14 oktober 2005 door Saskia Nihom-Nijstad
Mijn zoontje is 2 jaar en 4 maanden en heeft nu een zusje van 10 maanden. In het begin was hij altijd heel lief voor haar, maar nu ze wat meer wil spelen en ook aan zijn blokjes komt, wordt hij agressief en begint hij "mijn!" te roepen en te slaan.
In beginsel is het altijd een heel lief jongetje maar zodra de aandacht de afgelopen paar weken niet op hem is gericht, gaat het fout. Hij slaat mij, mijn vriend, zijn zusje, opa en oma. Iedereen gaat er anders mee om, wat in mijn ogen ook heel verwarrend is voor hem.
Ik heb geprobeerd op ooghoogte hem hierop aan te spreken. Ik heb hem gewaarschuwd en de tweede keer in de hoek gezet. Ik heb hem een tik op zijn been gegeven, zodat hij ook voelt wat het doet als hij slaat en dat het pijn doet. Niks blijkt te helpen.
Verder huilt hij om niks (ook een vorm van aandacht vragen), of roept hij de hele tijd "au au au au", tot je er een kusje op geeft. Al is het maar een haakje aan de nagel.
Nu snap ik deze vormen van aandacht vragen wel, en hij krijgt ook echt aandacht. Als ik met zijn zusje bezig ben, betrek ik hem erbij, of ga ik ook met hem dollen. En ik prijs hem als hij lief alleen aan het spelen is.
Maar ik kan toch niet de hele tijd met hem bezig zijn? Of stoppen waar ik mee bezig ben en me op hem focussen als hij mij roept? Ik weet niet meer hoe ik ermee om moet gaan.
Ik kan u meteen al geruststellen: er is niet zoveel bijzonders aan de hand. Uw zoontje vertoont heel normaal gedrag voor een kind van zijn leeftijd en heeft er gewoon lak aan dat hij de aandacht van zijn moeder moet leren delen met zijn iets jongere zus.
Hieronder zal ik u iets vertellen over wat je van een kind van nog geen 3 kunt verwachten, en over jaloezie bij jonge kinderen. Tenslotte geef ik u een paar tips om deze fase zo goed mogelijk door te komen.
Wat verwacht u van uzelf als moeder van een zoontje van 2½ jaar en een dochter van 10 maanden en wat verwacht u van uw kinderen? Het helpt als je iedere dag even bij deze vragen stilstaat. Het kan namelijk best zo zijn dat je eigen verwachtingen niet overeen komen met die van het leven van alledag. Ik zal u dit uitleggen.
Uw zoontje wil uw aandacht, het liefst de hele dag door en vindt het niet nodig dat zijn zus ook aandacht van u moet hebben.
U verwacht van hem dat hij begrijpt dat u het op bepaalde momenten te druk hebt om hem aandacht te geven en dat hij het dan dus maar even zonder uw aandacht moet doen. Dit zijn uw verwachtingen. Maar dit soort dingen kán een kind van 2½ jaar nog niet begrijpen. Hij wil uw aandacht en moet nog leren dat hij die niet altijd kan krijgen als hij dat wil. Dit leren kost gewoon tijd.
Kinderen van zijn leeftijd reageren nog uitsluitend vanuit hun impulsen. Zij beheersen nog te weinig taal om met woorden te kunnen vertellen dat ze aandacht willen en dat ze die niet willen delen met een zus of een broer. Uw zoontje heeft niet gevraagd om een broertje of zusje, die kreeg hij er 10 maanden geleden gewoon bij. En dat is voor een peuter best even schrikken en wennen.
Uw zoontje heeft u nog hard nodig. Hij heeft allerlei gevoelens die hij nog niet onder woorden kan brengen. Dus doet hij dat met zijn lichaam. Hij slaat, om u duidelijk te maken dat hij het moeilijk vindt. En dat doen al zijn leeftijdgenootjes zo. De ene slaat, de andere begint te krijsen, weer een ander gaat schoppen of bijten.
Kinderen op deze leeftijd doen dat niet omdat zij agressief zijn. Het is hun uiting van de negatieve gevoelens, die hun dwars zitten. En het gaat weer voorbij.
Het omgaan met negatieve gevoelens - boos, verdrietig, bang - moeten kinderen leren.
Als je als ouder het gevoel van je kind benoemt, erken je het gevoel van je kind en leer je je kind dat er woorden bestaan voor zijn gevoel. Je eigen gevoel kun je ook benoemen, waardoor je je kind duidelijk kunt maken hoe jij je voelt.
In uw geval kunt u tegen uw zoontje zeggen: "X, lieve schat" (noem zijn naam), "ik begrijp dat je het moeilijk vindt, ik begrijp dat je boos bent omdat ik nu niet iets samen met jou kan doen, maar als jij nu even alleen speelt, dan kan ik doen wat ik moet doen..." (zoals de was ophangen of iets dergelijks) "... en kunnen we daarna weer iets samen doen". Dit 'even alleen iets doen' moet niet te lang duren. Als uw zoontje 10 à 15 minuten zichzelf weet te vermaken, is het al heel knap van hem!
Uw kind slaat, en doet dit – zoals gezegd – om duidelijk te maken dat hij zich onprettig voelt en dat hij zich geen raad weet met dat negatieve gevoel. Maar slaan mag niet, en ook dat moeten kinderen gewoon leren.
Zodra u ziet dat hij slaat, zegt u tegen uw zoontje dat hij niet mag slaan. "Nee, slaan mag niet." Word niet heel boos op hem, maar wees wel duidelijk. Uw woorden, intonatie, lichaamstaal en gezichtsuitdrukking moeten allemaal hetzelfde zeggen. Dan begrijpt uw peuter precies wat u bedoelt. Besteed er verder niet al te veel aandacht aan, dus ga niet omstandig uitleggen hoe mensen met elkaar om moeten gaan, etc., want dat is in feite een beloning (aandacht!) voor zijn negatieve gedrag. En hoe meer beloning, hoe minder aanleiding om ermee te stoppen.
Het slaan keurt u dus onmiddellijk af, maar niet de negatieve gevoelens van uw kind. Terugslaan moet u niet doen, dan geeft u namelijk het voorbeeld dat ú wel mag slaan en dan mag het kind het ook. In de hoek zetten, dus even uit de situatie halen, kunt u zo nu en dan doen, maar niet te vaak. Dan is het effect weg.
Het meeste effect heeft het als u consequent blijft herhalen dat hij niet mag slaan. En zodra u ziet dat hij het niet meer doet, geeft u hem een complimentje voor zijn positieve gedrag.
Jaloezie komt veel voor in gezinnen waar een nieuwe baby komt. Het oudste kind heeft weinig reden om van de nieuwe baby te houden. Het kind is niet echt blij met de gezinsuitbreiding. Het niet blij zijn met een soortgenoot veroorzaakt teleurgestelde ouders. En die moeten tóch al alle zeilen bijzetten om te wennen aan hun nieuwe gezin met meer dan één kind.
Uw zoontje is jaloers als u aandacht geeft aan zijn zusje. Jaloezie is een mengeling van boosheid, verdriet en vrees. Jaloezie komt voort uit het moeten delen van de aandacht van de ouder. Uw zoontje is boos dat hij geen aandacht krijgt, verdrietig omdat iemand anders zijn moeder van hem afpikt en bang dat hij zijn plekje kwijt raakt. Het hoort er allemaal bij.
Als ouder kun je het beste het gevoel van jaloezie bij je zoon gewoon accepteren en het niet zien als iets slechts van hem. Als u zich inleeft in de belevingswereld van uw zoontje, kunt u zich goed voorstellen dat hij jaloers is op de aandacht die zijn zusje krijgt.
Verwacht niet dat uw kinderen nu al samen kunnen spelen. Uw zoontje speelt nog alleen, en wordt boos als zijn zusje in zijn territorium komt of iets van hem afpakt. Dit is heel normaal. Kinderen van 2½ kúnnen gewoon nog niet samen spelen en samen delen.
Vanaf ongeveer 3 jaar begint dit heel langzaam op gang te komen. En het ene kind doet er wat langer over dan het andere kind.
Dus: verwacht niet van hem dat hij lief tegen zijn zusje zal zeggen "Kijk eens, hier heb jij ook wat". Hij ziet zichzelf als het middelpunt van de wereld en daar draait alles omheen.
Het is belangrijk dat u uw zoontje vaak complimentjes geeft voor gedrag dat u graag ziet. Dit moedigt hem aan om meer gewenst gedrag te laten zien. Kijk niet te veel naar wat hij niet goed doet. Probeer zo nu en dan het ongewenste gedrag door de vingers te zien.
Vijf tips tot slot:
Veel succes!
