|
|
25 juni 2013
Er gaan stemmen op voor een verplichte psychologische test voor ouders van probleemgezinnen. Zo zou je 'gezinsdrama's' kunnen voorkomen. Absurd, vindt kinder- en jeugdpsychiater Robert Vermeiren.
door Prof.dr. Robert Vermeiren
Een verplichte psychologische test voor probleem-ouders; recent werd dat gepresenteerd als ware het een zwangerschaps-predictor, maar dan voor gezinsdrama's. Waarbij de testscore ouders als competent dan wel incompetent zou kleuren. Een absurditeit, uiteraard. Wie daarin de oplossing ziet, kent deze gezinnen niet.
Ouders in de jeugdzorg voelen zich steeds meer rechteloos, en zijn daarom een actie gestart. Een ouderschapstest is niet de oplossing waar ze op wachten.
Ouders verdienen competente professionals
Gebroken gezinnen sleuren heel wat mee. Hun eigen geschiedenis, de relatiebreuk, opvoedingsverschillen... vaak allemaal bovenop allerhande persoonlijke en sociale problemen bij de ouders zelf. Wat op zijn beurt ook nog eens verstrengeld is met hun omgeving: de (groot)ouders, familie, vrienden... individuen die vaak maar al te graag hun mening uiten over het gebeurde. Dit samenspel kan natuurlijk niet met een psychologische test in kaart gebracht worden.
Waar deze gezinnen behoefte aan hebben, is een competente hulpverlener. Iemand die in staat is hun pijn op te vangen. Iemand die oog en oor heeft voor hun sterktes en zwaktes, overeenkomsten en verschillen. Iemand die in staat is om de hectische gezinsdynamiek te herkennen en te sturen. Dit alles met als doel beide kanten naar elkaar toe te laten bewegen, zodat ouders gezamenlijk en met hun kinderen stabiliteit kunnen vinden en verder kunnen.
Ouders verdienen vertrouwen
Vertrouwen is belangrijk. Wantrouwen schaadt juist. Ouders moeten ervan overtuigd raken dat de hulpverlener er samen met hen naar streeft de meest optimale oplossing te vinden. Het is immers een proces waarin beide ouders zullen winnen en verliezen.
Het is belangrijk dat degene die hen daarin coacht, echt neutraal kan blijven. Dwang wringt hiermee. Een verplichte test brengt wantrouwen de gesprekskamer in. Bovenop het al diepe wantrouwen dat scheidende ouders onderling hebben, worden ze ook nog eens verplicht te praten met een buitenstaander. Iemand die hen door de autoriteiten wordt opgedrongen, iemand die er bovendien voor kan zorgen dat de rechter ongunstige beslissingen neemt zodat je je kinderen niet of nauwelijks meer ziet.
Als vrijwillige hulp niet afdoende is, kan dwang onvermijdelijk zijn. Maar ook dan is het zaak vanuit vertrouwen te werken. En dat kan: een methodiek als 'forensische mediation' heeft dat als doel. Als ouders er niet uitkomen, legt de rechtbank eerst bemiddeling op door een professionele mediator. Samen met de mediator krijgen ouders alsnog de kans een oplossing te vinden. Pas als dit mislukt, zal de rechtbank zelf ingrijpen.
Ouders zijn niet gebaat bij schijnoplossing
Een psychologische test is geen oplossing. Er bestaat immers geen persoonlijkheidstest waaruit we goed of slecht ouderschap kunnen afleiden. Personen met een 'afwijkende' persoonlijkheid kunnen namelijk nog steeds goede ouders zijn. Een narcistische man kan een uitstekende vader zijn, een borderline vrouw een uitstekende moeder. Geen enkel persoonlijkheidsprofiel staat gelijk aan 'ik ben geen vaardige ouder'.
Evenmin beschikken we over een risico-taxatie-instrument dat met een score de ouders in 'goed' of 'slecht' kan indelen. De enige echte voorspeller voor slecht ouderschap is slecht ouderschap zelf. Anders gezegd: pas als iemand het fout doet, weten we dat de kans groot is dat het weer gebeurt.
Op tijd en goed is het beste
Daarom moeten we investeren in competente hulpverleners die echt goed weten wat ze doen. Die op tijd kunnen handelen: niet te vroeg en niet te laat. Professionals die in staat zijn ouders in complexe situaties te helpen én tegelijkertijd het verdere beloop in te schatten. Maar vrijwillige hulp en forensische mediation kunnen dus alleen werken als we investeren in de kwaliteit van deze professionals: deze gezinnen hebben het beste van het beste nodig.
Groot-Brittanië toont dat het kan. Door goede zorg aan de poort is het aantal justitiële plaatsingen de voorbije jaren gedaald naar 19 per 100.000 kinderen. In Denemarken is het zelfs nog minder. In de VS bedraagt het 225 per 100.000. Recente cijfers voor Nederland vond ik niet, maar uit deze brief van het ministerie van Veiligheid en Justitie blijkt dat aan het einde van het derde kwartaal in 2012 maar liefst 11.978 kinderen een uithuisplaatsing met ondertoezichtstelling (OTS) hadden gekregen. Oftewel: 300 per 100.000 Nederlandse kinderen. Dat is bovenop de ongeveer 2.500 jongeren die jaarlijks strafrechtelijk geplaatst worden. Werk aan de winkel dus.
Ouders hebben zorg over de toekomst
Het beteugelen van gedwongen hulp kan enkel worden bereikt met goed beleid. Daar moeten we dus wel wat voor doen. Maar ik twijfel of dat zal gebeuren. Over anderhalf jaar komt de hele jeugdzorg onder verantwoordelijkheid van de gemeenten. Die eisen beleidsvrijheid. Uit beleidsplannen van sommige gemeenten is duidelijk dat hoge kwaliteit van de professionals niet bovenaan staat. Gemeenten denken met een brede 'wijkregisseur' of 'ouder- en kindadviseur' aan de poort toe te kunnen.
Ik koester het ideaal dat het mogelijk is door vroeghulp zware problemen de wereld uit te helpen. Maar ik zie op dit moment vooral onoordeelkundig en visieloos beleid, waardoor juist competentie zal verdampen. Niet enkel professionals zien dit, ook ouders luiden hierover de noodklok, zie de open brief die zij hierover schreven.
Inmiddels hebben zij een eigen website waarin ze zich presenteren als de 'alliantie Transitie Jeudgzorg vanuit Ouderperspectief' (TJO), zie: www.transitiejeugdzorgouders.nl. Daar roepen ze ook op tot steun aan de petitie 'Zorg om jeugdggz'. Heeft u al getekend?
Bestond er maar...
... een 'persoonlijkheidstest' die ons kon zeggen of individuen in staat zijn tot goed beleid of bestuur. Maar ook dat kunnen we helaas pas achteraf beoordelen.
Tip: Volg de ouders van TJO - Transitie Jeugdzorg vanuit Ouderperspectief op Twitter: @transitieouders
Prof.dr. Robert R.J.M. Vermeiren
p/a [email protected]