Heeft u zelf een kind met een slaapprobleem, dan zult u ongetwijfeld iets herkennen in de bovenstaande opsomming, of met gemak uw eigen probleem eraan kunnen toevoegen. Slapen kan echt een ramp zijn.

Methode Schregardus
Tot voor kort was er eigenlijk maar één goed boek op de Nederlandse markt, namelijk Kinderen met slaapproblemen van Ruttien Schregardus. Dat is een prima boek, waar heel veel ouders baat bij hebben, maar wel een beetje 1-dimensionaal.

De basisgedachte van Schregardus is: als je overdag duidelijke grenzen stelt, goed "nee" kunt zeggen, en voldoende rust en regelmaat hanteert, dan komt het slapen vanzelf. Dat uitgangspunt is zeer effectief, en in veel gevallen geeft het echt opmerkelijke resultaten. Maar het helpt niet in álle gevallen.

Soms zijn slaapproblemen een stuk ingewikkelder. Het nieuwe boek 'Bedtijd' claimt voor alle problemen een oplossing te hebben. Wordt die belofte ook waargemaakt? We zijn benieuwd.

Millpond Clinic
'Bedtijd' is geschreven door medewerkers van de Amerikaanse Millpond Clinic voor slaapproblemen. Je vraagt je dan meteen af: waarom hebben ze een boek geschreven, als er kennelijk een kliniek voor nodig is om de problemen écht op te lossen? Heeft een boek dan überhaupt nog wel zin?

Natuurlijk heeft zo'n boek zin, omdat je echt niet voor elk probleem naar een kliniek hoeft. De meeste slaapproblemen zijn uiteindelijk zó simpel dat je die echt wel thuis kunt oplossen. Het enige wat er dan nodig is, is een instructie om te achterhalen wat er nu eigenlijk aan de hand is, en hoe je dat moet aanpakken.

Bovendien geeft het boek veel tips en trucs om eventuele slaapproblemen vóór te zijn. (Al kun je je wel afvragen wie een boek over slaapproblemen gaat kopen als zijn kind vooralsnog slaapt als een roos.)

Immense hoeveelheid informatie
Wie het boek doorbladert, wordt totaal overdonderd door de immense hoeveelheid informatie. Tabellen, stroomschema's, stappenplannen, kadertekstjes, foto's, tips, tactieken, cases... We wisten niet dat slapen zó ingewikkeld was.

Even lekker lezen van kaft tot kaft is er dus bepaald niet bij. Daarvoor is 'Bedtijd' té gestructureerd en té gevarieerd vormgegeven. Het lijkt wel een tijdschrift, zo smakelijk ziet elke bladzijde eruit. Maar je wordt er wel doodmoe van... Een boek is tenslotte toch iets anders dan een tijdschrift.

Anderzijds hóef je natuurlijk ook niet alles te lezen wat er staat. Je kunt je ook beperken tot je eigen slaapprobleem, en de rest overslaan. Zodra je die gedachte hebt toegelaten, wordt het al een stuk gemakkelijker.

Steekproef 1 - vroeg wakker worden
Maar nu de inhoud. Is die bruikbaar? We namen twee steekproeven, op basis van twee vragen die op een willekeurige dag bij ons binnenkwamen. (Normaal krijgen we zo'n 60 vragen per dag, waarvan meer dan de helft over slapen). Zou het boek die vragen goed beantwoorden?

Vraag 1:

Onze dochter van 2 jaar wordt sinds een week steeds vroeger wakker, vaak al om 5.30 uur. Ze wil dan niet meer slapen en huilt en schreeuwt de hele boel bij elkaar.

We laten haar huilen en gaan af en toe even kijken om haar te aaien (niet te lang). Na drie kwartier à een uur zijn we het wel zat (ze is dan niet een keer opgehouden met huilen) en halen we haar uit bed. Tegen die tijd moeten we zelf ook opstaan.

Ik heb niet het idee dat het helpt om haar te laten huilen... maar we willen toch graag dat ze een uurtje langer slaapt. Ze gaat om 19.30 naar bed en overdag slaapt ze 2 à 3 uur. Heeft u een advies? Hartelijk dank.

Wordt deze vraag behandeld? Ja. En wordt er een bruikbaar antwoord op gegeven? Ja. Maar de kwestie blijkt wel heel complex te zijn. Het boek heeft meerdere bladzijden nodig om dit probleem op te lossen.

In wezen komt het hierop neer. Ten eerste moet je het kind niet 'belonen' voor het vroeg wakker worden (aaien, sussen, knuffelen, uit bed halen, etc.). Ten tweede zal het nooit lukken om het vroeg wakker worden ineens op te lossen. Je moet het tijdstip stapje voor stapje verschuiven naar een later tijdstip. Dat kan wél met beloningen.

De auteurs van het boek suggereren het gebruik van een lampje ('kunstmatige zonsopgang') met een tijdklok. Als de lamp aan is, mag je kind uit bed, maar als de lamp uit is moet je kind stil in bed blijven. (Het mag dan wel een beetje spelen, bijvoorbeeld met een knuffel die je zelf in bed hebt gelegd.) Stel de lamp de eerste avond zo in dat hij ongeveer een kwartier vóór het wakker worden aangaat, zodat het kind je de eerste keer gewoon mag roepen. Vervolgens stel je de tijdklok steeds een beetje later in. Elke keer dat het goed gaat, krijgt het kind een beloning van de slaapfee (waarbij je iets leuks in een doosje doet). Op deze manier kun je het tijdstip van wakker worden langzaam laten opschuiven naar het moment dat je zelf wilt.

Steekproef 2 - alsmaar wakker
Dan de volgende steekproef, over een kind van 4 dat alsmaar wakker wordt en alsmaar om een fles vraagt.

Vraag 2:

Hoe leer ik mijn kindje van 4 af om me 's nachts wakker te maken en te vragen om haar flesje te vullen? Dit gebeurt zo'n drie maal per nacht. Het is praktisch onmogelijk om haar dat flesje af te nemen.

Ik ben echt moe en ik zou dit willen aanpakken, maar hoe? Ze slaapt samen met haar tweelingzusje op één kamer. Hopelijk kunt u mij raad geven.

Wordt deze vraag behandeld? Ja. En wordt er een bruikbaar antwoord op gegeven? Ja. Maar opnieuw blijkt de kwestie wel heel complex te zijn. Ook nu heeft het boek meerdere bladzijden nodig om het probleem op te lossen.

Ten eerste moet je de verkeerde associatie van je kind doorbreken (bed = flesje). Dat betekent dat je ruim vóór het bedritueel de laatste echte fles geeft. Ten tweede moet je de lichamelijke gewenning die er is opgetreden ('s nachts drinken) stapje voor stapje terugbrengen naar nul. Dat doe je door wél naar het kind te gaan als ze roept voor een flesje, maar door er dan steeds een klein beetje minder in te doen. Op het laatst kan ze dan doorslapen zonder flesje. Dit ontwenningsprogramma duurt ca. 2 weken.

Let op: weliswaar staat heel braaf aan het begin van het boek dat je natuurlijk wel zeker moet weten dat er geen sprake is van een medisch probleem. Maar daar lees je toch wel snel overheen, omdat het zo vanzelfsprekend is. En als medische leek weet je echt niet wat dat met specifieke slaapproblemen te maken kan hebben.

Het zou dus mooi zijn geweest als die waarschuwing toch wat vaker herhaald zou worden op alle plaatsen die ertoe doen. We moesten daaraan denken vanwege die tweede steekproef. Een kind dat alsmaar wakker wordt, kan bijvoorbeeld een oorontsteking hebben. En extreem veel drinken (en plassen) kan een teken zijn van suikerziekte (Diabetes Mellitus), vooropgesteld dat het samen optreedt met andere verschijnselen, zoals gewichtsverlies en algehele lamlendigheid.

Borstvoeding
We zullen u de rest van onze steekproeven besparen; op álle vragen had het boek een antwoord. Van wiegendood tot tweelingproblematiek, en van bedstrijd tot dutjes overdag. Tot ons grote genoegen werd zelfs het belangrijke verschil tussen nachtmerries en angstdromen (nachtangst, pavor nocturnus) beschreven. Alles staat erin, en goed ook.

Dat is heel mooi, maar er blijkt ook iets te veel in te staan. Op één punt zijn de auteurs nogal doorgeschoten, namelijk: het laten doorslapen van borstgevoede baby's. Ook dát 'slaapprobleem' willen ze oplossen, maar dat gaat toch echt te ver.

Dat dit onderdeel niet deugt, zie je meteen al aan de bijbehorende tabellen met voedingstijden. Schema's waarbij de borstvoeding tot op de seconde in kaart wordt gebracht, zijn altijd verdacht. Zo werkt het niet.

Nog even afgezien van de fundamentele bezwaren die je kunt aanvoeren tegen het forceren van een ritme, en het onthouden van troost, is er op z'n minst één heel praktisch probleem. Want terwijl de baby lekker doorslaapt, blijven de borsten doorgaan met het produceren van melk. Met stuwing, verstopte melkkanaaltjes, borstontstekingen en abcessen als mogelijk gevolg. Niet doen dus.

Echt geweldig
Kortom: de borstvoedings-passages deugen voor geen cent (lees liever ons artikel Hoe overleef ik die zware nachten?) maar de rest van het boek is echt geweldig.

Op het eerste gezicht lijkt het allemaal razend ingewikkeld, en vraag je je af hoe je al die slaap-aspecten ooit kunt bevatten. Maar uiteindelijk valt het allemaal best mee, als je je beperkt tot datgene wat op jouw eigen situatie van toepassing is.

Henk Boeke
[email protected]