Bespreking van:
A.F. Henkart en J. Henkart, Vroeger was je zo lief; zo gaan tieners en ouders beter met elkaar om. Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht 1999, ISBN 90 274 6673 4, ƒ 29,90. Vertaald door C. Fransen uit het Amerikaans. Oorspronkelijke titel: 'Cool Communication' (The Berkley Publishing Group, New York, 1998)

De puberteit: love, peace and harmony?!

door Daphne Warris

'Vroeger was je zo lief' is een Amerikaans boek, geschreven door een moeder en een dochter die zelf de heftigheid van een moeder-dochterrelatie hebben meegemaakt. Geïnspireerd door een Amerikaanse talkshow over slechte relaties tussen moeders en hun puber-dochters, besloten ze dit boek te schrijven. Het doel was om andere ouders en pubers handvatten te geven om vorm te geven aan hun vaak turbulente relatie.

De titel 'Vroeger was je zo lief' wekt de indruk dat dit boek over problematische pubers gaat. Die indruk is onjuist. De achterflap zegt het wat dat betreft beter: een boek met handzame tips voor ouders bij de opvoeding van hun puber (naast tips voor pubers om om te gaan met hun ouders).

Hoog Oprah Winfrey-gehalte
Het eerste deel van het boek heeft een hoog Oprah Winfrey-gehalte. Er wordt een ideaalbeeld geschetst van hoe relaties moeten zijn: conflictloos en zonder stress. Als je een opstandige puber hebt, dan doe je als ouder blijkbaar iets verkeerd. Je moet naar jezelf leren kijken en als er obstakels zijn in je gevoelsleven, wordt therapie aanbevolen.

Het is spijtig, maar we leven niet in een wereld zonder conflicten en stress en het lijkt me zodoende een belangrijke taak voor ouders om pubers te leren omgaan met conflicten en stress, in plaats van ze uit de weg te gaan. Verder dacht ik dat we het tijdperk voorbij waren dat ouders de schuld krijgen van opstandige pubers en het lijkt me ook niet wijs om iedere ouder in therapie te doen. Het ideaalbeeld mist de nodige realiteit.

Zeer hoge eisen
Er worden in dit boek zeer hoge eisen gesteld aan zowel ouders als pubers. Om de beschreven 'perfecte' relatie met je puber te creëren, moet je heel wat in huis hebben. Tevens wordt er in dit boek vanuit gegaan dat we te maken hebben met jongeren die niets stiekem doen, niet roken, niet blowen en geen piercings of tattoos hebben (ook het hebben van een piercing wordt gezien als een opvoedingsfout).

Naarmate het boek vordert en het meer over de praktijk gaat, wordt er op veel zaken teruggekomen. Zo blijkt na een tijdje dat conflicten niet altijd vermeden kunnen worden, dat niet iedereen perfect is, en dat het niet altijd mogelijk is een volmaakte relatie te creëren. De beschreven praktijk maakt het idealistische plaatje uit het begin een stuk realistischer.

Handzame tips
Als je de zware Amerikaanse saus van het boek wegschraapt, houd je een stel goede handzame tips over om je puber te begeleiden in een soms moeilijke tijd. Het bieden van veiligheid, duidelijkheid, acceptatie en vertrouwen staan in dit boek voorop. Verder gaan de schrijfsters in op het sluiten van compromissen en het omgaan met ingewikkelde vormen van machtsstrijd. Er worden veel herkenbare gevoelens en situaties geschetst en goede tips gegeven over wat je wanneer wel en niet moet doen.

Niet voor Nederlandse pubers
Een belangrijk deel van het boek richt zich tot de ouders, maar er is meer. De dochter vertelt over haar belevenissen met haar moeder, en geeft andere pubers tips voor het verbeteren van de relatie met hun ouders. Misschien dat ze de Amerikaanse pubers daarmee kan boeien, maar ik denk niet dat haar verhaal de gemiddelde Nederlandse puber zal aanspreken. Ze gaat namelijk uit van een persoon die gemotiveerd is om zich bijzonder sociaal tegenover zijn of haar ouders op te stellen.

Ik zal dat illustreren aan de hand van één van haar tips voor het omgaan met een bepaalde lastige situatie:

- Moeder: "Je laat de hond nooit meer uit."
- Jij: "Ik weet het, ik vergeet het steeds."
- Moeder: "Je kunt het beter maar niet meer vergeten als je de hond wilt houden. Je hebt totaal geen verantwoordelijkheidsgevoel."
- Jij: "Dat klinkt alsof ik je in de steek heb gelaten door me onverantwoordelijk te gedragen, toch? Sorry dat ik het vergeten ben, ik zal het meteen doen."
- Moeder: "Het zou fijn zijn als je wat meer je best zou doen eraan te denken dat je de hond moet uitlaten."
- Jij: "Ik zal het proberen."

Als een puber dit soort dingen zegt, dan zou ik me maar snel zorgen gaan maken.

Aanrader of niet?
Dit boek is niet geschikt voor ouders met problematische pubers. Er wordt niet ingegaan op pubers die in de (kleine) criminaliteit zitten of andere gedragsproblemen hebben. Het boek zal vooral de onzekerheid van ouders versterken, door de hoge eisen die er gesteld worden aan de handelingsvaardigheden ten opzichte van de puber. Maar zolang het over gewone problemen gaat zoals het opruimen van een kamer, het sluiten van compromissen en het op tijd thuiskomen, is dit boek een aanrader.

Daphne Warris
p/a [email protected]