Ouders Online
Archief
Boeken: kinderen en de dood

mei/juni 1998

Hieronder vindt u leestips voor omgaan met de dood, van klein tot groot. Oftewel: boeken voor kinderen en boeken voor volwassenen.


"Kijk, zei hij. Kapot.
Hij doet het niet meer."

door Beth Johnson en Justine Pardoen

Hoe gaan kinderen om met de dood? Anders dan volwassenen. Een kind staat dichter bij zijn eigen emoties, ook al kan hij die nog niet altijd goed benoemen. Misschien is het daarom wel zo troostrijk om te ervaren hoe een kind omgaat met de dood. Wat dat betreft heeft een kind ons veel te bieden.

Tegelijkertijd heeft een kind ook de volwassenen in zijn omgeving hard nodig als hij te maken krijgt met de dood van een dierbare. Of wij op onze beurt een kind wat te bieden hebben, zal afhangen van de manier waarop wij de dood en alles eromheen aanwezig laten zijn. En hoewel niet alles gezegd kan worden, speelt taal daarbij een enorm grote rol. Al die vragen die een antwoord nodig hebben, al die gevoelens die beleefd moeten worden!

Leestips voor ouders

Ouders die willen lezen over rouwverwerking bij kinderen, geven we de volgende tips:



Riet Fiddelaers-Jaspers, Jong Verlies
ISBN 90 2429 434 7
Kok Lyra
ƒ 27,50

In dit boek wordt ingegaan op de verschillende betekenissen die de dood voor kinderen kan hebben. Vervolgens behandelt de schrijfster hoe je een kind kan vertellen over de dood. Met veel praktische tips, zoals aandacht voor het afscheid nemen en het serieus nemen van kinderen. De emoties van kinderen lijken veel op die van volwassenen, maar er zijn ook verschillen. Dit boek laat zien welke dat zijn.

Fiddelaers-Jaspers heeft eerder boeken geschreven over kinderen en dood: Doodnormaal (Educatieve Partners, 1996) voor leraren in het voortgezet onderwijs en Afscheid voor altijd (Educatieve Partners 1996) voor leraren in het basisonderwijs. Maar Jong Verlies biedt een praktische steun bij de begeleiding van kinderen in de rouw, voor zowel deskundigen als ouders.



Anneke Vriens en Carla Versteeg, Vandaag neem ik een snipperdag. Peter, een bijzonder kind met kanker op de basisschool
ISBN 90 6508 391 X
CPS
ƒ 19,95

Een indringend boek: niet alleen alleen vanwege de inhoud en de stijl, maar ook vanwege de unieke opzet. Het boek is geschreven door de moeder van Peter, een kind dat overlijdt aan kanker, en door de directeur van de school waar hij naartoe ging. Dit boek is geschreven om te laten zien hoe belangrijk het is dat volwassenen en kinderen, op school en daarbuiten, over ziekte en dood kunnen praten.

Het boekje is in eerste instantie bedoeld voor leraren: zij weten eigenlijk nog zo weinig raad met ziekte en dood van een leerling. Maar ook ouders zullen hoop kunnen putten uit dit bijzondere verslag. Het boek eindigt met praktische suggesties voor 'een plan van aanpak' bij ernstige ziekte en overlijden van een leerling.



Werner Storms, Dood zijn, hoe lang duurt dat?
ISBN 9068227289
uitg. Clavis

In dit boek behandelt Storms vragen en ideeën van kinderen over de dood.


Leestips voor kinderen

Gelukkig zijn er ook veel kinderboeken over de dood. Deze boeken helpen het gesprek aan te gaan. Over afscheid, verdriet, pijn, onbegrip, verbazing, angst, schuldgevoel, boosheid, leegte en herinnering. Beth Johnson van boekhandel Van Rossum (Beethovenstraat, Amsterdam) heeft voor Ouders Online een selectie gemaakt van wat er beschikbaar is.


Nicholas Allan, Hemeltjelief.
ISBN 90 6177 660 0
Zirkoon
ƒ 15,00

Een warm en liefdevol verhaal over de dood van een lievelingshond. Julia ziet haar hond Bas bezig om zijn koffer in te pakken. Hij vertelt dat hij naar de hemel gaat. De twee wisselen hun ideeën uit over hoe de hemel eruitziet. Het lijkt zo heerlijk, dat Julia zelf ook mee wil. Maar zij is niet gevraagd. Met humor verteld. Voor peuters en kleuters.


Dick Bruna, Lieve Oma Pluis
ISBN 90 5647 171 6
Mercis
ƒ 9,90

Bekroond met een Zilveren Griffel in 1997. Lieve Oma Pluis beschrijft wat er gebeurt rond een begrafenis en laat een klein kind zien wat het kan doen om een dierbaar persoon voor altijd bij zich te houden. Eenvoudig, maar perfect uitgedrukt. Voor peuters.


Ingrid van Dongen, Dag papa in de hemel
ISBN 90 6418 804 5
De Bonte Bever
ƒ 24,90

Ingrid van Dongen gunt ons een intieme blik in de manier waarop zij samen met haar twee-jarig dochtertje het verlies van haar man verwerkte. Ze tekende en verwoorde de gedachten en emoties van haar dochter. Kinderlijk eenvoudig. 2 tot 4 jaar.


F. Hübner, De allerbeste oma van de wereld
ISBN 90 5579 252 7
Meander/Vier Windstreken
ƒ 24,90

Dit kleurvolle prentenboek gaat over een peuter/kleuter en zijn relatie met zijn grootmoeder. Het boek laat zien hoe het jongetje zijn verdriet verwerkt als zijn lieve oma overlijdt. Mooie tekeningen en een hoopvolle boodschap. Voor 2 tot 4 jaar.


Max Velthuijs, Kikker en het vogeltje.
ISBN 90 2584 754 4
Leopold
ƒ 22,50

Kikker vindt een dood vogeltje. 'Kijk', zei hij, 'Kapot. Hij doet het niet meer.' Vogeltje wordt met zorg en ceremonie begraven. En dan gaat het leven door. Een prachtige weergave van de manier waarop kinderen de dood heel intens ervaren en toch blijven genieten van het alledaagse. Leeftijd: 4+


Anna McCardie, Het Kikkerballet
ISBN 90 6177 691 0
Zirkoon
ƒ 22,95

De familie van de oudste kikker verrast hem met een balletvoorstelling. Aan het einde doezelt de oude kikker weg en een kleintje fluistert: 'Niet doodgaan. Ik ben bang voor als het ballet voorbij is.' De oude kikker antwoordt: 'Het mooiste van ballet is dat het eigenlijk helemaal niet voorbij gaat.' Een prachtig geïllustreerd verhaal, dat meer bekendheid verdient. Leeftijd: 4 tot 6 jaar.


Susan Varley, Derk Das blijft altijd bij ons
ISBN 90 6069 552 6
Lemniscaat
ƒ 24,50

Derk Das gaat de dood tegemoet en zijn vrienden in het bos leren hoe je een dierbare in gedachten kunt blijven houden. Leeftijd: 4 tot 6 jaar.


Alma Post, Dag Siem, dag Tom
ISBN 90 6963 195 4
Sjaloom
ƒ 19,90
en:
Alma Post, Gewoon met z'n drieën
ISBN 90 6249 292 4
Sjaloom
ƒ 19,90

In Dag Siem, dag Tom worden het ziekbed en de dood van de vader van Siem en Tom op een begrijpelijke manier beschreven. In het tweede boek over hoe het verder ging hebben de jongens het niet makkelijk maar het leven gaat nu eenmaal door. Gelukkig hebben zij veel steun aan hun moeder en elkaar. Zeer recht-toe-recht-aan verteld, geven deze boeken een duidelijk beeld van de wisselende gevoelens van onbegrip, boosheid en verdriet bij het verlies van een ouder. Een prozaïsche, alledaagse aanpak die aan velen troost zal bieden. Waarschijnlijk heb je genoeg aan één boek. Beide zijn op zichzelf staande titels. Leeftijd: 5 tot 8 jaar.


Claudia van der Sluis, Mijn vader is een wolkenman
ISBN 90 6249 283 5
Sjaloom
ƒ 21,50

Dit boekje gaat over een jongetje dat zijn vader heeft verloren, maar in tegenstelling tot bij Dat Siem, dag Tom sprankelt hier de verbeelding van het kind door de tekst heen. Het boek is toegankelijk en ontroerend tegelijk. Vanaf 5 jaar.


Ulf Stark en Anna Höglund, Mijn zusje is een engel
ISBN 90 2148 293 2
Querido
ƒ 27,50

Dit bijzondere en literaire prentenboek voor 5- tot 9-jarigen laat zien hoe een jongetje het verlies van zijn doodgeboren zusje verwerkt door haar zijn wereld te laten ervaren. Geschreven vanuit het perspectief van het kind. Leeftijd: 6+


Eleanor Coerr, Sadako
ISBN 90 6963 310 8
Altamira
ƒ 24,90

Dit is de prentenboekversie van de Engelstalige klassieker over een wervelwind van een Japans meisje van tien, dat plotseling dodelijk ziek wordt van de gevolgen van de atoombom op Hiroshima. Haar gevecht met de dood wordt geuit in het traditionele vouwen van duizend papieren kraanvogels, symbool van het eeuwige leven. Er staat nu een standbeeld van Sadako in het Park van de Vrede in Hiroshima. Voor alle leeftijden vanaf 6 jaar.


Annemie en Margriet Heymans, De prinses van de moestuin
ISBN 90 2146 594 9
Querido
ƒ 24,90

Hanna en Lutje Matte wonen met hun vader in een huis met een grote tuin. Ieder is op zijn eigen manier bezig om de dood van mama te proberen te begrijpen. Een verhaal met vele lagen dat de ingewikkelde gevoelens van het verlies mooi weerspiegelt. De illustraties zijn net zo belangrijk als de tekst. Het boek is in 1992 met een zilveren griffel bekroond. De psychologische diepgang van dit bijzondere prentenboek maakt het niet voor iedereen toegankelijk, maar het is beslist de moeite van het proberen waard. Leeftijd: 8+


Els Pelgrom, Kleine Sofie en Lange Wapper
ISBN 90 2147 804 8
Querido
ƒ 27,50

Kleine Sofie ligt al heel lang ziek in bed, maar ze wil zo graag alles weten van de wereld. Op een avond voeren haar knuffels haar mee op avontuur, de wijde wereld in. Ze beleven van alles, maar de volgende ochtend is het kleine meisje dood. Een Nederlandse klassieker, poëtisch geschreven en zojuist uitgevoerd als toneelstuk door het Ro Theater. Geen kind mag dit missen. Bekroond met de Gouden Griffel en de Gouden Penseel (Thé Tjong Khing in 1985). Voor 8 tot 80 jaar.


Uri Orlev, Het Donkerbeest
ISBN 90 2610 812 5
Fontein
ƒ 22,50

Het jongetje in dit boek is erg bang in het donker: bang voor het donkerbeest. Maar hij overwint zijn angst en begint te praten met het beest. Als hem de grootst denkbare ramp overkomt en zijn vader in de oorlog (in Israël) overlijdt, is het donkerbeest er om hem te helpen bij het verwerken van zijn verdriet. Hoe zijn fantasie hem door een emotioneel stormachtige periode leidt wordt door deze H.C. Andersen prijswinnaar op diep doorvoelde wijze verteld. Uitstekend! Leeftijd: 6 tot 9 jaar.


Klaas van Assen, Gwinnie
ISBN 90 2143 249 8
Querido
ƒ 11,00

Gwinnie is altijd een brutale dondersteen geweest, maar sinds haar moeder twee jaar geleden op zee is verdronken, houdt ze zich stil en braaf. Ze woont met haar vader in hun krakkemikkige huisje in de duinen. Een heerlijk verhaal over hoe Gwinnie weer de moed krijgt om het leven op te pakken. Ernstig en geestig tegelijk. Leeftijd: 10+


Ulf Stark, King
ISBN 90 5637 058 8
Lemniscaat
ƒ 19,50

De zelfgebouwde hut is eindelijk af, maar het wordt geen feest, want Jojjo komt met het trieste verhaal dat zijn hond, King, een spuitje moet krijgen omdat hij heel erg ziek is. De kinderen besluiten om King een fantastische laatste dag te geven. Dit aandoenlijk verhaal is met gevoel en humor geschreven, en leidt de lezers naar en heel aanvaardbaar einde. Zelf te lezen, van 7 tot 9.


Arno Bohlmeijer, Ik moet je iets heel jammers vertellen
ISBN 90 0003 002 1
Van Goor
ƒ 24,90

Rozemarijn, haar zusje Phebe en haar ouders krijgen een ernstig ongeluk op de terugweg van een verjaardag. Haar moeder gaat dood terwijl de rest van de familie ook in het ziekenhuis ligt met zwaar letsel. Haar vader heeft alles opgeschreven wat Rozemarijn denkt en voelt in de weken voordat ze uiteindelijk dus zonder haar moeder weer naar huis gaat. Dit waar gebeurd verhaal is direct en vanuit het kind geschreven en laat zien hoe verdrietig en sterk kinderen tegelijkertijd kunnen zijn. Zwaar maar zeer mooi, voor kinderen vanaf 10 jaar.

Eind 1997 verscheen een vervolg hierop over de tijd na het verlies: Musje, het meisje van de zon (Zie ook: Ouders Online, Leeszaal archief, Off-line gelezen, december 1997).


Roberto Piumini, Stralend kruid
ISBN 90 2147 840 4
Querido
ƒ 22,90

Dit bijzondere verhaal van een bekroonde Italiaanse schrijver vertelt op een zeer poëtische wijze hoe het Turkse prinsje Madurer zijn laatste dagen doorbrengt met het versieren van de muren van zijn kamer. De beroemde schilder Sakumat bespreekt ieder avond wat de volgende dag geschilderd zal worden uit Madurers wereld. En zo groeit een vriendschap tussen de twee scheppers van die wereld. Prachtig en ontroerend voor kinderen (en volwassenen) vanaf 10 jaar.


Persson, Gunilla Linn, Allis en Ann
ISBN 90 2510 735 4
Holland
ƒ 27,50

Op tienjarige leeftijd verliest Allis haar beste vriendin Ann bij een auto-ongeluk en omdat haar ouders op een schip gaan werken moet ze bovendien bij haar grootouders gaan wonen in de stad. Eenzaam en teruggetrokken wordt zij een buitenbeentje, totdat zij een Poolse jongen in haar klas gaat helpen met een verwonde vogel. De gebeurtenissen spelen zich af op school en thuis en niet in de hoofden van de kinderen. Deze concrete benadering zal kinderen aanspreken. Voor de betere lezers vanaf 10 jaar.


Astrid Lindgren, De Gebroeders Leeuwenhart
ISBN 90 2161 070 1
Ploegsma
ƒ 31,90

Een ontroerend en zeer spannend verhaal over twee jongens die komen te overlijden, maar zichzelf in een nieuwe wereld vinden waar het kwaad bestreden moet worden. De indruk wordt gewekt dat er veel meer is dan alleen maar het leven dat wij kennen. Kinderen zullen veel leesplezier hebben met dit boek. Leeftijd: 9 tot 12 jaar.

Beth Johnson
Justine Pardoen


Beth Johnson is boekhandelaar te Amsterdam.
[email protected]

Justine Pardoen is hoofdredacteur van Ouders Online.
[email protected]