31 maart 1999 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
Meestal gaat het vanzelf, tweetalig opvoeden. Als alle talen direct vanaf de geboorte gebruikt worden en als ze ook in het dagelijks leven een rol spelen, dan kan een jong kind zelfs drie talen tegelijk leren. De situatie is ideaal als voor het kind steeds duidelijk is wanneer of met wie hij welke taal moet spreken. Maar soms is het toch niet zo eenvoudig, en waar kun je als ouder dan met je zorgen terecht?
Juliëtte woont in Rio de Janeiro. Haar drie kinderen voedt ze tweetalig op: ze leren zowel Nederlands als Portugees. De middelste van ruim drie jaar heeft daar zo veel moeite mee, dat ze hulp zoekt bij de kindertaaldeskundige van Ouders Online. "Beide talen spreekt hij slecht. Moet je in zo'n geval doorzetten met tweetalig opvoeden of stoppen?"
Het opgeven van een tweetalige opvoeding is voor Juliëtte een grote stap. Ze zou haar kind uitsluiten van een deel van de communicatie binnen het gezin, maar ook erbuiten, zoals met familieleden. Maar je wilt het als ouder ook niet per se doorzetten met het risico dat het geen van beide talen goed leert beheersen.
Taalkundige Maaike Verrips is verbonden aan de Universiteit van Utrecht en beantwoordt elke week vragen van lezers van Ouders Online. Ze krijgt veel vragen van Nederlanders in het buitenland over tweetalig opvoeden. Verrips is gespecialiseerd in de taalontwikkeling van kinderen en ze begrijpt het probleem van Juliëtte: "Over de vraag of je in zo'n geval moet stoppen met tweetalig opvoeden zijn de meningen verdeeld. Logopedisten adviseren het vaak wel. Dat lijkt logisch, want als een kind toch al moeite heeft om een taal te leren, waarom zou je hem er dan twee tegelijk aanbieden? Toch denken taalkundigen daar anders over, omdat nooit is aangetoond dat tweetalige kinderen met problemen, erop vooruit gaan als een van de twee talen vervalt. Voor zover bekend bestaan er geen kinderen die wel één, maar geen twee talen tegelijk kunnen leren."
Kinderen die meer talen tegelijk aangeboden krijgen, hebben het in het begin wel iets moeilijker dan andere kinderen. Het is begrijpelijk dat ze iets meer tijd nodig hebben voordat ze voldoende zeker van hun zaak zijn om zelf te gaan praten. In veel gevallen lijkt de taalontwikkeling dan ook vertraagd te verlopen, maar dat is slechts schijn. "Elk kind heeft zijn eigen tempo, en de onderlinge verschillen zijn heel groot, zowel bij eentalige als tweetalige kinderen. Sommige tweetalige tweejarigen gebruiken vijftig woorden, andere al zeshonderd, maar ook sommige eentalige tweejarigen komen niet verder dan vijftig woorden", weet Verrips.
Regelmatig vragen ouders uit het buiten- of binnenland elkaar om ervaringen, of leggen ze elkaar praktische vragen voor over tweetalige opvoeding op het Forum van Ouders Online. Zo leerden ook Marianne Stuurman en Jolanda Dobber elkaar kennen. Beide wonen in Nederland. De een voedt Nederlands-Vietnamees op en de ander Nederlands-Bengaals. Ze misten een plek waar ze terecht konden voor praktische informatie over meertalig opvoeden. Stuurman en Dobber: "Ook merkten we dat niet iedereen zo positief denkt over meertaligheid als wij. Vandaar dat we besloten het steunpunt 'Dubbelop' op te richten."
Marianne Stuurman is behalve ouder van een tweetalig kind, ook docent Nederlands als tweede taal in de basiseducatie. Ze weet als geen ander hoe negatief er in Nederland nog gedacht wordt over tweetalig opvoeden. "Veel buitenlandse gezinnen krijgen op school te horen dat ze toch vooral het Nederlands de voorkeur moeten geven, ook thuis. Omdat het kind anders een achterstand oploopt op school. Maar niemand beseft dat je het kind daarmee enorm tekort zou doen. Hoe kan mijn dochter zich handhaven in het Vietnamese deel van haar omgeving als ze het Vietnamees op zou moeten geven? Tweetaligheid wordt vaak als een luxe-hobby gezien in plaats van als een onontkoombaar gegeven. Als er al een klein probleem onstaat, krijg je al gauw het advies om ermee op te houden, in plaats van dat men meedenkt om je probleem op te lossen. Dit moet veranderen."
Op het Internet is Dubbelop aanwezig als Themapagina bij Ouders Online. Stuurman en Dobber helpen ook ouders die zich op het Forum melden vaak een eerste stuk op weg. Zo ook in het geval van een Nederlands echtpaar dat -- in het kader van de globalisering -- besluit om hun kinderen Nederlands-Engels op te voeden. Paps is van plan om vanaf de geboorte consequent alleen Engels met zijn zoon te praten. Zijn omgeving vindt het wat al te ambitieus en ook op het Forum trekt men de wenkbrauwen op. Iedereen begrijpt de voordelen, maar "om daarvoor de intense, genuanceerde communicatie met je eigen kind op het spel te zetten?" Gemakkelijk zal het niet zijn. Denk aan de momenten dat de emoties hoog oplopen, of aan het overbrengen van zaken die specifiek bij onze cultuur horen. Verrips: "Schrijf maar eens een Sinterklaasgedicht in het Frans."
Toch is deze vader geen uitzondering: over de hele wereld zijn er veel ouders die hun kind opvoeden in een andere taal dan hun moedertaal. De kinderen zullen er niet slechter van worden, maar de ouders kunnen onderweg wel wat hulp gebruiken. Gelukkig is er ook voor hen inmiddels veel te halen op Internet. Van mailinglijsten tot gespecialiseerde sites.
Steunpunt Dubbelop (http://home.wxs.nl/~stuur013) organiseert plaatselijke werkgroepen voor ouders van meertalige kinderen, ook voor ouders zonder Internet. Informatie: tel. 0181 - 64 69 42.
