Rubriek over het geworstel met werk en moederschap

oktober 2001
onder redactie van Justine Pardoen

"Geef jonge ouders een jaar verlof"

Jonge vrouwen met kinderen blijken er geen enkel probleem mee te hebben om financieel afhankelijk te zijn van hun man. De mannen hebben er zelf overigens ook geen moeite mee dat hun vrouw afhankelijk van hen is. Dit blijkt uit een recent onderzoek, waarover gepubliceerd werd in het dagblad Trouw.

Afgelopen september sprak staatssecretaris Verstand van Emancipatie-zaken haar ongeloof uit over deze resultaten.

Voor Ouders Online geeft de pedagoog Peter Cuyvers zijn reactie op het ongeloof van staatssecretaris Verstand. Cuyvers vindt het juist heel begrijpelijk dat jonge moeders hun onafhankelijkheid opgeven. Om de patstelling in de verdeling van arbeid en zorg te doorbreken, zouden jonge ouders de gelegenheid moeten krijgen om een jaar verlof te nemen, betoogt Cuyvers.

Onderaan deze pagina vindt u een link naar onze lezerspeiling, waarin we u en uw collega-ouders vragen naar uw mening over deze kwestie.

Geef jonge ouders een jaar verlof

door Peter Cuyvers

Hoe zou het komen dat staatssecretaris Verstand het "moeilijk te geloven" vindt dat 60% van de vrouwen zich geen zorgen maakt om het gebrek aan een eigen financiële zelfstandigheid? (reactie op de resultaten van het Trouw-onderzoek, in de Volkskrant van 10 september 2001).

Het is vreemd dat Verstand het zo ongelooflijk vindt, want iedereen die het terrein van arbeid en zorg een beetje kent, wist het al een aantal jaren. 'De emancipatie stagneert' constateerde de Nederlandse Gezinsraad (NGR) bijvoorbeeld nog in het tweejaarlijkse rapport dat in april 2001 uitkwam.

Gemiddeld dragen moeders niet meer dan een kwart bij aan het gezinsinkomen, ook al werken ze vaak de helft van het aantal uren van mannen. Overigens: in de bijlagen van de recente Emancipatie-nota stond ook al keurig voorgerekend dat minder dan 10% van de Nederlandse vrouwen economisch zelfstandig is.

Beleid sluit niet aan bij de werkelijkheid
Er moet dus een andere reden zijn. Misschien wil of mag de staatssecretaris – in commissie van het paarse Kabinet – deze gegevens niet geloven. Omdat ze niet passen bij de ideologie van het betaalde werk die de hoeksteen van het paarse beleid is.

Beleid dat is gebaseerd op deze ideologie, sluit echter domweg niet aan bij de werkelijkheid. Noch bij de feiten, noch bij de opvattingen van de miljoenen vrouwen en mannen in Nederland die wel degelijk graag arbeid en zorg willen delen. Maar dan op een manier die aansluit bij hun eigen opvatting over wat de kwaliteit van het bestaan inhoudt.

Kwaliteit van bestaan is tijd voor je kinderen
Een van de belangrijkste onderdelen van een kwalitatief goed bestaan is dat er genoeg tijd en ruimte is om je eigen kinderen op te voeden. Hedendaagse ouders nemen die tijd en ruimte, en wel voornamelijk op eigen kosten. De door de staatssecretaris zo gewenste arbeidsparticipatie van vrouwen ligt ruim boven de 60% (fulltime!) in de periode voordat er kinderen komen. Enkele jaren na het eerste kind is de situatie in de meeste gezinnen sterk 'getraditionaliseerd'. Wat zegt dat nu eigenlijk?

In een recent verschenen rapport van het Wetenschappelijk Instituut van het CDA ('De druk van de ketel', Wetenschappelijk Instituut voor het CDA, 2001) wordt deze situatie geanalyseerd vanuit het perspectief van de moderne levensloop. Door het toenemende opleidingsniveau en doordat met name jongeren relatief vaak van partner wisselen, duurt het tegenwoordig langer voordat men aan kinderen begint. Zodra er kinderen komen, is men vrijwel gedwongen om de interne taakverdeling aan te passen. Er komt immers een bijna volledige werkweek aan zorg-uren bij, waarvoor een 'interne oplossing' gevonden moet worden.

Zeer hoge investering
Als men al zorgtaken zou willen uitbesteden, dan is dat erg duur of de voorzieningen zijn niet aanwezig. Maar de meeste vrouwen willen wel graag zelf het een en ander inleveren om voor hun eigen kinderen te zorgen. Ze zijn bereid tot een zeer hoge investering: de combinatie van de kosten van kinderen en het minder werken van vrouwen zorgt voor een 'gezinsdal': een daling van een kwart tot een derde van het welvaartspeil, gelijktijdig met de al genoemde zorgpiek.

Zodra de kinderen wat ouder worden, daalt de tijdsdruk en stijgt het inkomen; meestal omdat de man steeds meer gaat verdienen. De situatie van vóór het ouderschap, waarin de arbeid en de zorg veel gelijkwaardiger verdeeld waren over de partners, herstelt zich echter niet. Dat is natuurlijk jammer. Maar het kan ook anders.

Levensloop-stelsel
De kern van het probleem voor de burgers is eigenlijk dat zij het minste tijd en geld hebben in de fase waarin ze voor kinderen zorgen. En juist dat is een periode waarin ze meer tijd en geld nodig hebben.

Daarom wordt in het bovengenoemde rapport van het CDA een 'levensloop-stelsel' ontwikkeld, waardoor de lasten evenwichtiger gespreid kunnen worden.

Op de eerste plaats gebeurt dat door structureel meer tijd en geld ter beschikking te stellen: meer ouderschapsverlof voor mannen en vrouwen, en een ouderschapskorting van 100 gulden per maand voor gezinnen met kinderen onder de 12 jaar.

Levensloop-verzekering
Minstens zo belangrijk als deze maatregelen is echter de invoering van een 'levensloop-verzekering', waardoor mannen en vrouwen in staat zijn om middelen uit de rijkere (kinderloze) fasen in te zetten in de gezinsfase.

Voor een deel zijn dat ook middelen die 'naar voren' gehaald worden uit de periode dat men als ouderpaar geen kinderen meer ten laste heeft.

Vader-participatie
Een van de belangrijkste voordelen van deze levensloop-regeling is dat het juist voor vaders een goede mogelijkheid schept om te participeren in het verzorgen van hun kinderen.

Het gemiddelde loon van mannen verdubbelt of verdrievoudigt later in hun levensloop en voor hen is het dus geen probleem om een deel daarvan vooraf in te zetten.

Daarnaast is het psychologische effect (op mannen) van het intensief mee-zorgen in de eerste maanden van de baby – we zouden dit ook de 'hechtingsfase' kunnen noemen – immens.

Man en vrouw meer gelijkwaardig
Mannen en vrouwen krijgen zo bovendien een veel gelijkwaardiger uitgangspositie op het moment dat zij na het jaar verlof de taken opnieuw moeten gaan verdelen.

De voorstellen in 'De druk van de ketel' zijn gebaseerd op feiten: