Opinie

Bekkeninstabiliteit - het belang van houding en beweging

Onderzoek naar bekkeninstabiliteit is de laatste jaren in een stroomversnelling gekomen, maar er is nog geen algemeen aanvaarde oorzaak bekend, net zo min als er een duidelijk en eenduidig behandelingsbeleid is. Ondanks de vele patiënten met bekkeninstabiliteit en hun klachten, die variëren van lichte pijn tot ernstige invaliditeit.

Door mijn werk als Oefentherapeut Mensendieck en mijn speciale interesse in de begeleiding in en rond zwangerschap, heeft de veel voorkomende problematiek van bekkeninstabiliteit al jaren mijn aandacht. Mijn eigen specialisme en werkervaring heeft me gebracht tot een nieuw inzicht en daarmee tot een eigen methodiek.

Bekken (achteraanzicht).
De schaambeenvoeg of symfyse is rood omcirkeld.

Ik ben ervan overtuigd dat bekkeninstabiliteit — meer dan op dit moment gebruikelijk is — bekeken moet worden in relatie tot houding en beweging. De pijn bij bekkeninstabiliteit is vaak houdings- en bewegings-afhankelijk en bevindt zich rond de symfyse (de kraakbenige verbinding tussen de beide schaambeenderen, zie afbeelding) of in de lies uitstralend naar het been, of in het SI-gewricht met eventuele uitstraling naar het been. (Het sacro iliacaal gewricht, kortweg SI-gewricht, is het onderste deel van de wervelkolom.) De pijn treedt op of wordt versterkt bij (onder andere): lang staan, lopen, zitten, op één been staan, omdraaien in bed, traplopen, seksuele gemeenschap of een volle blaas.

Observaties leiden naar oplossing
Vaak is er voorheen sprake geweest van een val, of een verkeerde beweging voor of tijdens de zwangerschap: een zogenaamde draai-til-beweging. Denk bijvoorbeeld aan het in-de-auto-tillen van een baby of een peuter. En bijna altijd vind ik bij onderzoek een scheefstand of torsie (draaiing, zoals bij het uitwringen van een handdoek) in het bekken, samen met een onevenwichtig of asymmetrisch houdings- en bewegingspatroon. Bijvoorbeeld door te weinig beweging of eenzijdig spiergebruik. Vaak is het krachtenveld tussen romp en benen, of tussen linker- en rechterbeen zodanig verstoord, dat het centrum van de beweging — het bekken — uit balans is geraakt. Deze observaties blijken te leiden naar de kern van het probleem bij bekkeninstabiliteit, en uiteindelijk ook naar een oplossing.

Hormonen
Door de hormonen in de zwangerschap verslappen de banden en verruimen zich de symfyse en de SI-gewrichten. Dat is normaal, en is op zich niet problematisch. Maar het kan wel problematisch wórden: een reeds bestaande disbalans kan ernstiger worden, waardoor zich daadwerkelijk problemen kunnen openbaren. Door de hormonaal bepaalde verslapping kan ook gemakkelijker een disbalans ontstaan als gevolg van een verkeerde beweging. Dit kan ook tijdens de persfase van de bevalling gebeuren, vanwege de enorme krachten, of als de pershouding asymmetrisch is.

Mijn behandelingsmethodiek
Mijn behandelingsmethodiek bij klachten in verband met bekkeninstabiliteit omvat het volgende:

• Bij pijnklachten geef ik eerst uitleg over het bekken en zijn functie: wat gebeurt er als er instabiliteit ontstaat en waar komt de pijn vandaan?

• Ik geef voorlichting over houding en beweging en correcties hiervan en laat zien wat bij instabiliteit de restricties zijn ten aanzien van houding en beweging.

• Ik ga in op de noodzakelijke balans tussen rust en activiteit (niet te veel van het een, maar ook niet te veel van het ander). Ik ben dus geen voorstander van volledige rust, zoals wel eens voorgeschreven wordt.

• Ik bespreek het gebruik van hulpmiddelen, zoals een bekkenband.

• Als bij onderzoek blijkt dat er sprake is van een scheefstand of torsie in het bekken, doorloop ik met de patiënt een door mij ontwikkeld oefenschema om de scheefstand of torsie eruit te halen.

• Daarna richt de behandeling zich op spierversterking rond het bekken, met inachtneming van de beperkte mogelijkheden tijdens een zwangerschap.

• Waar nodig besteed ik aandacht aan het harmoniseren van het krachtenveld tussen romp en benen, of tussen linker- en rechterbeen, door middel van spierversterking.

• Met behulp van houdings- en bewegingsoefeningen leer ik de patiënt hoe het contact van de voeten met de grond versterkt of hervonden kan worden, waardoor de benen het bekken weer actief dragen.

• Tot slot maak ik een analyse van het houdings- en bewegingspatroon en leer ik de patiënt hoe zij een disbalans kan voorkomen bij alle houdingen en bewegingen in het dagelijks leven.

Mijn behandelingen hebben goede resultaten, zowel preventief (voorkomend) als curatief (genezend). Als deze behandelmethode in een vroeg stadium wordt toegepast, kan de pijncirkel doorbroken worden: de balans komt terug en er ontstaat vertrouwen in herstel. Dit heeft een preventieve werking. Daarna krijgt door spierversterking met behulp van houdings- en bewegingsoefeningen het bekken zijn stabiliteit weer terug: dit is het curatieve aspect.

Pijn serieus nemen
Voor een goede behandeling van bekkeninstabiliteit tijdens of na de zwangerschap is het dus heel belangrijk dat vrouwen hun pijnklachten serieus nemen en op tijd hulp zoeken. Die pijn is niet 'gewoon', en geen 'aanstellerij'.

Ook vrouwen bij wie de klachten afnemen en verdwijnen na de bevalling, raad ik aan serieus aandacht te besteden aan het latente bekkenprobleem: alleen met een deskundige begeleiding die zich ook richt op houding en beweging is er een kans dat een eventuele volgende zwangerschap zonder complicaties zal verlopen.

Thamar S. Pfluger-van Dijk, Amsterdam

Over de auteur
Thamar van Dijk heeft sinds 1984 een eigen praktijk als Oefentherapeut Mensendieck in Amsterdam. Daarnaast heeft ze ruim tien jaar ervaring als docente zwangerschaps-yoga. Ze is als gastdocent verbonden aan de opleiding voor docenten zwangerschaps-yoga.

Naschrift van de redactie:
De opinie van Thamar Pfluger-van Dijk maakt duidelijk dat klachten in verband met bekkeninstabiliteit — hoe minimaal ook — altijd om een goede begeleiding vragen. Zowel tijdens als na de zwangerschap.

Heeft u pijnklachten en vindt u geen gehoor bij de huisarts, vroedvrouw of gynaecoloog (of krijgt u het twijfelachtige advies om absolute rust te nemen), dan kunt u contact opnemen met de vereniging van patiënten met symfysiolyse. Deze vereniging heeft adressen van gespecialiseerde artsen en para-medici (gynaecologen, orthopaeden, oefentherapeuten Mensendieck, fysiotherapeuten).

Patiëntenvereniging
Stichting voor bekkenproblemen in relatie tot symfysiolyse
Postbus 38
6610 AA Overasselt
tel. en fax: (024) 622 13 52

Reacties van lezers
Van Angela Clavaux ontvingen we het verzoek om het boekje onder de aandacht te brengen dat zij in eigen beheer heeft uitgegeven: Op weg naar Morgen. Een persoonlijk verslag na het krijgen van chronische bekkeninstabiliteit. Vormgegeven als boekje en persoonlijk uitgegeven door Angela Clavaux. Het boekje is bedoeld als ondersteuning van lotgenoten en het bieden van erkenning en herkenning. Voor bestellingen of meer informatie:
Angela Clavaux,
[email protected]