25 maart 2020

Rouwverwerking van je kind, hoe kun je helpen?

Het liefst wil je jouw kind beschermen tegen het grote verdriet, maar dat gaat helaas niet. In het leven krijgt iedereen te maken met grote verliezen die voor altijd een lege plek in je hart achterlaten. Hoe kun je jouw kind daarop voorbereiden en hoe kun je hem het best steunen bij verdriet? Het verwerken begint bij afscheid nemen.

Rouwverwerking van je kind begint bij afscheid nemen

Omdat we het niet kunnen voorkomen, kunnen we er maar beter voor zorgen dat wij, én onze kinderen, ermee om leren gaan. Deze zware taak rust op de schouders van ouders. Yolanda Wouters is werkzaam bij Monuta en legt uit waarom het belangrijk is om afscheid te leren nemen: "Aangezien je kind er hoe dan ook mee te maken krijgt, is het goed als je hem helpt vertrouwd te raken met afscheid nemen. In het dagelijks leven zijn er vaak momenten die je kunt aangrijpen om je kind kennis te laten maken met rouw en verlies. Bijvoorbeeld door uit te leggen wat ‘dood gaan’ betekent of uitgebreid afscheid te nemen van een overleden (huis)dier. Op die manier kun je jouw kind alvast voorbereiden op situaties waarin er echt met een groot verlies moet worden omgegaan. Zoals het overlijden van een opa of oma."

Hoe rouwen kinderen?

Kinderen rouwen anders dan volwassenen. Daarom is het soms lastig om je kind te troosten of uit te leggen dat opa of oma echt niet meer terugkomt. Yolanda Wouters: "Kinderen leven in het nu en willen niet te lang bij hun verdriet stilstaan. Ze willen niet anders worden gevonden. Daarbij weten ze vaak niet hoe ze moeten rouwen en kunnen ze hun gevoel niet goed onder woorden brengen."

Daarnaast rouwt niet ieder kind hetzelfde. Sommige kinderen praten er graag over en overladen je met vragen terwijl andere kinderen het liefst gewoon buiten willen spelen. Hoe iemand rouwt wordt bepaald door de veerkracht die een persoon heeft, het karakter, hoe de relatie met de overledene was en in welke levensfase een kind zit. Ook de manier van sterven en de cultuur spelen een rol in de manier waarop je kind het verlies kan verwerken.

Verlies en verdriet

Hoe vertel je je kind dat opa of oma dood is?

Rouwverwerking bij kinderen verschilt per leeftijdsfase

Yolanda werkt al lang genoeg bij Monuta om te weten dat rouwverwerking per leeftijd verschilt: "De wijze waarop je kind rouwt verschilt per leeftijdsfase. Bijvoorbeeld: kinderen tot 5 jaar hebben nog geen besef van tijd en zien dood als iets tijdelijks, niet als iets dat voor altijd is. Voor hen is het begrip dood zijn ook nog moeilijk te begrijpen. Ze snappen het gevoel van ‘verlies’ wel. Oudere kinderen kunnen heel boos reageren of om extra aandacht vragen, een ander wordt juist stil en praat er niet meer over." Wil je hier meer over weten? Je leest het in dit artikel over rouwverwerking bij kinderen per leeftijd.

Hoe kun je jouw kind helpen tijdens de rouwverwerking?

Als volwassene heb je waarschijnlijk al te maken gehad met rouw en weet je al beter hoe je ermee om kunt gaan. Maar je weet dan ook als geen ander hoe lastig het is. Rouw heeft tijd nodig. Tijd om het verdriet te verwerken en je leven weer op te pakken. Je kent verdriet, helaas, en weet wat voor aanslag het op je kan hebben. Kinderen hebben deze kennis niet. Wat kun je doen om je kind bij te staan in dit verlies? Rouwcoach Desiree van Growcoach: "Het is belangrijk dat je kind goed door heeft dat diegene overleden is en nooit meer terugkomt. Wat hierbij erg kan helpen is je kind afscheid laten nemen van de persoon. Natuurlijk moet je kind dit zelf ook willen. Laat je kind kijken in de kist, voelen aan de hand en probeer in te spelen op hetgeen je kind aangeeft op dat moment."

Na de begrafenis of crematie is het belangrijk om erover te blijven praten. Ga samen het gesprek over de dood aan. Dit gesprek kun je beginnen door aan je kind te vragen of hij weet wat doodgaan inhoudt en wat hij ervan vindt. Zo kun je peilen of je kind beseft wat er aan de hand is. Is dat niet het geval, dan is het belangrijk dat je probeert uit te leggen wat het betekent. Zo kan je kind het verlies erkennen. Desiree: "Op het moment dat je kind het verlies erkent, ontstaat er een warboel aan gevoelens en emoties, waarmee je kind moet leren omgaan. Dat kan moeilijk zijn." Ze geeft de volgende tips:

• Laat je kind elke dag weten dat je openstaat voor zijn verhaal, gevoelens en emoties. Je bent er voor hem. Dat betekent niet dat je er elke keer over hoeft te praten, een fijne knuffelsessie of samen tegen een boksbal schoppen is ook stil staan bij alle emoties. Zo ben je ook met aandacht bij je kind.
• Is jouw eigen verdriet te groot? Betrek een familielid of goede vriend(in) als praatmaatje. Het is dan wel prettig als diegene ook elke week even tijd heeft voor je kind. En het hoeft niet altijd over de rouwverwerking te gaan, sommige kinderen vinden het juist fijn om zich weer even kind te kunnen voelen en er niet bij stil te hoeven staan.
• Betrek de school en leerkrachten bij de rouwverwerking. De leerkracht kan een oogje in het zeil houden en je kind op school ondersteunen bij eventueel verdriet of andere uitingen van rouw. Zo wordt de school een veilige haven. Komt er een nieuwe leerkracht? Vergeet hem dan ook niet in te lichten.

Wat doe je als een kind er niet over wil praten?

Tijdens de rouwverwerking van je kind is het belangrijk erover te praten. Dit hoeven echt geen lange of zware gesprekken te zijn, maar het is belangrijk dat je kind weet wat er aan de hand is en de ruimte heeft zijn of haar emoties te uiten. Maar wat doe je als je kind er helemaal niet over wilt praten? Rouwcoach Desiree: "Het is belangrijk dat je kind de ruimte krijgt om alles te verwerken. Laat je kind merken dat je ten alle tijde open staat voor het gesprek, zodat hij altijd de mogelijkheid heeft erover te praten."

Professionele hulp inschakelen?

Merk je dat het gedrag, school of slaap van je kind lijdt onder het verlies, dan is het belangrijk om professionele hulp in te schakelen. Dit is overigens meestal niet nodig. Kinderen hebben het simpelweg niet in zich om langere tijd bezig te zijn met rouwen. Ze rouwen steeds in stukjes. Door het gebrek aan levenservaring, missen ze het vermogen om zich constant bezig te houden met rouwen. Daardoor kunnen ze dus ook zo makkelijk schakelen tussen verdriet en blijdschap. Probeer op het moment dat een stukje rouw naar voren komt, met echte aandacht bij je kind te zijn. En als dat moment weer klaar is voor je kind, hem ook weer verder te laten gaan als hij bijvoorbeeld wilt gaan spelen.

Pubers en rouwverwerking

Vertrouw erop dat als je kind meer wilt weten, hij dit meestal zelf aangeeft. Pubers daarentegen zitten in een proces om zich los te maken van ouders en zullen liever met leeftijdgenootjes over hun verdriet willen praten. Merk je dat het lastig is om erover te praten met je puber? Informeer eens of hij iemand heeft om zijn verhaal bij kwijt te kunnen. Laat hem ook weten dat jij open staat voor zijn verhaal. Mocht je puber geen vertrouwenspersoon hebben, probeer dan samen iemand te bedenken die het zou kunnen zijn.

Tips die je kind helpen bij rouwverwerking

Voor de rouwverwerking van je kind is het belangrijk dat hij afscheid kan nemen van de persoon die overleden is. Mensen hebben dit nodig om het af te sluiten. Het is voor je kind ook een moment om er goed bij stil te staan dat de persoon echt niet meer terug komt.

Er zijn verschillende mooie rituelen die je samen met je kind kunt uitvoeren om afscheid te nemen. We geven je graag wat inspiratie:

• Samen een kaarsje uitzoeken in de winkel en deze aansteken. Zoek van tevoren samen wat muziek uit die je kind herinnert aan de overledene of zing samen een lied terwijl het kaarsje brandt.
• Is je kind al wat ouder? Zoek samen online naar mooie gedichtjes, print er één (of meerdere) uit en zet hem in een mooi lijstje samen in de kamer van je kind.
• Bellen blazen naar de hemel (een ballon oplaten mag helaas niet meer).
• Een boekje maken met mooie herinneringen, bijvoorbeeld met een kaartje die jullie hebben gekregen voor een verjaardag of mooie gedichtjes. Zoek de favoriete bloem van de overledene en droog deze in een boek. Als hij goed gedroogd is, kunnen jullie hem in het boekje plakken. Een mooi blad van een boom kan natuurlijk ook. En schrijf jullie mooie herinneringen natuurlijk ook in het boekje op!
• Een fotocollage maken. Print wat foto’s en maak een mooie collage op een groot papier.
• Is de begrafenis of crematie nog niet geweest? Dan kan het fijn zijn voor je kind om de kist te beschilderen.

Yolanda van Monuta: "De kist beschilderen kan helpen bij de verwerking van je kind. Het is mooi om daar samen mee bezig te zijn. Tevens is het fijn voor je kind om te weten dat de kist die in de kerk of aula staat, echt de kist van opa of oma is omdat je kind zijn of haar eigen handjes of tekening op de kist ziet staat."

Heb je nog vragen over kinderen tijdens een uitvaart? Antwoorden op veelgestelde vragen vind je in deze video.

Misschien vind je dit ook interessant

Wie zorgt er voor jouw kind(eren) als jij er niet meer bent? Dit wil je weten over het aanwijzen van een voogd!

Tips om te praten over leven en dood met je kind.

Dit artikel is geschreven samen met uitvaartverzorger Monuta.