Rubriek over het geworstel met werk en moederschap

30 augustus 2002
onder redactie van Justine Pardoen

Marjolein van der Wekken werkt fulltime en haar man Roel is huisman. Zij is dus kostwinner van het gezin. Marjolein heeft optimaal kunnen genieten van haar 16 weken durende zwangerschapsverlof, omdat haar echtgenoot die hele periode ook thuis was. Maar ze kon daarna slechts een zeer schamel ouderschapsverlofje opnemen, juist omdat ze kostwinner is.

Dat moet anders. Daarom pleit ze voor het invoeren van een verplicht zwangerschapsverlof voor vaders.

Mannen moeten ook zwangerschapsverlof krijgen

door Marjolein van der Wekken

De wet op het ouderschapsverlof krijgt op de website van het Ministerie van Sociale zaken en werkgelegenheid de volgende toelichting:

"Het doel van deze wet is de combinatie van arbeid en zorg makkelijker te maken. Hierdoor kan het voor vrouwen aantrekkelijker worden om te gaan of blijven werken en worden mannen gestimuleerd om meer zorgtaken op zich te nemen."

Wat houdt de regeling in? Samengevat: een werknemer heeft recht op 13 keer het aantal gewerkte uren per week onbetaald verlof. En daar begint de ellende al: onbetaald. Blijkbaar gaat men ervan uit van de volgende traditionele situatie: de man is kostwinner en verdient leuk genoeg (of heeft voldoende gespaard) om zich ouderschapsverlof te kunnen veroorloven.

Maar iedereen weet toch dat het krijgen van een kind, met name het eerste kind, een kostbaar verhaal is? Een baby-uitzet – van rompertje tot autostoeltje – aanschaffen, een babykamer (ver)bouwen, verzekeringen, sparen voor als het spruitje later moet studeren... nee, het hapt goed in de portemonnee zo'n koter.

Ouderschapsverlof is eigenlijk moederschapsverlof
In de modern-traditionele opzet van de anderhalfverdieners (man fulltime, vrouw parttime), zal doorgaans alleen de vrouw het zich kunnen veroorloven om dit verlof op te nemen. Zij verdient immers als parttimer toch al minder, waardoor het verlies aan inkomen dus relatief kleiner zal zijn dan wanneer de man verlof opneemt. Zelfs als man en vrouw beiden fulltime werken, verdient de vrouw nog steeds in de meeste gevallen minder dan de man.

Bovendien hebben vrouwen vaak een sterk argument om ouderschapsverlof op te nemen: zo kunnen ze ook gemakkelijker borstvoeding blijven geven na de eerste twee maanden. Want zelfs al is melk afkolven op het werk een recht, in de praktijk is het toch een heel gedoe om dat recht ook daadwerkelijk te krijgen. Om nog maar te zwijgen van de extra belasting die al dat georganiseer en gesjees heeft op de verse moeder. Zij heeft het toch al onevenredig druk gekregen, werkend met een kind erbij, want nog steeds blijkt het grootste gedeelte van het gezamenlijke huishouden in de praktijk bij de vrouw te liggen. Probeer dan ook nog maar eens in een verloren of gestolen moment proberen de melkproductie op gang te houden!

Als de vrouw ouderschapsverlof opneemt, dan is het voor de man al helemaal onbetaalbaar geworden om dat ook te doen. Waarom zou het ook nodig zijn, wordt vaak gedacht: er is dan toch al een ouder thuis voor de kinderen zodat ze niet naar crèche of andere opvang hoeven?

Kortom, zoals het ouderschapsverlof nu in de praktijk wordt gebruikt, is de naam moederschapsverlof meer van toepassing!

Recht van vaders
Volgens de wet hebben verse vaders tegenwoordig recht op twee (betaalde) vrije dagen. Twee dagen! Voor een overlijden staat meer tijd. Kennelijk wordt een geboorte slechts van geringe invloed geacht op je functioneren als man...

Maar goed, de regeling voor het ouderschapsverlof is nu al zo aangepast dat het verlof in 3 delen kan worden opgenomen, tot een leeftijd van 8 jaar (van het kind). Voorheen was het zo dat als je eenmaal begon aan het ouderschapsverlof, je binnen een half jaar je uren moest opnemen en dat het opnemen van die uren ook niet meer dan de helft van de werktijd in mochten nemen. Voor een fulltimer betekent dat recht op 13x40 uur (13 weken) verspreid over een half jaar (28 weken). Dat betekent een half jaar lang de helft van je inkomen: een flinke hap! Het is dus goed dat dat veranderd is.

Werkgevers hebben er een hekel aan
Maar naast het zwaarwegende financiële argument speelt er nog iets mee in de afweging. Het opnemen van ouderschapsverlof wordt door de werkgever niet gewaardeerd. Weliswaar hoeft er over die periode geen salaris betaald te worden, maar het betalen van de premies loopt toch door en het werk moet ook gebeuren. Dit kan betekenen dat -- vooral in kleine bedrijven geldt dat -- dat er een extra belasting komt te liggen op de andere werknemers of dat de werkgever op hogere kosten komt door het inhuren van vervangers.

En tja, het is natuurlijk ook niet bepaald een teken van toewijding aan de zaak als een man zijn kinderen liever ziet dan zijn baas, zijn collega's met werk opscheept en zelfs de baas op kosten jaagt! Collega's niet blij, baas niet blij (en als ze dat wel zijn, moet je oppassen dat je plaatsje niet stiekem ingenomen wordt...). Het is niet uitzonderlijk dat men redeneert dat iemand die zo weinig inzet toont voor het bedrijf, ook geen geschikte kandidaat is voor eventuele promotiemogelijkheden.

Vrouwen nog meer achterop
Carrière-technisch gesproken is het opnemen van ouderschapsverlof dan ook de beste manier om je kansen om zeep te helpen. En dit geldt eigenlijk in nog sterkere mate voor de parttimer – ik kan beter zeggen parttime-ster – die toch al weinig kansen maakte op een carrière: door nog minder uren te draaien zal zij nog meer achter blijven.

Goed, de wet heeft misschien als effect dat vrouwen geen ontslag meer nemen en dus (langer) blijven werken, maar daar is dan ook alles mee gezegd.

Verplicht zwangerschapsverlof voor mannen
Hoe moet dat nu, want de bedoeling van het ouderschapsverlof was toch juist om mannen "te stimuleren meer zorgtaken op zich te nemen", om ze de mogelijkheid te geven meer thuis te kunnen zijn voor hun kinderen? Is er dan geen andere oplossing om mannen te stimuleren een belangrijkere rol te vervullen bij de geboorte en tijdens de eerste jaren van een kind? En zonder gezichts- dan wel inkomensverlies? Ik denk het wel.

Ik zou graag een verplicht zwangerschapsverlof zien voor mannen, even lang als dat voor vrouwen, dat ook tegelijkertijd met dat van de vrouw moet worden opgenomen. Mannen die hun vrouwen in de laatste weken van de zwangerschap hebben meegemaakt, kunnen zich hier vast wat bij voorstellen...

Juist in de periode nadat de kraamhulp weg is (als die tegenwoordig nog komt), als het pasgeboren baby'tje niet meer hele dagen slaapt, maar wel hele nachten huilt, dan is de aanwezigheid van de vader van groot belang. Terwijl dat nu meestal de periode is dat de meeste vaders juist weer schitteren door afwezigheid.

Tegen het einde van het zwangerschapsverlof van beide ouders moet er nog een mogelijkheid zijn om een aanvullend verlof op te nemen, bijvoorbeeld 2 maanden aan 70 procent, met nog een uitloopmogelijkheid van nog eens 2 maanden aan 40 procent. Daarna kan degene die echt nog geen afscheid kan nemen van het nieuwe wereldwondertje nog eens 2 maanden onbetaald verlof opnemen.

Geld
Kost dat geld? Ja dat kost geld. Maar het kan op den duur wel geld opleveren als vrouwen aan het eind van het zwangerschapsverlof fitter aan de slag kunnen en daardoor minder snel afbranden en in de ziektewet terecht komen. Ook zal het normaler zijn en dus meer geaccepteerd worden, dat mensen die kinderen krijgen – zelfs al zijn het mannen – een periode afwezig zijn. Dat zal de vaders die aanvullend verlof willen opnemen minder tot buitenbeentjes maken, waardoor het niet meer (bijna) alleen vrouwen zijn die gebruik maken van de extra verlofregelingen.

Hopelijk leidt een verplicht zwangerschapsverlof voor mannen tot een grotere betrokkenheid van de vaders bij de gehele opvoeding. Ze zijn er dan immers vanaf het prille begin meer bij.

Ik hoor de reacties alweer: "En de kinderlozen die dat allemaal moeten betalen?" Ach, mijn kinderen gaan straks hún AOW betalen...

Marjolein van der Wekken

Wilt u reageren? Mail dan naar [email protected].