Ouders Online
Archief
Babytijd - Baby-gebaren

10 oktober 1997

Bespreking van:

Baby Signs - How to Talk with Your Baby Before Your Baby Can Talk
door: Linda Acredolo & Susan Goodwyn
uitg.: Contemporary Books, 1996
ISBN 0-8092-3430-0
 


Baby-gebaren, meer dan een leuk spelletje

door Justine Pardoen

Augustus 1997. Ik zit met mijn zoontje bij de zandbak in het park. Het is lunchtijd. Samen eten we een boterhammetje en we praten over de dingen die we zien. Tussen alle andere kinderen loopt een klein jongetje dat ons opvalt. Zijn moeder en hij zijn voortdurend in beweging. Hij praat niet, maar gebaart bijna onophoudelijk. Zijn moeder spreekt tegen hem, en begeleidt haar eigen woorden met al evenveel gebaren. Even soepel als doelbewust.

Het schiet door me heen dat het kind mogelijk doof is, maar dan ineens zie ik het: het zijn baby-gebaren. Ik kende het boek Baby Signs, maar had het nog niet zelf toegepast. Nu kon ik zien hoe het eruit zag en hoe goed het werkte bij een klein kind dat nog nauwelijks kon lopen.

Mijn zoontje is ruim twee, en inmiddels al heel vlot met woorden. Maar dat is natuurlijk anders geweest. Een jaar geleden was er een fase waarin hij kort achter elkaar een aantal heftige hysterische aanvallen had. Hij was toen 20 maanden. Zijn onvermogen om met woorden te zeggen of te vragen wat hij wilde, frusteerde hem enorm.

Van het ene moment op het andere maakte hij zijn eerste tweewoordzin. Daarna kwamen er snel meer, en plotseling verdwenen de driftbuien. De auteurs van Baby Signs zeggen dat ze een manier hebben ontdekt waarmee een kind die frustrerende fase kan omzeilen. Toen ik ernaar vroeg, bleek dat ook de ervaring te zijn van de (Amerikaanse) moeder in het park: zij had het boek óók gelezen en deelde het enthousiasme van de auteurs over hun ontdekking. Ze beloofden niets te veel.

Baby-gebaren: wat zijn dat?
Als je zou stilstaan bij de manier waarop je zelf tegen en met een kind praat in de zogenaamde "voor-talige periode", dan zou je zien dat je onbewust al veel gebaren gebruikt. Je praat over een bloem en je maakt een ruikend gebaar. Je praat over de poes en je streelt het beest onderwijl. Je geeft het fruithapje en je opent zelf je mond heel wijd. Bij een afscheid wordt overdreven gezwaaid, en als een vertrekkende persoon uit het zicht verdwijnt, zeg je niet alleen "weg", of "waar is ie nou?" maar laat je dat samengaan met een schouderophalen, of een beweging met je hand waarbij je de handpalm naar boven draait.

Als je al deze gebaren voor je baby heel bewust zou maken, ze een beetje vertraagt en uitvergroot, ze frequent en consequent zou gebruiken, dan zijn dat de baby-gebaren waar het om gaat. Mijn tweede kind is zes maanden oud en gebaart natuurlijk nog lang niet. Wel gebruik ik inmiddels al twee gebaren bewust en consequent: een voor "eten", en het bekende gebaar voor "lekker" (zwaaiend tegen je oor). De gebaren hebben haar volle aandacht: ze geniet van dat theater.

Volgende stap
De volgende stap is dat je let op de gebaren die je eigen kind gaat maken. Elk kind doet dat uit zichzelf al, zo beweren de auteurs van Baby Signs. Probeer erop te letten en de gebaren te herhalen, zodat je kind begrijpt dat het zin heeft om ze nog bewuster te gaan gebruiken. Stap voor stap kun je het repertoire bijna eindeloos uitbreiden. Totdat je kind gaat praten: daarna houdt het vanzelf op. En dat moet ook, zo leggen de auteurs uit. De baby-gebaren verliezen hun functie naarmate de verbale ontwikkeling vordert.

Beginnende praters hebben meestal veel moeite met de uitspraak van woorden. Ze benaderen dat wat ze horen zoveel mogelijk, maar komen daarbij tot afwijkende eigen woorden. Sommige taalkundigen noemen die eigen bedenksels "proto-woorden". Deze woorden blijken vrijwel altijd gepaard te gaan met uitgebreide vaste gebaren, gezichtsuitdrukkingen en stembuigingen. Zo heeft mijn zoontje bijzonder lang "ektuig" gezegd voor "vliegtuig", wat hij steevast gepaard liet gaan met een dwingend wijzen met de vinger naar boven, die daar net zo lang bleef tot ik naar boven keek en duidelijk maakte dat ook ik het vliegtuig gezien had.

Kortom: het maken van gebaren is zo natuurlijk als wat. De methode die gepropageerd wordt in Baby Signs houdt dan ook niets anders in dan een bewustwording van de mogelijkheden van gebaren, zodat ze ingezet kunnen worden om een probleem op te lossen. Het probleem namelijk dat er een periode is waarin een kind al wel weet wat hij wil zeggen, maar het nog niet kan. Een kind leren omgaan met baby-gebaren is dan ook beslist méér dan "iets leuks voor je kind als je een moeder bent met tijd teveel".

Waarom al die extra moeite doen?
Het voordeel van communiceren met behulp van baby-gebaren is niet alleen dat daardoor frustratie vermeden kan worden. Ook is gebleken dat het zeer goed is voor het proces van taalverwerving. Een kind dat baby-gebaren kan gebruiken voordat het kan praten, krijgt eerder door hoe communicatie werkt en dat smaakt naar meer.

De ervaring van succesvolle communicatie is enorm stimulerend. Het vergroot de gerichtheid en de motivatie om er snel steeds beter in te worden. Hierdoor leert het kind niet alleen meer gebaren, maar ook sneller gewone woorden. Kortom: de taalontwikkeling wordt eerder versneld dan vertraagd! Het zeggen van de eerste woorden in zijn moedertaal leert een kind nu niet meer uit frustratie, maar uit succes. En omdat ook de verbale taalontwikkeling eerder in gang gezet wordt, gaat ook de intellectuele ontwikkeling sneller.

Een kind dat de frustrerende fase kan omzeilen waarin het wel zou willen praten maar het nog niet kan, krijgt bovendien meer zelfvertrouwen. Dat versterkt de band tussen het kind en zijn ouders.

Hoe en wanneer begin je ermee?
Je begint wanneer je ziet dat je kind interesse begint te vertonen in het benoemen van dingen. Dat is ongeveer bij negen maanden.

Het boek geeft een aantal verschillende voorbeelden: met twaalf maanden beginnen kan betekenen dat het twee weken duurt voordat het kind zelf een gebaar gaat maken, maar het kan ook nog twee maanden duren. Elk kind is natuurlijk anders.

Ook als je kind al ouder is, heeft het nog zin ermee te beginnen. Elk moment voordat ze met gemak tweewoordzinnen maken, is geschikt. Sommige kinderen raakten er zo bedreven in, dat ze met veertien maanden al twee gebaren wisten te combineren tot een "zin". Wanneer ze moeten wachten op gewone woorden, begint dat pas wanneer ze twintig maanden oud zijn!

Vijf gebaren
Begin met vijf gebaren. De auteurs adviseren gebaren te kiezen voor "hoed", "vogel", "bloem", "vis" en "(nog) meer". Het gaat hier wel om de Verenigde Staten. Voor de Nederlandse situatie zou de keuze voor de eerste vijf woorden wel eens anders kunnen zijn.

Zo is het woord "hoed" bij ons lang niet zo prominent in de kinderwereld. Wellicht komen "poes" of "boek" meer in aanmerking. Laat het afhangen van jullie eigen situatie. Zo is een van de eerste gebaren die een Amerikaans kind zal leren, het gebaar voor "neushoorn". Dat dier - de knuffeluitvoering - speelt een grote rol in kinderversjes en kinderverhaaltjes. Bij ons ligt het veel meer voor de hand om snel een gebaar voor "beer" te introduceren.

Het doet er ook niet toe welke woorden je het eerste kiest, als ze maar relevant zijn in de situatie van jou en je kind. Als het kind de woorden al zegt, dan hoef je er geen gebaar meer voor te introduceren. In dat geval kies je dus een ander woord. Toppers zijn natuurlijk ook: "eend", "hond", "drinken", "eten", "weg", "op/klaar" en "heet". Het boek geeft een flink aantal suggesties en voorbeelden voor mogelijke gemakkelijke gebaren die in de praktijk succesvol zijn gebleken. Maar nogmaals: houd er rekening mee dat ze van toepassing zijn op de Amerikaanse situatie.

Als je er eenmaal mee begint, dan blijkt hoe gemakkelijk het is om zelf een simpel en helder gebaar te bedenken, dus laat je vooral niet beperken door de suggesties in het boek. Gebruik altijd het gebaar samen met het woord. Bedenk dat een gebaar bij voorkeur met één hand gemaakt moet kunnen worden: de andere hand heb je eigenlijk altijd nodig voor iets anders.

Gemakkelijk en prettig
Baby Signs helpt je voldoende op weg als je baby-gebaren wilt introduceren in het leven van je kind. Het leest gemakkelijk en prettig, ook al is het een echt Amerikaans boek; de opgeklopte succesverhalen ontbreken niet. Maar het enthousiasme werkt ook aanstekelijk: "Natuurlijk, baby-gebaren, dat we daar niet eerder opgekomen zijn!" En: op ál mijn vragen kreeg ik een bevredigend antwoord.

Justine Pardoen
[email protected]

Naschrift d.d. 16 juni 2010
Een lezer maakte ons attent op een goed boek over Nederlandse babygebaren:

Babygebaren
door: Lissa Zeviar
uitg.: A.W. Bruna Uitgevers, 2009
ISBN 9789022995723
prijs: EUR 18,95