"Mijn ouders zetten me te veel onder druk om te slagen"

door Justine Pardoen

De afgelopen weken waren er weer eindexamens voor middelbare scholieren. En opnieuw kregen ouders ervan langs van professionals: ouders zouden hun kinderen te veel onder druk zetten om te presteren. (Zie ook: ons Dossier Vertrouwenscrisis, waarin deze kwestie al eerder besproken werd.)

Doorgeschoten
Citaat: "De betrokkenheid van ouders is doorgeschoten. Vroeger hadden ouders gewoon te veel kinderen om zich met ieder individueel kind te bemoeien. Nu staan de schappen vol met tijdschriften waarin de teneur is: wees niet tevreden met wat je kunt, het kan beter. Maar er zijn grenzen. Er zijn veel te hooggespannen verwachtingen. Ook kan te veel druk van de ouders zorgen voor spanning en stress, waardoor de slagingskans juist in gevaar kan komen."

Volgens de populaire website www.eindexamen.nu heeft de Utrechtse pedagoog Bas Levering dit vorige week, midden in de periode van de eindexamens, gezegd op het Radio 1-journaal. In het gratis treinblad Spits wordt de sneer van Levering naar de over-ambitieuze ouders breed uitgemeten, onder de kop "Ouderlijke druk gevaarlijk".

Het is maar vanuit welk standpunt je het bekijkt natuurlijk. Scholen en leerkrachten constateren ook regelmatig dat leerlingen veel te weinig steun krijgen van hun ouders. Er zijn gezinnen waar niet eens een tafel beschikbaar is voor het maken van huiswerk. Scholen klagen dat kinderen slecht gemotiveerd zijn, en huiswerkinstituten constateren een groter wordende behoefte aan extra begeleiding voor kinderen buiten het normale programma, omdat er veel kinderen zijn die thuis niet of nauwelijks gestimuleerd worden.

Pushen is gevaarlijk
Maar dat is dus niet de groep die Levering voor ogen had. Blijkbaar is er ook een groep ouders die voor hun kinderen het onderste uit de kan wil halen en daarbij te diep gaat. Die ambitie van ouders kan kinderen zelfs fataal worden, is de dreigende boodschap van de Amsterdamse psychologe Marlies Nooij.

Nooij (geciteerd in Spits): "Sommige mensen blijven de rest van hun leven op hun tenen lopen. Deze groep loopt grote kans om burned out te raken. In heel extreme gevallen worden kinderen, of beter gezegd pubers, zo depressief over het feit dat ze niet voldoen, dat ze liever een einde maken aan hun leven dan nog langer als mislukkeling door het leven te gaan." Nooij, die in het speciaal onderwijs werkt, adviseert ouders dan ook: "Stop met pushen. Accepteer je kind zoals het is. Houd van je kind, ook al is het niet precies zoals je wilt."

Natuurlijk houden ouders van hun kinderen. Ze houden van hun kinderen zoals ze zijn. Waarom gaan professionals ervan uit dat dat niet zo is? Maar ouders zijn ook maar mensen, die roeien met de riemen die ze hebben. Niet iedere ouder heeft blijkbaar de opleiding, de intelligentie, de vaardigheid, de tijd, de kracht, de moed of de gelegenheid om kinderen zonder problemen door die middelbare schooltijd te loodsen. En scholen kunnen dat ouderlijk falen blijkbaar niet compenseren.

Hoe moet het dan wel?
Wat zouden ouders dan eigenlijk wél moeten doen? We vroegen Bas Levering om nu eens een positief advies te formuleren. Niet steeds dat hameren op wat ouders niet moeten doen, maar tips voor wat ze wel moeten doen.

Levering: "Als het om de examens gaat, is het allerbelangrijkste dat ouders zich niet door andere ouders laten opjagen. Laat je niet verleiden om je status af te laten hangen van de schoolprestaties van je kind. Vergeet dat helemaal als de examens aan de gang zijn. Als je kind om de een of andere reden onvoldoende op het examen voorbereid is, kan dat tijdens de examens nu eenmaal niet meer worden goedgemaakt. Zorg er dan voor dat ze een plek hebben om rustig te balen als ze denken dat ze iets verknald hebben, en schep een klimaat waardoor ze er bij het volgende vak weer met frisse zin tegenaan gaan."

Steunen en in de watten leggen
Op het forum van ExamenStandpunt (een gezamenlijk forum van o.a. NCRV, Kennisnet en eindexamen.nu) konden scholieren reageren op de stelling "Mijn ouders zetten me te veel onder druk om te slagen". Ruim een kwart was het daarmee eens.

Dat vindt Levering verontrustend: "Je zou verwachten dat ouders, zeker als de examentijd eenmaal daar is, hun kinderen vooral steunen en in de watten leggen en er juist voor waken dat ze de spanning die zij voelen op hun kinderen overdragen. Dat is niet gemakkelijk, want natuurlijk wil iedere ouder dat zijn of haar kind slaagt. Maar de kinderen zullen het examen echt zélf moeten doen."

Pushen ouders meer dan vroeger?
Levering denkt dat de druk van ouders op hun kinderen in vergelijking met vroeger toegenomen is. Hij kan dat ook wel verklaren: "In die grote gezinnen van vroeger maakte het niet zoveel uit als er een kind tussendoor liep dat niet zo goed kon leren, maar nu ouders maar een paar kinderen hebben, is het voor veel ouders een loden last als hun kinderen het niet goed doen op school. Onze samenleving is ook echt een diploma-samenleving geworden en de oplopende werkloosheid maakt het halen van een diploma nóg veel urgenter."

Levering ziet de toegenomen druk van ouders ook al op de basisschool: kinderen moeten enorm presteren, en ouders pushen hun kinderen naar een hoge score op de CITO-eindtoets. Levering: "Die test is helemaal geen examen, maar dient slechts om een goed advies voor een keuze voor het voortgezet onderwijs te kunnen geven. Uit de grotere druk, die ouders daar op kinderen leggen, blijkt ook al dat kinderen voor ouders een project geworden zijn dat niet mislukken mag. Het is voor ouders tegenwoordig blijkbaar heel moeilijk om te accepteren dat hun kind de slimste niet is. Niet alleen kinderen, maar ook leerkrachten ervaren die druk van de ouders."

In deze voorstelling van zaken lijkt het alsof ouders vanuit zichzelf die druk op hun kinderen leggen. Alsof zij niet afhankelijk zijn van de manier waarop scholen in het voortgezet onderwijs de CITO-eindtoets als toelatingsexamen zijn gaan zien. En natuurlijk willen ouders de beste kansen voor hun kinderen, daar zijn het goede ouders voor. Een goede CITO-score biedt kans op goed vervolgonderwijs. En goed vervolgonderwijs biedt kans op een opleiding die optimaal aansluit bij de ontwikkelingsmogelijkheden van je kind.

Er bestaat geen goed onderzoek waaruit blijkt dat ouders hun kinderen meer onder druk zetten dan vroeger. En er is geen onderzoek waaruit blijkt dat de hoge verwachting van ouders slecht is voor een kind. Wél weten we uit onderzoek dat wanneer je weinig verwacht van een kind, het kind minder goed presteert dan wanneer je verwachtingen hoog zijn.

Examens voorbij... of niet?
Maar goed, inmiddels zijn de eindexamens voor dit jaar weer voorbij. Althans voor hen die geslaagd zijn natuurlijk. Degenen die een herexamen krijgen, moeten nog. En dan? Wat kun je als ouder dan nog doen voor je kind om de slagingskans zo groot mogelijk te maken? Helemaal niets, behalve je kind in de watten leggen, zoals de psychologe en de pedagoog voorstellen? Of geef je je kind toch maar een laatste schop onder zijn kont?

Wie een deel van het vakantiegeld wil besteden aan de toekomst van zijn kind, kan de examentraining ook uitbesteden. Traditioneel organiseren enkele universiteiten herkansings-trainingen voor aankomende studenten (VWO- of HAVO-leerlingen). VMBO-leerlingen kunnen met ingang van dit jaar in Utrecht terecht. Het huiswerk-begeleidingsinstituut
De Studiekring biedt speciaal ook voor deze leerlingen een intensieve twee-daagse begeleiding. Voor meer informatie, zie www.studiekring.nl/herkansing.htm.

De ervaring van De Studiekring is dat juist bij VMBO-leerlingen een persoonlijke begeleiding veel verschil kan maken. Woordvoerder Joris Blankers: "Juist bij deze kinderen is het effect groot. Ze missen vaak de studievaardigheden, de motivatie en een goede studiehouding. We kunnen ze net even dat zetje geven waarmee ze zich over hun beperkingen heen kunnen tillen."

Wie gunt die kinderen nu niet dat laatste zetje? Wat zou er gebeuren als we die kinderen met rust laten?

Evenwicht
Het is een duivels dilemma: de meeste kinderen hebben wat geduw en getrek nodig van hun ouders om tot goede schoolprestaties te komen. Zo werken ze zich naar het eindexamen toe, waarin ze moeten laten zien wat ze kunnen. Pas daarna kunnen ze hun eigen weg gaan. Als ouders wil je dat je kind dat examen haalt: met dat papiertje op zak heb je nu eenmaal meer keuze-mogelijkheden.

Maar aan andere kant moet je je kind niet zover pushen dat hij met zijn neus op de grond valt. Een kind kan te veel onder druk gezet worden, en dat kan juist averechts werken op zijn prestaties en funest zijn voor zijn zelfbeeld. Maar zoals altijd gaat het ook hier om het juiste evenwicht, en dat is voor elk kind anders.

Justine Pardoen
[email protected]

Tips voor ouders van kinderen die herexamen moeten doen

door Joris Blankers

Bij het horen van de uitslag "herexamen"

De voorbereiding

Wat bespreek je met je kind over de herkansing?

Tips tijdens het leren

Tot slot: gebruik in deze periode woorden die stimuleren en geen woorden die demotiveren.

Woorden die stimuleren

Woorden die demotiveren

Veel succes voor alle betrokkenen, en geniet van de overwinning straks!

Joris Blankers
p/a [email protected]

Reacties

Vriendelijke groet,
I. Schouwstra