Opinie

Basisschool moet niet gaan opvoeden

Nell Coumans
februari 2001

Als moeder van acht kinderen heeft Nell Coumans al heel wat jaren basisschool-leven achter de rug. Voor Ouders Online kijkt ze terug en maakt ze de balans op. Een sombere kijk van een bezorgde moeder.

Nell Coumans is initiatiefneemster van de website Groot Gezin - informatie en trefpunt voor gezinnen met meer dan drie kinderen.

De basisschool: van leer-instituut tot opvoedingsinstantie
Na 19 jaar kinderen op de basisschool, kijk ik eens terug op de ontwikkelingen zoals ik ze waargenomen heb. Ooit werd de leerplichtwet in het leven geroepen om kinderen recht te geven op ondersteuning bij het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden. Vroeger was het basisonderwijs lang niet ideaal, maar de doelstelling was duidelijk. Kinderen kwamen er om kennis op te doen. Er is sindsdien veel veranderd.

Ik heb de basisschool van een leer-instituut zien veranderen in een instantie die de opvoeding van de ouders denkt te moeten overnemen, met allerlei vage, niet meetbare doelstellingen. Maar wel nog steeds in groepen van zo'n dertig kinderen.

Ik neem waar dat ouders tegenwoordig steeds meer worden uitgeschakeld bij de opvoeding. Ze worden als lastig ervaren, maar zijn wel verantwoordelijk als er problemen zijn.

Bezuinigingen in plaats van verbeteringen
De ontwikkelingen in het basisonderwijs werden vanuit de politiek steeds met een zekere juichstemming ingevoerd: hoera, alweer een verbetering!

Het rugzakje Bij 'het rugzakje' gaat het om financiële ondersteuning voor kinderen met een handicap die aan het gewone basisonderwijs deelnemen als onderdeel van het project 'Weer Samen Naar School'. De uitvoering van 'het rugzakje' wordt steeds uitgesteld. Scholen hebben nauwelijks mogelijkheden of personeel om de zorg te geven waar de kinderen recht op hebben. Op dit moment wordt het verwezenlijkt met allerlei kunst en vliegwerk en met hulp van de ouders. Meer informatie: Ministerie van onderwijs (1) Ministerie van onderwijs (2)

Iedereen 'weer samen naar school', met als ondersteuning 'het rugzakje' [zie kadertekst]. Het zou zo mooi kunnen zijn. Maar waar blijft het geld, en het personeel wat daarvoor nodig is? De verbeteringen waren eigenlijk bezuinigingen, de beloftes een kat in de (rug)zak.

De scholen werden groter en groter, en daarmee namen de mogelijkheden (lees: bezuinigingen) toe. Tegelijkertijd ontwikkelden de scholen zich tot bedrijven met de kinderen als de radertjes die goed moeten functioneren. Elk stroef lopend radertje wordt met de hulp van een of andere 'goog' aangepakt. Efficiëntie is het toverwoord.

Hoe mooi de politiek het ook allemaal voorstelt, hoe geweldig de cijfers ook zijn, als moeder blijf ik met een aantal vragen zitten over de richting van de ontwikkelingen van de laatste 19 jaren:

Mevrouw Adelmund, mag ik u iets vragen?

• Waarom staan wij toe dat leerkrachten, die soms nog vreselijk jong zijn als ze voor de klas staan, de verantwoordelijkheid krijgen voor de sociale en emotionele ontwikkeling van dertig kinderen, terwijl ze daar niet voor opgeleid zijn? Hoe kun je de sociale en emotionele ontwikkeling van een kind beoordelen als je zelf nog maar net van school af bent?

• U denkt toch niet dat je in een groep van ruim dertig kinderen voldoende tijd en ruimte hebt voor de individuele ontwikkeling van ieder kind apart? Het gevolg is dat wij lijken te moeten aanvaarden dat sociale en emotionele ontwikkeling in de praktijk uitgelegd wordt als 'aanpassen aan de massa'.

• Waarom ziet de school het speelkwartier als pauze, terwijl dit eigenlijk het practicum zou moeten zijn van je sociale lessen? Waarom staan we toe dat in de pauze – die praktische leerschool in sociale vaardigheden – er voor tweehonderd kinderen vaak niet meer dan twee begeleiders zijn (die eigenlijk zelf ook graag een kopje koffie drinken en even bijpraten met hun collega)?

• Hoe komt het dat ouders de indruk krijgen dat hun enige gewenste bijdrage is het helpen bij schoonmaken, koffie zetten, en af en toe als ondersteuning bij het lezen? Waarom krijgen ouders geen rol als kwaliteitsbewakers?

• Als er problemen zijn, lijkt de schuld ALTIJD bij het kind of de ouders gezocht te worden. Begrijpt u dat? En hoe komt het dat de school bij problemen zoveel instanties kan inschakelen die in het belang van de school werken, terwijl er in die situatie niemand klaarstaat om de ouders te ondersteunen?

• De meeste leerkrachten spreken de ouders hoogstens twee keer tien minuten per jaar. Hoe kun je op die basis de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van de kinderen delen met ouders?

• Hoe komt het dat de leerplichtwet omgezet is in een schoolplichtwet waarbinnen steeds minder aandacht is voor de cognitieve kant? Hoe kun je kinderen verplichten om 5,5 uur per dag op school te zijn, terwijl er nog geen 2 (!) uur per dag effectief onderwijs gegeven wordt?

• Waarom in het geven van geheel of gedeeltelijk thuisonderwijs in Nederland onmogelijk? Het zou misschien een interessante besparing voor u zijn. En waarom mogen scholen de kinderen wel naar huis sturen bij een tekort aan leerkrachten, terwijl er zoveel sancties zijn voor ouders die hun kinderen met goede reden thuishouden?

• Hoe komt het eigenlijk dat niet alle scholen verplicht zijn mee te werken aan een kwaliteitsrapport?

Bezorgd
Ik begrijp dat het basisonderwijs op dit moment met een groot aantal problemen kampt. Waarvan het gebrek aan leerkrachten nu erg de aandacht heeft. Ik denk dat nieuwe richtingen voor oplossingen te vinden zijn. Laat om te beginnen de opvoeding bij de ouders.

Het basisonderwijs zou in theorie en praktijk ouders moeten beschouwen als volwaardige mensen, die zelf verantwoordelijk zijn voor de opvoeding van hun kinderen. Het basisonderwijs zou de pretentie moeten laten varen om een sociaal-gunstige omgeving te zijn, met mensen die daarvoor onvoldoende opgeleid zijn. Laat dus de leerplicht zoals die bedoeld is: de cognitieve ontwikkeling moet de hoogste prioriteit hebben en houden.

Als ouder zal ik – en niet een minister of staatssecretaris – me later moeten kunnen verantwoorden tegenover mijn kinderen. En toch ben ik verplicht mijn kinderen naar een instantie sturen waar ik steeds minder achter kan staan. Dat wringt.

Nell Coumans (Nijmegen)
[email protected]

Archief van Opinies uit eerdere afleveringen.