Ouders Online - Reactie Eric de Kuyper

Terug naar overzicht Leeszaal

Inleiding
De onderstaande tekst werd geschreven op uitnodiging van de redactie van Ouders Online, door de auteur van het citaat dat als inspiratie voor onze essay-prijsvraag fungeerde: 'Kinderen kunnen niet meer alléén spelen'. Wij danken de maestro voor zijn erudiete bijdrage, die opnieuw tot nadenken stemt. Een herwaardering van de eenzaamheid... da's nog eens andere koek dan snotneuzen afvegen en het kiezen van de juiste step.
Redactie Ouders Online
De overwaardering van het sociale
Eric de Kuyper
september/oktober 1998
Na de reacties te hebben gelezen die bij Ouders Online zijn binnengekomen, kan ik maar een ding opnieuw concluderen: ik zou niet voor pedagogie geschikt zijn!
Een professionele pedagoog zou immers het pedagogische kaf van het koren dienen te scheiden. In de verschillende reacties die ik echter heb gelezen — hoe tegenstrijdig ze soms ook zijn — zit voor mij telkens veel waarheid of toch op z'n minst een kern van waarheid. Dat maakt me natuurlijk ook onzeker, want dat zou opnieuw maar eens bewijzen hoe complex de omgang met kinderen is. Ingewikkeld en gelijktijdig ook eenvoudig. We geraken niet uit de paradoxen! Waar het voor mij uiteindelijk dan toch op aankomt, is dat ik het belangrijk vind — naast een heleboel andere dingen — kinderen weerbaar te maken voor de wereld waarin ze als volwassenen zullen leven en voor de wereld waarin ze nu al leven.
Sociaal marktconformisme
Wat mij verontrust in die wereld is dat het sociale zo erg wordt gewaardeerd; ja, wordt overgewaardeerd. Natuurlijk zijn we sociale wezens en is het uitermate nuttig en verrijkend sociale vaardigheden aan te leren. Maar in onze huidige cultuur heeft de maatschappelijke betrokkenheid een dubbel gezicht. Traditioneel worden waarden als medemenselijkheid er in beleefd.
Gelijktijdig echter leven we in een marktcultuur, waar de burger van weleer grotendeels tot consument werd omgevormd. De consument is een chiquer woord voor 'massa' geworden. Sociale druk is dan ook in grote mate druk van de markt. De authentieke waarden van het sociaal gedrag worden ondergraven en geperverteerd; ze dienen als alibi voor een goed functioneren binnenin de markt.
Dat leidt tot een vorm van conformisme. En omdat conformisme natuurlijk ook saai en monotoon is, speelt de markt gelijktijdig in op een even sterke behoefte tot het zich van de anderen te differentiëren. Dat nonconformisme neemt dan de vorm aan van een modieuze gril, styling, profilering.
De verloren kunst van leven met jezelf
Vreemd vind ik dat we voor het tegengestelde van sociaal gedrag enkel zoiets hebben als a-sociaal gedrag. Ook eenzaamheid wordt als een kwaal beschouwd. Wat het ook dikwijls is natuurlijk! Maar waar ik voor wil pleiten, is een soort verloren kunst om ook met jezelf te kunnen leven. Die eigenzinnigheid — weer zo'n woord dat snel als iets oppervlakkigs wordt afgedaan — is een mooi en rijk begrip.
Kinderen dat al heel vroeg bijbrengen en ook hier te leren onderscheiden, lijkt me een belangrijke taak voor opvoeders. Hun eigen zin leren ontdekken, niet dank zij de welwillendheid van hun omgeving, maar niettegenstaande de druk ervan. Dat betekent geen vrijheid krijgen, maar vrijheid verwerven door middel van confrontatie met allerlei vormen van autoriteit. Valse en echte.
Hoe dat moet, zegt de slechte pedagoog die ik ben, moet ieder voor zich uitmaken.
Eric de Kuyper,
auteur van Kinders — Over kinderen en hun badwater
Winkelprijs: ƒ 24,50
Uitgeverij SUN, 1998
ISBN 90 6168 631 8
Vijf inzenders van de Ouders Online zomerprijsvraag ontvingen een exemplaar van dit boek, ter beschikking gesteld door uitgeverij SUN. Zie ook het jury-rapport en de vijf winnende essays.