Vraagbaak opvoeding en gedrag - actuele vragen

Wekelijks behandelen onze deskundigen hier één vraag over opvoeding en gedrag. Alle vraagstellers krijgen persoonlijk antwoord.

Móeten ouders een emotionele band met hun pubers hebben?

29 april 2011

Hierbij wou ik reageren op het antwoord van Joanna Sandberg op de vraag van vorige week: Waarom vertelt mijn dochter mij niets?

Het ging om een 17-jarige die niets uit zichzelf vertelt en geheel en al haar eigen leven leeft, zonder haar ouders daarin te betrekken. Uit het antwoord blijkt dat dat geen gewenst gedrag is en dat het hoogst waarschijnlijk samenhangt met de scheiding van de ouders. Dat kan best zo zijn, maar...

Wat mij een beetje stoort is het feit dat het als gewenst beschouwd wordt dat ouders en grotere kinderen een goede emotionele band zouden moeten hebben. Ik vraag mij af of dat moet. Kinderen moeten tegenwoordig enorm presteren en dan moet je ook nog een leuk en gezellig kind zijn dat veel met de ouders deelt. Wat mij betreft mag de band best een beetje zakelijk zijn, als een kind zich daar prettig bij voelt. Zeker na een scheiding kun je als kind heel subtiel in de rol van surrogaat-partner geduwd worden. Maar dat terzijde.

Mijn moeder en háár moeder deelden alles, zij waren daar gelukkig mee. Zelf heb ik mij enorm afgeschermd voor mijn moeder omdat ik zo'n omgang bedreigend vond voor mijn eigen ik. Ik zei ook het hoogst noodzakelijke en wimpelde alles af. Mijn moeder is nu hoogbejaard en nog steeds houd ik het contact wat zakelijk. Ik heb (of had) wel een heel goede band met een aantal andere mensen van die generatie. Zij vindt het ongetwijfeld erg jammer dat zij niet datzelfde contact heeft met haar kinderen zoals zij dat met haar moeder had.

Mijn eigen kinderen zeiden ook nooit wat, maar als ik zie hoe ze nu als jongvolwassenen in het leven staan, verstandig en plezier makend, dan voelt het voor mij helemaal goed. Ze beginnen ook langzaamaan meer uit zichzelf te vertellen. Maar het hoeft niet!

Ik vind dat die vader best trots mag zijn op zijn 17-jarige die alles zo pittig zelf regelt en haar zaakjes klaarblijkelijk goed voor elkaar heeft. Dat mag hij best laten merken. Voor de gezelligheid moet hij maar wat vriendschappen aangaan.

[naam en adres bekend bij de redactie]

Antwoord

U sneed verschillende kwesties tegelijk aan, maar uw belangrijkste bezwaar tegen mijn antwoord van vorige week is dat ik er voetstoots vanuit ging dat ouders en hun (oudere) kinderen een emotionele band zouden moeten hebben.

Ik vrees dat hier sprake is van een misverstand. Ik heb nergens gezegd dat dit zou moeten, ik gaf slechts antwoord op de vraag van de vader, die zich afvroeg waarom zijn dochter zo weinig zegt, en hoe hij een betere band met haar zou kunnen krijgen.

Misschien vindt u dat ik de vraag überhaupt niet had moeten beantwoorden, om de wens van de dochters te respecteren om slechts een minimaal contact met hun ouders te hebben. Daar kan ik het volgende over zeggen.

Ten eerste vond ik de wens van de vader legitiem. Een vader mag vragen hoe hij een beter contact met zijn kinderen kan krijgen en ik wil daar best antwoord op geven, zéker als duidelijk is dat er aan zijn eigen houding en gedrag nog wel wat te verbeteren is.

Ten tweede moet u zich realiseren dat de manier waarop u hier tegenaan kijkt, gebaseerd is op uw persoonlijke ervaring (met een moeder die haar kinderen waarschijnlijk wel érg dicht op de huid probeerde te zitten). Ik zal de laatste zijn om te zeggen dat u het anders had moeten doen, noch met uw moeder, noch met uw eigen kinderen. Als er geen problemen zijn hoef je ze ook niet op te lossen. Maar dat is dus een subjectieve kijk op de zaak, die gebaseerd is op uw eigen ervaring. Ikzelf probeer – als professional – objectief te werk te gaan. Ik heb een analyse gemaakt van wat er in die situatie aan de hand leek te zijn. Wat me meteen op het derde en laatste punt brengt.

Je kunt je afvragen of de dochters waar het over ging, werkelijk zo'n minimaal contact met hun ouders willen. Er is veel onderzoek gedaan naar relaties tussen ouders en kinderen, en daaruit blijkt dat verreweg de meeste kinderen een goede band met hun ouders (die verder gaat dan dag en doei zeggen) toch wel heel fijn vinden. Met name pubers vinden het fijn om gesteund te worden door hun ouders, bijvoorbeeld bij praktische dingen als huiswerk en proefwerken, maar ook bij emotionele zaken zoals liefdesverdriet. En nog specifieker: voor de meeste (puber-)meiden is hun vader ontzettend belangrijk. Bovendien willen ze echt gehoord worden (wat in het onderhavige geval nogal mis leek te gaan).

Kortom: de kans dat de meiden uit de vraag van vorige week het allemaal wel best vinden zoals het gaat, is aanzienlijk kleiner dan de kans dat ze de gang van zaken toch niet zo prettig vinden. Daarom vond ik het verantwoord om de vraag wél te beantwoorden.

Met een aantal dingen die u ter sprake bracht, was ik het overigens roerend eens (hoewel weer niet met de conclusies die u daaruit trok). Ten eerste uw observatie dat kinderen tegenwoordig erg veel moeten, en dat er hoge eisen aan ze gesteld worden. Klopt! Ik kreeg echter niet de indruk dat de vader nou zulke hoge eisen aan zijn dochters stelde. Hij wilde alleen weten hoe hij een beter contact met ze kon krijgen. Bovendien heeft de conclusie dat 'een zakelijk contact' ook goed is, vooral betrekking op uw eigen situatie.

Ook ben ik het met u eens dat kinderen van gescheiden ouders soms in de rol van partner gedrukt worden (parentificatie heet dat) en dat dat niet goed is voor hun ontwikkeling. Maar was daar in dit geval dan sprake van? Ik heb daar geen aanwijzingen voor gezien.

Tenslotte ben ik het volkomen met u eens dat de vader trots mag zijn op zijn 17-jarige dochter, die alles zo pittig zelf regelt. Maar weer niet dat hij voor de gezelligheid maar wat vriendschappen moet aangaan. Het ging deze vader niet om gezelligheid maar om contact...

Joanna Sandberg
psycholoog, pedagoog, gezinstherapeut en gender-specialist

Reactie

Ook ik wil nog even reageren op het antwoord van Joanna Sandberg van de vorige keer.

Met de kern van het antwoord - vader, kijk naar jezelf - ben ik het eens. Maar één aspect waar Joanna Sandberg geen rekening mee houdt, is dat alleen kinderen in een veilige situatie zich kunnen permitteren om zelf te kiezen hoe ze hun relatie met hun ouders vormgeven. Kinderen uit onveilige gezinnen tonen vaak meer sociaal wenselijk (of juist tegendraads) gedrag als overlevingsstrategie.

Daarom wil ik ook deze vader een compliment geven dat zijn kinderen de ruimte ervaren om zo ongezellig te zijn. De meiden weten naar alle waarschijnlijkheid dat zij hiermee de liefde van hun ouders niet op het spel zetten, hooguit hun ongenoegen. Ze hebben voldoende vertrouwen in zichzelf en in hun omgeving om het zonder de erkenning van de ouders te doen. Knap dat je je kinderen dat hebt meegegeven!

[naam en adres bekend bij de redactie]

Peter Nikken is psycholoog en gespecialiseerd in de invloed van media op de ontwikkeling van kinderen. Hij is bijzonder hoogleraar Mediaopvoeding aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (ESHCC).