Opinie

Werkende ouders staan er alleen voor

Als werkende moeder voel ik mij gelukkig en ben helemaal geen klagerig type. Wel heb ik het verschrikkelijk druk. Dat wil ik helemaal niet, maar op de een of andere manier wordt dit, inclusief het schuldcomplex, aan je opgedrongen. En ook al werkt vader flink mee, er zit iets scheef in onze samenleving waardoor je je rot rent. Dat geldt zeker als je niet in een stad woont met alle voorzieningen op loopafstand. Bovendien vindt 'men' dat ouders overal en altijd verantwoordelijk zijn voor hun kinderen. Dat brengt werkende ouders regelmatig in de problemen, zo merk ik vrijwel dagelijks.

De scholen
Sinds de verplaatsing van de basisschool van mijn kinderen doorsnijdt een levensgevaarlijke verkeersweg het vroeger zo rustige traject naar school. Dat betekent dat ze zeker tot hun negende gebracht moeten worden. Want het vervoer naar school is jouw verantwoordelijkheid als ouders -- hoezo schoolbussen? Nog zoiets: de school geeft geen zwemles meer, dus vaders of moeders sjouwen met elk kind afzonderlijk. Want als ze niet kunnen zwemmen verdrinken ze, en dat is jouw verantwoordelijkheid. En: de bibliotheek is moeilijk bereikbaar, dus sjouwen, want de geestelijke ontwikkeling is... juist ja.

Overblijven blijkt ook de verantwoordelijkheid van ouders te zijn: toen mijn zoon eens uit verveling het schoolplein verliet, wilden ze hem niet meer toelaten en naar huis sturen. Daar is uiteraard niemand, want ik werk al mijn leven lang. Een gewone straf kunnen ze niet meer verzinnen. Een klacht bij de oudercommissie haalt niets uit, want, tja: werken is eigen keuze, daar kunnen zij (niet-werkende moeders) ook niets aan doen. Verder vind ik dat veel 'leesmoeders' op onze school hun werk vaak slecht doen. Daar kun je niets van zeggen want, tja: het is je eigen keuze dat je werkt en als je het beter weet, moet je zelf maar komen.

Het voorgezet onderwijs stuurt kinderen naar huis wanneer het hen uitkomt, ook als ze dertien zijn. Tja, als er dan geen ouders thuis zijn, is dat hun verantwoordelijkheid. Daar valt niet over te praten. Maar als je zelf je kind thuishoudt voor een extra cultureel verantwoorde vakantiedag, komt de inspecteur.

Zowel school als de rest van de samenleving beschouwt het als de verantwoordelijkheid van de ouders als kinderen van veertien, vijftien roken en drugs gebruiken. Maar die scholen treden zelf onvoldoende op als het in hun omgeving gebeurt, buiten het gezichtsveld van de ouders.

Niet alle rokers en kinderen die drugs gebruiken of winkeldiefstal plegen hebben problemen thuis. Ze doen gewoon iets waarvan ze weten dat het niet mag, en niemand corrigeert ze. Als de ouders het thuis gaan merken, door een verandering in het gedrag, is het vaak te laat. Ik zie in mijn omgeving, dat kinderen van hele goede, begrijpende ouders toch in de problemen raken.

Het werk
Het heeft me jarenlang gekost om het gevoel van schuld van me af te zetten als ik weggeroepen werd door een telefoontje van de kinderopvang. Kind heeft buikgriep, of ik maar even kon afhalen. Eerst vrije uren regelen en rennen. Na twee dagen achterstallig werk weer inhalen en boze blikken verdragen (overigens lossen mijn man en ik dit om en om op). Schuldig voelde ik me als een vergadering langer uitliep en ik toch weg moest, omdat scholen elke dag op dezelfde tijden uitgaan.

Soms moet ik tussendoor naar huis, omdat ik een kind moest opvangen bij de uitval van lessen. Tja, had je maar geen kinderen moeten nemen. En ik toonde te weinig inzet omdat ik altijd op tijd naar huis ging, want een beetje goede medewerker heeft het ontzettend druk en werkt over, als is het maar een kwartier.

Bij elke aankondiging van een zwangerschapsverlof kreeg ik zuchtende managers tegenover me, die voorzichtig vroegen of ik wel terugkwam. Bij het vierde kind hield dat eindelijk op. Ieder zwangerschapsjaar heb ik uiteraard te weinig gepubliceerd (dat moet in mijn job), wat verwijten oplevert: je hebt niet optimaal gewerkt. "Ik heb een kind gekregen!" Niks mee te maken. Ik heb me aangeleerd om op mijn werk niet te praten over problemen met kinderen, slapeloze nachten, of wat dan ook want: het is je eigen verantwoordelijkheid als je kinderen 'neemt'. Je zult alles maar in je eentje moeten oplossen. Men heeft een hekel aan vermoeide vrouwen.

Sociale omgeving
Ook je eigen ouders worden oud. Mijn moeder is nu alleen en van een generatie die vindt dat vrouwen bepaalde taken hebben. Zo belt zij op of ik boodschappen met of voor haar wil doen, of met haar naar de dokter wil of in het weekend haar been wil verbinden, of de was wil ophangen:
'Moeder, ik werk! Heb kinderen!'
'Ja, dat is waar ook, ach wat vervelend (tranen). Nu heb ik zelfs geen dochter meer die voor me kan zorgen.'
De buren vinden het niet hun verantwoordelijkheid. En dat ik zelf werk en kinderen heb, tja: dat is mijn eigen verantwoordelijkheid. Mijn broers geven niet thuis, ze beschouwen het niet als hun taak. En ik heb wat energie gestopt in ruzies met hen. Nog minder leuk wordt het te merken dat mijn moeder mijn broers verdedigt. En de thuiszorg: tja mevrouw, in het weekend vinden we dat de verzorging van uw moeder de verantwoordelijkheid is van de familie (de dochter, dus).

De laatste jaren bespeur ik echter verbeteringen. Meer mannen hebben zelf een 'werkende vrouw' en dat vergroot hun inlevingsvermogen. Ik hoor nu mannen met trots zeggen aan de koffieautomaat, 'dat ze vandaag wel niet veel zullen presteren, want ze zijn er de hele nacht uit geweest.' En iedereen knikt vol sympathie: wat een fijne moderne man. En ook de moeders van die mannen worden oud en wonen dan nog steeds thuis. We wachten af...

Soms heb ik het gevoel controle te verliezen. Zelfs de uren van half negen tot pak weg vier uur 's middags kan de samenleving niet van de ouders overnemen. Als de kinderen uit het zicht zijn, vindt men nog dat je verantwoordelijk bent, dat je 'er moet zijn'. Daardoor voelen vele moeders zich toch moreel gedwongen om niet te werken. Om zo niet de schuld te krijgen als er iets misgaat op het werk of thuis. En als mijn moeder alleen dood neervalt, wiens verantwoordelijkheid is dat dan...

En toch blijf ik er vrolijk onder!

Anja Lkoundi-Hamaekers
e-mail: ([email protected])