Taalfoutenirritatie: waar is Ad?

Wiek schreef op 17-06-2021 om 10:07:

- De schrikbarende toename van laaggeletterdheid in Nederland: ik kan ieder individu corrigeren op het foutieve taalgebruik (en ja, ook ik maak genoeg fouten - en schop mezelf dan) maar ik vrees dat het geen zoden aan de dijk zet als het in de basis al mis gaat. 1 op de 6 mensen van 16 jaar en ouder is laaggeletterd.

Dit is inderdaad schrikbarend. Niet omdat iedereen per se alle moeilijke woorden goed moet kunnen spellen en tot in de puntjes verzorgd taalgebruik moet hanteren of boeken moet kunnen en willen lezen, maar wél omdat goed lezen nodig is om je door het moderne bureaucratische en juridische leven heen te manoeuvreren. Er is meer aandacht voor duidelijke taal, B1-taalgebruik, overzichtelijke zinnen, niet al te moeilijke woorden, jargon vermijden etc. Dat is natuurlijk goed. Maar als wet- en regelgeving en de beleidskwesties waar deze teksten over gaan steeds ingewikkelder worden, red je het daar nog niet mee. Taal is niet iets wat helemaal lós geknipt kan worden van de inhoud, alsof je het door eenvoudig taalgebruik ook eenvoudig kan maken. Hoe lager het taalniveau, hoe moeilijker mensen het zullen hebben met het begrijpen van formulieren, regelingen, aanvragen, voorwaarden van ingewikkelde en grotendeels onvermijdbare zaken als financiële producten, belastingen, sociale regelingen, juridische overeenkomsten etc. Op den duur heb je waarschijnlijk zelfs als hoog opgeleide voor steeds meer dingen professioneel advies nodig. Maar het vervelende is dat de mensen die dat misschien wel het hardst nodig hebben, het waarschijnlijk niet zullen kunnen betalen. En zelfs als je hulp kunt krijgen, wil je een beetje kunnen begrijpen waarom je een bepaald advies zou willen aannemen. Het belang van zo goed mogelijk kunnen lezen, je zoveel mogelijk 'toegang verwerven' tot de ingewikkelde zaken van het huidige leven, lijkt mij levensgroot.  

Mija, klopt allemaal wat je zegt! Er is inderdaad meer aandacht voor B1-tekst maar  tegelijkertijd is de wereld zelf niet bepaald eenvoudiger geworden. 

Digitale vaardigheden worden bijvoorbeeld ook steeds belangrijker en juist laaggeletterden hebben vaak ook lage digitale vaardigheden. 

Het risico van laaggeletterdheid is dan ook véél groter dan dat het maar onhandig is als je langzaam leest of veel spelfouten maakt. De problemen kunnen zich enorm opstapelen, op het gebied van gezondheid, financiën, werk, van alles, als je niet goed kunt lezen en je daar dan (wat vaak voorkomt) zo voor schaamt dat je het niet durft te zeggen. Dan gok je maar wat op je werk, met als gevolg dat het fout gaat, of je maakt je post niet meer open, met alle nare gevolgen die dat kan hebben. Je kan in een nare neerwaartse spiraal terecht komen waar je zonder hulp niet makkelijk uit komt. 

RosaMontana schreef op 17-06-2021 om 12:42:

Ik moest toch wel een beetje lachen toen ik na dit draadje dat van de ex die met de schoonmaakster vreemdgaat las. En ik zie dat er toch de moeite wordt genomen om te reageren. Dus misschien stemt dit draadje ons toch milder! Mooi bijeffect! (Die heb ik opgezocht

Volgens mij gebeurt dit meestal hoor! Als ik zie dat anderen wel reageren, vind ik dat ook fijn. Ik ben blij dat die anderen kennelijk wel een ingang hebben gevonden in het verhaal. Want ik ben verder totaal niet de mening toegedaan dat chaotisch schrijvende mensen geen reactie 'verdienen'. Daar gaat het helemaal niet om. 

Mija, je hebt gelijk dat de laaggeletterheid zorgelijk is en dat goed kunnen lezen erg belangrijk is. Maar de zendende partij - en zeker als dat een overheidsinstantie is- kan ook nog nodige verbeteren. "De aanvullende bijstandsuitkering wordt betaalbaar gesteld" (website van een willekeurige gemeente). Waarom niet: wij betalen uw aanvullende bijstandsuitkering. 

Over "zendende partijen" gesproken; wat vinden jullie eigenlijk van het gebruik Duitse woorden als "kaltstellen" of "kaltgestelt" door het Nederlands heen?

Alkes, in de eerste zin wordt niet aangegeven wie het betaalt. Dus niet duidelijk bij wie je moet aankloppen indien betaling op zich laat wachten. In de tweede zin geeft de gemeente dmv het woordje ‘wij’ aan verplicht te zijn tot het betalen van de aanvullende uitkering. Zij zijn zodoende verantwoordelijk voor de juiste afhandeling.

Ik kan mij voorstellen dat de eerste zin bewust zo verwoord is. Als een soort van ‘de kleine lettertjes’. Kunnen mensen gemakkelijker van kastje naar de muur gestuurd worden, als er lastige vragen zijn.

Alkes schreef op 17-06-2021 om 13:26:

Mija, je hebt gelijk dat de laaggeletterheid zorgelijk is en dat goed kunnen lezen erg belangrijk is. Maar de zendende partij - en zeker als dat een overheidsinstantie is- kan ook nog nodige verbeteren. "De aanvullende bijstandsuitkering wordt betaalbaar gesteld" (website van een willekeurige gemeente). Waarom niet: wij betalen uw aanvullende bijstandsuitkering.

Daar ben ik het echt he-le-maal mee eens. Ik werk zelf voor een gemeente en ik schaam me geregeld helemaal kapot voor wat wij durven uitsturen. Er zijn echt wel medewerkers serieus bezig met dit onderwerp en verreweg de meeste van mijn collega's zijn van goede wil. Maar (schrijf-)gewoontes zijn enorm taai. Alle onderliggende stukken en ook bijvoorbeeld college- en raadsstukken en onderzoeken zijn meestal in krankzinnig droog bestuurskundig en juridisch jargon opgesteld dus dat wordt vaak gewoon overgenomen. Ik snap dat ook trouwens! Zo gaat dat nou eenmaal: als je veel in een bepaald taalgebruik leeft en werkt, ga je daar automatisch in mee. Bovendien denkt me ook dat dat moet: anders lijkt het alsof je niet net zo slim bent als die mensen die dat ingewikkelde taalgebruik hanteren! En het is notabene mijn vak maar als ik B1 taalgebruik moet schrijven, moet ik dat heel bewust doen en moet ik achteraf echt nog wel een keer door een tekst heen om de zinnen korter te maken en de moeilijke woorden te vervangen. Als ik in mijn eigen stijl schrijf is het vaak te lang, te gecompliceerd en wijdlopiger dan nodig. Of laat ik mild zijn voor mezelf en zeggen: voor een andere doelgroep . Maar dat het moeite kost, is totaal geen excuus. Het taalgebruik van de overheid is totaal van de pot gerukt en ze/we denken nog steeds dat we er met een cursusje links en rechts wel uit komen. Dream on, om het maar in goed Nederlands te zeggen . 

Flanagan schreef op 17-06-2021 om 13:43:

Ha, we hebben in Mija een waardige opvolgster gevonden voor Ad; juist de uitleg waarom, maakt taal interessant.

Dus niet: ‘het is fout’, maar meer ‘hoe dan wel’.

Dankjewel voor het compliment Flanagan. Al denk ik niet dat ik Ad kan vervangen in alle opzichten, als ik dat al zou willen . En nu zijn naam toch valt, ik vind het ook nog altijd jammer dat hij er niet meer is. Al was/is hij nog zo'n pain in the ass, hij was wat mij betreft wel ónze pain in the ass.

@Rode Krullenbol: wellicht geeft dat ook al een beetje een antwoord op jouw vraag? Professioneel zou ik het niet doen maar privé heb ik geen moeite met een überhaupt, wat weltschmerz, een fait accompli of een on y va!. Met twee pubers in huis vliegt het Engels je sowieso om de oren. Wij zitten hier soms samen naar de NL vertaling te zoeken van een Engels woord dat in ons is opgekomen: "Hoe zeg je dat ook alweer in het Nederlands?" Daar heb ik zelfs soms al last van.

"Het taalgebruik van de overheid is totaal van de pot gerukt en ze/we denken nog steeds dat we er met een cursusje links en rechts wel uit komen."

Het gaat echt steeds beter met het taalgebruik van de overheid, althans wat ik ervan zie. Maar nog steeds is het hier en daar tenenkrommend. 

Ik blijf hopen dat mensen gaan snappen dat jargon en ambtelijk taalgebruik je juist niet interessanter doen overkomen. Dat hoogopgeleiden ook graag een tekst op B1 lezen. En dat B1 niet hetzelfde is als jip-en-janneke-taal. 

Alkes schreef op 17-06-2021 om 13:26:

Mija, je hebt gelijk dat de laaggeletterheid zorgelijk is en dat goed kunnen lezen erg belangrijk is. Maar de zendende partij - en zeker als dat een overheidsinstantie is- kan ook nog nodige verbeteren. "De aanvullende bijstandsuitkering wordt betaalbaar gesteld" (website van een willekeurige gemeente). Waarom niet: wij betalen uw aanvullende bijstandsuitkering.

In de richtlijnen die zoon voor zijn HBO-scriptie kreeg stond dat hij zoveel in de passieve moest formuleren. Zgn objectiever, meer wetenschappelijk cachet.Dus ¨Er kan geconcludeerd worden dat.."in plaats van De conclusie is. Tjsa. Dat zal er dan wel zo ingeramd zijn dat mensen die gekunstelde constructie blijven hanteren

Nog erger: vervoegingsfouten in een brochure voor een wereldorientatie-methode voor de basisschool.

Haaknaald schreef op 17-06-2021 om 10:09:

Wat ik de laatste tijd ook steeds vaker zie op het forum zijn rare constructies als:

Mijn man/zoon/vriend .......(dan volgt uitleg van "het probleem")

In een volgende zijn staat dan als verwijzing naar de man/zoon/ vriend die in plaats van hij.

Mijn zoon van 16 is een moeilijke eter die wilt alleen maar pannenkoeken eten staat er dan. (Voorbeeld heb ik zelf verzonnen is geen quote uit een ander topic) Heb dan altijd wat moeite om de tekst te begrijpen zeker als het langdradig is met veel van die foute verwijzingen.

Dat is volgens mij echt di(e)alect! Ik ken het hier uit de (Brabantse) omgeving in ieder geval. En de echte die-hards zeggen hier standaard ‘hij’ of het nu om een man of vrouw gaat. Heerlijk vind ik dat. 

Rhonda schreef op 16-06-2021 om 18:55:

Ik erger me aan het woord opzoek, dat niet bestaat, maar ik lees zo vaak: “Ik ben opzoek.” Vandaag las ik zelf ergens: “de boot kwam snel inzicht.” Het woord inzicht bestaat als zelfstandig naamwoord, dus dat kan ik me nog voorstellen, maar het woord opzoek bestaat niet.

Rhonda... Als je het even opzoekt, kom je misschien tot een ander inzicht...