijten naar haar hoofd geslingerd over hoe slecht ze wel niet is als moeder. Soms uit het zich in (fysiek) geweld. Goed punt Tsjor, 'moeder vertrouwt vader niet als opvoeder'. Alsof het rechtstreeks uit het rapport van de RvdK komt. Maar wat nu als het terecht is? Die vraag wordt nooit gesteld. De meesten zien de vader juist als slachtoffer van alles. Zo ook de RvdK.

Wijziging van verblijfplaats is geen optie. De jongen wil zelf niet en het is niet ernstig genoeg (RvdK, BJZ). We hebben het namelijk al geprobeerd. Gevolg: onderzoek RvdK en OTS. De verhouding tussen mijn vrouw en haar ex is helaas al volledig verstoord. Er is geen communicatie (RvdK).

Maar bedankt voor alle tips en adviezen. We gaan er in ieder geval mee aan de slag. Een beetje introspectie kan ook geen kwaad

Een schat

Op zich is dat goed nieuws, dat de situatie niet ernstig genoeg is om de jongen uit huis te plaatsen. Overigens was hij dan waarschijnlijk ook niet bij jullie terecht gekomen en had je hem ook niet regelmatig in het weekend thuis gehad. Het zou ernstig zijn als BJZ zich teruggetrokken heeft omdat ze bang zijn voor vader. Als daar in de rapporten ook maar enige aanleiding voor is om dat te 'bewijzen' zou je daarmee nog naar een klachtencommissie van BJZ gaan. Ze hebben genoeg mogelijkheden om met geweld (de politie komt er dan bij) in te grijpen en ik zou niet weten waarom ze dat zouden nalaten. Als het nodig is, maar nogmaals, het kan ook zijn dat in deze sitautie een uithuisplaatsing niet nodig was.
Wat dan rest is een fundamenteel verschil tussen vader en moeder over de beste wijze van opvoeden.

Ik heb wel nog een tip voor je. Je schrijft: 'Het is een schat, maar moeilijk in de opvoeding.' Er is ooit een onderzoek uitgevoerd, waarbij ouders van probleemkinderen 'normale' kinderen kregen om op te voeden en omgekeerd ouders met 'normale' kinderen kregen probleemkinderen. Het onderzoek wees uit, dat de opvoedingsstijl van de ouders veranderde: ouders gingen anders opvoeden. Met andere woorden: de opvoedingsstijl van ouders wordt minstens zo zwaar beïnvloed door de aard van het kind als omgekeerd. Oftewel: er is een grote kans dat de problemen rondom de opvoeding eerder liggen in het kind zelf, dan in de gevolgen van de opvoeding door de ouders.
Vader maakt moeder verwijten over haar opvoedingsstijl, moeder maakt vader verwijten over zijn opvoedingsstijl en aangezien dit loopgravengevecht geen gevechtspauze kent is er geen mogelijkheid meer om te kijken naar een mogelijke andere oorzaak, namelijk of er een onderliggende problematiek is, die de echte oorzaak van het gedrag van die schat, die moeilijk op te voeden is.

Ik durf inmiddels de stelling aan dat er meer scheidingen komen, doordat ouders een problematisch kind hebben gekregen (zonder diagnose en gebruiksaanwijzing) dan dat er probleemkinderen ontstaan door een echtscheiding. Ouders krijgen dan zeer intense conflicten, omdat zij beiden vechten vor wat hen het meeste waard is, namelijk hun kind.

Alleen een voortdurende vechtscheiding is voor kinderen wel echt belastend. Dus alles wat je kunt doen om daar uit te komen, doen. Inclusief de verhalen over huiselijk geweld etc., dat moet je achter je laten. Daarom ga je scheiden, dat is voorbij. Als het goed is heeft je vrouw zelf indertijd de keuze gemaakt om met deze man een kind te krijgen. Dergelijke beslissingen hebben consequenties en die heb je te aanvaarden.

Als je dit in acht neemt kun je terug naar de kernvraag: wat kunnen jullie doen in de twee of drie weekenden dat de jongen bij jullie is. Is hij mogelijk ook met vakanties bij jullie? Als je dan een keer met hem naar de huisarts zou willen gaan of naar vrijgevestigde psycholoog, kinderarts etc., dan zou je dat kunnen plannen. Kom je verder als je puur en alleen naar zijn gedrag kijkt en wat daar problematisch aan is? Is hij oud genoeg om de verantwoordelijkheid bij hemzelf te leggen (bijvoorbeeld: hij staat onder invloed van verkeerde vrienden wordt dan: hij kiest de verkeerde vrienden - en is zelf verantwoordelijk voor die keuze).

Tsjor

Nog een kleine toevoeging

Je wil niet weten hoeveel kinderen ontsporen,w aarbij de ouders bij elkaar zijn, zelf leerkracht of gezinsvoogd zijn, tweede-kamer-lid etc. Alleen: als beide ouders bij elkaar zijn heeft de ontsporing een andere oorzaak, het zal dan nooit aan het huwelijk van beide ouders blijven.

Vergeet dat je op één lijn moet zitten, twee ouders samen zitten dat ook niet altijd en kinderen weten daar heel goed mee om te gaan c.q. te benutten. Trek je eigen lijn voor zover je zelf invloed hebt. die invloed gaat niet over de vader, wel over de tijd die het kind bij jullie is.

Tsjor

BJZ laat niet zomaar los

Sorry, maar ik kan niet geloven dat BJZ los heeft gelaten omdat het toch allemaal niet hielp. Dat is in de regel juist argument om ofwel weer een verlenging aan te vragen ofwel om een verderstrekkende maatregel te vragen. BJZ laat in de regel niet zomaar los, als ze het niet hard kunnen maken verzinnen ze er eerder wat bij dan dat ze bij gebrek aan bewijs los laten. Ik heb persoonlijk de overtuiging dat de grote bedragen die gemoeid zijn bij een ots daar een grote rol in spelen. Aannemelijker lijkt mij dat het toch beter gesteld is bij de jongen thuis dan dat jullie willen zien en dat het daarom is opgeheven. En ik snap dat hoor, dat je het niet wilt zien. Die ex is voor jullie een boeman en voor haar degene die haar leven heeft verwoest.

Feit is dat zij vertrokken is zonder kind. Zij heeft zichzelf in veiligheid gebracht en het kind bij de vader achtergelaten. Hoe je het ook wendt of keert, dit betekent dat zij het verantwoord achtte het kind bij vader achter te laten. Als zij dat niet verantwoord achtte, dan hebben we een heel andere discussie die niet in haar voordeel is. Ze heeft op het moment van vertrek dus besloten dat kind bij vader kon blijven. En dat is later door de rechter bekrachtigd. Ja, dat is heel verdrietig, gezien de reden van vertrek. Alleen als je de belangen van de moeder en de belangen van het kind loskoppelt is het samen met het door moeder door zonder kind te vertrekken erkende feit dat het kind bij vader kon blijven, het raadsonderzoek dat het niet ernstig genoeg is bij vader en een zoon die niet bij moeder wil wonen, misschien wel een vanuit de belangen van het kind bekeken, de juiste keuze.

Ik denk dat je zo moet denken: als het kind het slecht had en de kans kreeg over te stappen, dan stapte het over. Het kind stapt niet over en heeft het dus niet slecht.Hoe hard dat ook is voor de moeder die idd vanalles is aangedaan en hierdoor haar kind verloren is aan degene die dit deed.

De gedragsproblemen kunnen net zo goed komen doordat het kind zuurstofgebrek heeft gehad bij de geboorte, de scheiding zelf (en dus niet hoe vader het doet), jeugdzorg die daar een paar jaar heeft geregeerd, het feit dat moeder zonder hem vertrokken is of wat dan ook.....gedragsproblemen willen niet zeggen dat de thuissituatie verkeerd is. Een overplaatsing zou best kunnen betekenen dat je blijvend met dezelfde gedragsproblemen te maken zou hebben. Vergeet daarnaast niet dat ook het opvoeden van een gewoon kind niet gemakkelijk is.......(heeft hij wel gedragsproblemen of is hij gewoon puber?)

Ik zou proberen het los te laten. Natuurlijk, er wel zijn in de weekeinden dat hij bij jullie is en hij moet altijd bij jullie terecht kunnen, maar stop met jagen en oorzaken neerleggen bij vader. Als de zoon zichzelf niet in gevaar brengt, zich niet bezighoudt met criminaliteit en thuis niet geslagen wordt, heb je eenvoudigweg niets.

karakter

Misschien heeft de zoon wel het zelfde 'autonome' karakter dan zijn vader. Ik las hier ergens 'autonoom' geweldige vondst. Mijn kinderen hebben, net als hun vader, een vorm van autisme.
Opvoeding wordt dan al snel een dingetje. Ik heb moeten leren om heel anders dan dat men 'gemiddeld' 'normaal' vind met die kinderen om te gaan.
Kinderen met autisme hebben veel meer goede voorbeelden, praktische instructie, geduld en puzzelen nodig. Daar hebben de meeste mensen geen beeld bij.
Kan maar zo dat de zoon het beter heeft bij zijn vader omdat die meer begrip opbrengt en meer oplossingen heeft te bieden vanuit eenzelfde karakter.
Ik had op een gegeven moment ook een vader waarvan het kind bij moeder woonde altijd mopperde op moeder omdat die haar niet genoeg hielp. Alleen vader begreep wat ze bedoelde want beiden met een autismespectrumstoornis. Waar moeder veel te hoge zelfstandigheid bleef verwachten waardoor het kind steeds frustreerde.
Maar als het goed is heeft een intelligent iemand met autisme ook om leren gaan met 'normale' mensen dus dat heb ik die vader geadviseerd. Leer je dochter hoe ze goed om kan gaan met de te hoge verwachtingen bij moeder en bespreek met je dochte de dingetjes waar ze tegenaan loopt bij moeder en hoe ze die zelf op kan lossen of zo klein mogelijk kan maken.
En moeder maar roepen dat vader een mishandelaar was en dat kind bij hem niet goed was en de hele mikmak maar uit de kast gehaald moest worden. Moeder snapte het gewoon niet. Had daarin natuurlijk ook geen goede adviseurs, want welke ouder krijgt er nou direct adekwate uitleg en adviezen zelfs als autisme geconstateerd wordt?
Kun je meestal zelf ook nog met een lampje gaan zoeken.
Dus kan ook nog best dat moeder hier niet goed in beeld heeft hoe om te gaan met moeilijke maar lieve zoon. Moeilijk en lief is voor mij alweer een richtingaanwijzer richting een autismspectrumstoornis. Meestal erfelijk.