Ouders Online - Product-informatie - Medicijngebruik bij zwangerschap en borstvoeding

Product-informatie: medicijngebruik

laatste herziening: 2 mei 2011

De basisregel is dat elk onnodig medicijngebruik bij zwangerschap en borstvoeding vermeden moet worden. Maar sommige medicijnen kunt u gerust gebruiken, zonder dat dat meteen verschrikkelijke gevolgen heeft. Optimaal geneesmiddelengebruik verbetert de mogelijkheden voor moeder en kind.

Hieronder vindt u een overzicht van datgene wat bekend is over dit onderwerp. De tekst wordt regelmatig gecontroleerd en bijgewerkt. Suggesties zijn welkom.

Medicijngebruik bij zwangerschap en borstvoeding

door Martine van Eijk
(arts-onderzoeker, gespecialiseerd in medicijngebruik)

De basisregel is dat elk medicijngebruik bij zwanger worden, zwanger zijn en borstvoeding, vermeden moet worden.

Antidepressiva
Psychofarmaca in het algemeen, en antidepressiva in het bijzonder, roepen altijd de meeste vragen op. Advies: nooit acuut stoppen en nooit afbouwen zonder overleg met uw arts. Vooral niet bij antipsychotica. En bedenk: meestal geeft niet behandelen meer risico's voor moeder en kind.

Maar zo simpel ligt het natuurlijk niet. Veel moeders, aanstaande moeders en vrouwen met een kinderwens kunnen nu eenmaal niet zonder bepaalde geneesmiddelen. Niet behandelen kan een slechtere keus zijn. En al dient het gebruik van geneesmiddelen zo veel mogelijk vermeden te worden, wie ze wél gebruikt is niet automatisch veroordeeld tot flesvoeden of verplicht kinderloos blijven. Mits de nodige voorzichtigheid in acht wordt genomen. Soms is het voldoende om (tijdelijk) andere medicatie te gebruiken.

Fase 1 – voor de conceptie
De eerste paar maanden van de zwangerschap is de vrucht het kwetsbaarst. Maar aangezien je in het begin vaak helemaal niet weet dat je zwanger bent, moet je eigenlijk al vóór de zwangerschap alert zijn op het gebruik van geneesmiddelen en genotmiddelen (dat geldt ook voor de man) en moet je zoveel mogelijk risicovol gedrag vermijden.

Dus: gebruikt u medicijnen of heeft u een chronische aandoening, dan is het raadzaam om bijtijds aan de behandelend arts en de apotheker te vertellen dat u zwanger wilt worden. Deze deskundigen kunnen dan nagaan wat uw ziekte (en de behandeling daarvan) voor consequenties heeft voor een eventuele zwangerschap.

Fase 2 – tijdens de zwangerschap
Omdat lang niet elke zwangerschap gepland is, wordt er vaak pas na 6 á 7 weken en soms pas na het eerste trimester (de eerste drie maanden) gekeken naar eventuele risico's. Hoe eerder hoe beter natuurlijk, maar beter laat dan nooit.

Van roken weten we bijvoorbeeld dat het op ieder moment in de zwangerschap nog zinvol is om te stoppen, omdat stoppen in alle stadia een positief effect op de baby heeft (het effect wordt gaandeweg minder, maar toch). Ook is het altijd nog zinvol om eventueel medicijngebruik tijdens de zwangerschap te evalueren en zonodig bij te stellen. Acuut stoppen zonder overleg met de behandelend arts is in ieder geval niet verstandig.

Dus: ook al kom je er pas later achter dat je zwanger bent, dan nóg is het zinvol om na te blijven denken over het gebruik van medicijnen.

Fase 3 – rond de bevalling
Naast de effecten van geneesmiddelen op het (ongeboren) kind, zijn er ook effecten die vooral rond de bevalling spelen. Zo worden de meeste pijnstillers afgeraden vanaf de laatste maand van de zwangerschap, in verband met bloedingsgevaar en een mogelijk effect op de manier waarop de pasgeborene zich aanpast aan de buitenwereld (met name bij het sluiten van de zogenaamde ductus Botalli).

Dus: voor de periode rond de bevalling gelden specifieke regels.

Fase 4 – na de geboorte
Na de geboorte komt de keuze voor borstvoeding of flesvoeding. Borstvoeding heeft veel voordelen boven flesvoeding, zowel voor het kind als voor de moeder zelf. Zelfs bij medicijngebruik. Er zijn slechts enkele gevallen waarbij borstvoeding geven niet mogelijk is.

Omdat de meeste geneesmiddelen in zo'n kleine dosis in de borstvoeding komen dat ze voor de baby niet schadelijk zijn, is het meestal niet nodig om aan de fles te gaan. Bovendien zijn er voor de meeste geneesmiddelen borstvoedings-vriendelijke alternatieven.

Dus: in de meeste gevallen is het (blijven) geven van borstvoeding heel goed mogelijk.

Waarom is er zoveel tegenstrijdige informatie?
Goed onderzoek naar de eventuele risico's van een geneesmiddel voor ongeboren of pasgeboren baby's is altijd onethisch. Je kunt het gewoon niet systematisch uitproberen. Daarom is er zelden een eenduidig antwoord te geven op de vraag of een middel al dan niet veilig is.

Wat wel kan, is het verzamelen en publiceren van verdachte gebeurtenissen. Onze kennis is dan ook voor een groot deel gebaseerd op deze casuïstiek.

Bij iedere 'gewone' zwangerschap is er een kans van 2-4% (sommigen zeggen 3-5%) op een kind met een aangeboren afwijking. Als een geneesmiddel die kans met 1 op 1000 (dus 0,1%) verhoogt, is het lastig te meten waardoor een aangeboren afwijking nou precies veroorzaakt is. Als een bepaalde heel zeldzame afwijking vaak voorkomt in combinatie met een geneesmiddel, wordt onderzocht of dat ook door dat geneesmiddel komt.

De uiteindelijke beslissing om bepaalde medicijnen te gebruiken, is altijd een persoonlijke afweging van mogelijkheden, kansen en risico's. Maar dan moet je wel wéten wat de voor- en nadelen zijn. Daarom komen veel ouders met vragen hierover bij artsen en bij elkaar.

Borstvoeding
Met name bij borstvoeding kunnen de adviezen en ideeën over medicijngebruik sterk uiteenlopen. Als iemand de voordelen van borstvoeding boven flesvoeding onbelangrijk vindt, dan zal die bij de minste twijfel al geneigd zijn om te stoppen (of te adviseren om te stoppen) en over te gaan op flesvoeding. Omgekeerd zal iemand die grote waarde hecht aan de voordelen van borstvoeding juist eerder geneigd zijn om door te gaan of dat te adviseren.
De (medische) voordelen van borstvoeding zijn overigens: minder middenoorontsteking, minder urineweg-infecties, minder darmstoornissen en minder luchtweg-infecties. Verder beschermt borstvoeding tegen meningitis (hersenvlies-ontsteking), sepsis (bloedvergiftiging) en allergische aandoeningen.

Het interpreteren en afwegen van voor- en nadelen verschilt van persoon tot persoon. De één vindt dit belangrijk en de ander dat. Daardoor bestaan er veel tegenstrijdige ideeën over het gebruik van geneesmiddelen en de mogelijke schade voor het kind.

Tenslotte kunnen ook persoonlijke ervaringen (zoals DES-syndroom in de familie) een belangrijke rol spelen bij de afweging om bepaalde medicijnen al dan niet te gebruiken. Dergelijke ervaringen kunnen zo'n onuitwisbare indruk achterlaten op de betrokkenen (ook hulpverleners!), dat alle latere beslissingen hierdoor sterk gekleurd zullen zijn. Dit is een natuurlijke reactie, hoewel niet altijd rationeel.

De risico's in kaart gebracht
Hieronder, bij de tabel 'Vuistregels voor medicijngebruik' vindt u een overzicht van veel voorkomende klachten en datgene wat er op dit moment bekend is over de bijbehorende medicatie.

Bedenk dat het een zeer schematische weergave is van zeer complexe materie, inclusief verschillen van inzicht binnen de medische wereld. Oftewel: het is soms ingewikkelder dan hier staat en niet iedereen is het erover eens.

Bovendien kunnen hier natuurlijk niet alle bestaande middelen genoemd worden. Het onderstaande overzicht bevat een selectie van de meest gebruikte middelen.

Vuistregels voor medicijngebruik

de nummers tussen haakjes verwijzen naar de bronnen onderaan de tabel;

de namen zijn over het algemeen stofnamen (omdat er meerdere handelsmerken kunnen zijn waaronder het middel geleverd wordt).

Zwanger worden en zwanger zijn Borstvoeding Bijzonderheden

Aambeien Vette zalf met een beetje lidocaïne is veilig (1,3). Vette zalf met een beetje lidocaïne is veilig (1,3).

Acné (Iso)tretoïne is NIET veilig. Noch de tabletten, noch de crème. (7)
Benzoylperoxide kan wel (3).
Crème afhankelijk van de dosis. De meeste crèmes worden in normale dosering zo weinig in het bloed opgenomen dat er zeer weinig tot niets in de moedermelk komt(5).

Allergieën / hooikoorts Cromoglicinezuur is veilig (1,2). Cromoglicinezuur is veilig (1,2). De andere middelen geven mogelijk sedatie (sufheid) bij de vrucht of de pasgeborene. Geïnhaleerde preparaten komen slechts in beperkte mate bij het kind (5).

Anticonceptie en Morning After Pil (MAP) Er zijn geen aanwijzingen voor een verhoogde kans op afwijkingen. (1). Liever geen oestrogenen (beter is: minipil of spiraal). Bij de MAP is stoppen met borstvoeding een slechter alternatief dan de tijdelijke blootstelling aan hormonen. Als afkolven een alternatief is, kan dit overwogen worden. De pil vermindert bij veel vrouwen de borstvoeding.

Astma Sympaticomimetica zijn veilig (1).
Cromoglicinezuur is veilig (1).
Corticosteroïden kunnen effect op de vrucht hebben, maar de relevantie voor de mens is niet duidelijk (1) (en waarschijnlijk dosis-afhankelijk).
Van cromoglicinezuur mag aangenomen worden dat het veilig is (1).
Van de overige middelen is onvoldoende bekend of het in de moedermelk overgaat. Maar men mag aannemen dat deze geen nadelig effect hebben op de baby (5).
Een zwaarwegend argument vóór borstvoeding is dat het voor baby's met een belaste familiegeschiedenis voor astma en allergieën juist heel belangrijk is om minimaal 6 maanden borstvoeding te krijgen. De frequentie en dosering van de medicatie zijn belangrijk.

Borstontsteking en antibiotica Nitrofurantöine wordt veel gebruikt. Men neemt aan dat er geen schadelijke effecten zijn (1). Maar: bij voorkeur niet gebruiken in het derde trimester.
Eerste keus: amoxicilline (3).
Bij borstontsteking die met antibiotica behandeld moet worden: flucloxacilline of amoxicilline.
Tetracycline en Metronidazol kunnen gebruikt worden (6).
Liever geen fluorchinolonen (2).
Nitrofurantöine gaat over in de moedermelk (1).
Bij borstontsteking gewoon doorgaan met voeden. Dit bevordert de genezing en is onschadelijk voor het kind.

Depressie Bij zwangerschaps-wens: overleg met de behandelend arts of er alternatieven voor de gebruikte antidepressiva zijn. Als er een therapie zonder medicijnen mogelijk is, moeten de antidepressiva worden afgebouwd.
Amitriptylline wordt veel gebruikt en lijkt veilig (3). Niet beschadigend voor de vrucht, maar wel kans op ont-rekkingsverschijnsel bij de baby (1).
De FDA heeft gemeld dat paroxetine (Seroxat®) schadelijk kan zijn voor de foetus, gedurende de eerste 3 maanden van de zwangerschap. Hierdoor zijn alle selectieve serotonine heropnameremmers (SSRI's) verdacht geworden.
Over het effect van St Janskruid op de vrucht is weinig bekend (2).
Lithium: bekend als vrucht-beschadigend (1,7) maar stoppen kan weer andere problemen geven. Maak als u zwanger wilt worden een afweging in overleg met de behandelend arts.
Moclobemide en Nortriptyline zouden in normale doseringen geen schade aanrichten (1).
Amitriptyline en fluoxetine (Prozac®) gaan over in de moedermelk, enig effect op de baby kan niet worden uitgesloten (1). Veel ervaring, geen problemen gerapporteerd.
De American Academy of Pediatrics schrijft dat fluoxetine (Prozac®) waarschijnlijk wel verenigbaar is met het geven van borstvoeding, net als fluvoxamine en paroxetine (2).
Lithium: bespreek dit met de behandelend arts.
Er is veel tegenstrijdige literatuur over het gebruik van antidepressiva tijdens zwangerschap en borstvoeding. Het is onbekend welke invloed een niet behandelde depressie op de vrucht en het kind heeft. Het positieve effect van borstvoeding op de depressie moet ook in overweging genomen worden. Bij voorkeur niet abrupt stoppen met de medicatie, maar in overleg met de arts. Mogelijk helpen de sporen van medicatie in de borstvoeding de ontwenningsverschijnselen bij zuigelingen verminderen (2).

Epilepsie De schade van een insult (epileptische aanval) voor moeder en kind is groter dan de schade van de medicatie. Bovendien is er vaak geen keuze (2,4). De voordelen van borstvoeding zijn waarschijnlijk groter dan de nadelen van een normale dosis valproïnezuur (2). Een eventuele kinderwens bij voorkeur eerst bespreken met de behandelend arts.

Hoog cholesterol Afhankelijk van de ernst en het soort hoog cholesterol: tijdelijk stoppen met de medicijnen of overgaan op andere medicijnen. Overleg dit met de behandelend arts. Afhankelijk van de ernst en het soort hoog cholesterol: tijdelijk stoppen met de medicijnen of overgaan op andere medicijnen. Overleg dit met de behandelend arts. Ook cholesterol-verlagende toevoegingen in industriële voedselproducten (zoals Becel Pro-Active) kunnen schadelijk zijn. Op de verpakking staat meestal: "Overleg met uw huisarts".

Huidaandoeningen en cortico-steroïden Lokale therapie (crème of zalf) op kleine plekjes geeft bijna nooit problemen (2). De meeste zalven die in normale doseringen gebruikt worden, komen nauwelijks in het bloed en dus ook niet in de moedermelk (5).

Luizen De luizenkam is het veiligst en het effectiefst (2).
Tweede keus: Permetrine (1).
Lindaan wordt afgeraden (7).
Permetrine en malathion zijn veilig.
Lindaan wordt afgeraden (2,7).
Luizenkam plus netenkam is het veiligst en het effectiefst (2).

Maagzuur Calcium- en magnesium bevattende maagzuurbinders (bijvoorbeeld Rennies of magnesiumoxide) hebben de voorkeur. Calcium- en magnesium bevattende maagzuurbinders (bijvoorbeeld Rennies of magnesiumoxide) hebben de voorkeur. - Aluminium-houdende middelen worden afgeraden tijdens de zwangerschap en lactatie.
- Wees erop bedacht dat magnesiumoxide laxerend kan werken.

Migraine Eerste keus: paracetamol.
Ergotamine is niet geschikt voor gebruik tijdens de zwangerschap (1).
De risico's van sumatriptan zijn onduidelijk, maar het middel lijkt veilig (1).
Paracetamol is veilig.
Ergotamine is niet geschikt (1).
Gebruik eventueel sumatriptan (1,5).
Diclofenac en Ibuprofen zijn veilig (1).

Misselijkheid en overgeven
Meclozine lijkt een veilige keus.
Eventueel ook cinnarizine.

Obstipatie / verstopping Lactulose is veilig (3). Lactulose is veilig (3).

Ontstolling
(bijv. bij trombose) Heparine is veilig bij zwangerschap en zwanger worden (1), maar risico-vol rond de bevalling. Heparine (1) geen bezwaar.
Orale anticoalgulantia waarschijnlijk ook niet (2).

Pijn, algemeen Paracetamol heeft de voorkeur (3,7).
Liever geen andere pijnstillers.
Paracetamol en ibuprofen geen bezwaar (1,7). Maar gebruik ze wel met mate. Gebruik géén aspirine rond de bevalling! Dus niet in de laatste maand (3).

Reisziekte (wagenziekte, luchtziekte, etc.) Van cinnarizine is onvoldoende bekend, maar er zijn tot nu toe geen stoornissen waargenomen (4,3,1). Cinnarizine liever niet. Het komt in de moedermelk en kan effect op de baby hebben (4,1). Bij incidenteel gebruik van middelen tegen reisziekte is er nauwelijks risico.

Schildklier-aandoeningen Er is geen keus voor de moeder. Levothyroxine komt niet in de placenta of in de moedermelk (5). De voordelen van borstvoeding zijn groter dan de mogelijke risico's van de medicatie. Liever PTU dan thyroxine (6). De geneesmiddelen moeten de hoeveelheid schildklier-hormoon in het bloed juist normaal maken, zoals bij anderen (5).
Een eventuele kinderwens bij voorkeur eerst bespreken met de behandelend arts.

Schimmelinfecties / spruw Miconazol is veilig bij gebruik van zalf en crème (1). Liever geen oraal gebruik (pillen of gel). Bij tepelspruw de zalf eventueel voor de voeding verwijderen en daarna weer aanbrengen. De crème komt waarschijnlijk slechts zeer beperkt in het bloed en in de melk (5,7).

Slapeloosheid, nervositeit, kalmeringsmiddelen Zo mogelijk afbouwen in overleg met uw arts (7). Proberen af te bouwen (5). Deze middelen stapelen zich op in het kind. Moeders die borstvoeding geven, vertonen minder stress, bezorgdheid, vermoeidheid en schuldgevoel, o.a. door de oxytocine (ook wel het 'knuffelhormoon' genoemd) (2). Medicatie is daardoor vaak niet nodig.

Suikerziekte, diabetes die met of zonder insuline wordt behandeld. Goede regeling van de bloedsuiker is belangrijk voor de baby (7). Overleg met de behandelend arts als u zwanger wilt worden. Insuline kan geen kwaad. Wel even melden aan de behandelend arts dat u borstvoeding geeft. Met suikerziekte (en de bijbehorende behandeling) kun je gewoon zwanger worden en borstvoeding geven.

Vaccinaties voor verre reizen De meeste vaccins zijn veilig. Zeg wel tegen degene die u prikt, dat u zwanger bent of wilt worden. Vaccinaties vormen geen bezwaar bij borstvoeding van een gezond kind. De voor- en nadelen voor de moeder en de vrucht moeten per geval worden afgewogen.

Bronnen
(1) Farmacotherapeutisch Kompas 2010, Zweedse classificatie
(2) Pharmaceutisch Weekblad, special borstvoeding (5 mei 2000, jrg 135, nr 18).
(3) informatie van de KNMP
(4) Stichting DGV FTO module (= nascholingsmodule voor huisartsen en apothekers)
(5) Breastfeeding Pharmacology
(6) Medicijnen en borstvoeding (Jack Newman)
(7) OTIS Fact Sheets (Organization of Teratology Information Specialists)

Absolute afraders
De volgende middelen worden absoluut afgeraden bij zwangerschap, zwanger worden en borstvoeding:

cytostatica (de meeste middelen die bij de behandeling van kanker gebruikt worden); ook gevaarlijk voor de zaadproductie;

immunosuppressiva (bijvoorbeeld cyclosporine) oftewel middelen die o.a. gebruikt worden om afstoting van donor-organen te voorkomen. Zoek samen met uw specialist naar de beste behandeling (7);

radioactieve isotopen. Volgens (6) is een interval van 12 uur voldoende veilig;

radioactief jodium (voor diagnostiek en behandeling van schildklier-aandoeningen);

chlooramfenicol;

goudverbindingen;

alle drugs, rookwaren, en alcohol;

anabole steroïden en diverse hormonen en antihormonen (deze kunnen de productie van zaadcellen verminderen).

Aandachtspunten
De beslissing of je bepaalde geneesmiddelen al of niet moet gebruiken, is in principe gebaseerd op een combinatie van: informatie verzamelen, gezond verstand gebruiken en doen wat binnen de mogelijkheden ligt. Hieronder volgen nog enkele aandachtspunten.

Basisregel: zo min mogelijk medicijnen gebruiken (ook niet te veel vitamine-preparaten!), voldoende bewegen, genoeg drinken, en vezelrijk voedsel eten.

Kruiden en alternatieve middelen zijn beslist niet altijd veiliger dan reguliere geneesmiddelen (bijvoorbeeld: sommige vocht-afdrijvende soorten kruidenthee) en er is vaak nóg minder over bekend dan al het geval is bij reguliere middelen.

Alcohol, tabak, wiet en hasj hebben een ongunstige invloed op de ongeboren vrucht en de pasgeborene. Over het effect van andere genotmiddelen – met uitzondering van harddrugs – is weinig bekend.

Harddrugs en partydrugs zijn altijd schadelijk. Over de risico's voor het kind is nog weinig bekend, maar we weten dat deze middelen snel door de placenta gaan. Bij chronisch gebruik (verslaving) heeft het kind na de geboorte ontwenningsverschijnselen (cold turkey).

Vitamine-preparaten en andere producten of supplementen die beweren goed voor uw gezondheid te zijn, kunnen schadelijk zijn voor uw baby. Bijvoorbeeld: Becel Pro-Activ, een overdosis vitamine A, en allerlei supplementen waarvan we niet zo goed weten wat er allemaal in zit en hoe dat op een vrucht werkt.

Een operatie hoeft geen belemmering voor borstvoeding te zijn. Bij een goed ontwikkeld anesthesie-plan kan de borstvoeding gewoon worden voortgezet.

Voelt u weerstand tegen het slikken van uw medicijnen, of merkt u dat u ze vaker vergeet, maak dan opnieuw een afspraak met uw arts. Uw aandoening moet zo goed mogelijk behandeld worden, wat ook in het belang van uw baby is.

Soms is het verfrissend om de risico's van medicijngebruik in verhouding tot andere risico's te zien (zoals vliegen, autorijden, roken, alcohol, en 'leven' in het algemeen).

Meer informatie

OTIS Fact Sheets - een aanrader!

Teratologie Informatie Service (TIS) van Lareb - info voor professionals

Zelfzorg tijdens zwangerschap en borstvoeding - pdf-brochure KNMP

Medicatie en borstvoeding - geneesmiddelenlijst op borstvoeding.com

www.apotheek.nl

Vragen over medicijnen kunt u altijd stellen aan uw apotheker (in de apotheek of telefonisch).
Artsen, verloskundigen en apothekers kunnen bellen naar de Teratologie informatie Service (TIS). Tel.: 073 - 64 69 702.

Martine van Eijk
p/a [email protected]

Martine E.C. van Eijk is arts-onderzoeker en medisch adviseur. Ze is werkzaam bij IVM, Instituut voor verantwoord medicijngebruik (voorheen DGV).

Let op: Ouders Online is uiterst zorgvuldig te werk gegaan bij het produceren van dit artikel. De auteur is gespecialiseerd in geneesmiddelenbeleid en heeft deze tekst besproken met diverse instanties, zoals de Lareb en het wetenschappelijk instituut van de KNMP. Maar zoals altijd: raadpleeg bij twijfel uw arts en/of uw apotheker. En vraag zonodig een second opinion bij iemand anders, als uw twijfel niet meteen wordt weggenomen.

	Zwanger worden en zwanger zijn	Borstvoeding	Bijzonderheden

Aambeien	Vette zalf met een beetje lidocaïne is veilig (1,3).	Vette zalf met een beetje lidocaïne is veilig (1,3).

Acné	(Iso)tretoïne is NIET veilig. Noch de tabletten, noch de crème. (7) Benzoylperoxide kan wel (3).	Crème afhankelijk van de dosis.	De meeste crèmes worden in normale dosering zo weinig in het bloed opgenomen dat er zeer weinig tot niets in de moedermelk komt(5).

Allergieën / hooikoorts	Cromoglicinezuur is veilig (1,2).	Cromoglicinezuur is veilig (1,2).	De andere middelen geven mogelijk sedatie (sufheid) bij de vrucht of de pasgeborene. Geïnhaleerde preparaten komen slechts in beperkte mate bij het kind (5).

Anticonceptie en Morning After Pil (MAP)	Er zijn geen aanwijzingen voor een verhoogde kans op afwijkingen. (1).	Liever geen oestrogenen (beter is: minipil of spiraal). Bij de MAP is stoppen met borstvoeding een slechter alternatief dan de tijdelijke blootstelling aan hormonen. Als afkolven een alternatief is, kan dit overwogen worden.	De pil vermindert bij veel vrouwen de borstvoeding.

Astma	Sympaticomimetica zijn veilig (1). Cromoglicinezuur is veilig (1). Corticosteroïden kunnen effect op de vrucht hebben, maar de relevantie voor de mens is niet duidelijk (1) (en waarschijnlijk dosis-afhankelijk).	Van cromoglicinezuur mag aangenomen worden dat het veilig is (1). Van de overige middelen is onvoldoende bekend of het in de moedermelk overgaat. Maar men mag aannemen dat deze geen nadelig effect hebben op de baby (5).	Een zwaarwegend argument vóór borstvoeding is dat het voor baby's met een belaste familiegeschiedenis voor astma en allergieën juist heel belangrijk is om minimaal 6 maanden borstvoeding te krijgen. De frequentie en dosering van de medicatie zijn belangrijk.

Borstontsteking en antibiotica	Nitrofurantöine wordt veel gebruikt. Men neemt aan dat er geen schadelijke effecten zijn (1). Maar: bij voorkeur niet gebruiken in het derde trimester. Eerste keus: amoxicilline (3).	Bij borstontsteking die met antibiotica behandeld moet worden: flucloxacilline of amoxicilline. Tetracycline en Metronidazol kunnen gebruikt worden (6). Liever geen fluorchinolonen (2). Nitrofurantöine gaat over in de moedermelk (1).	Bij borstontsteking gewoon doorgaan met voeden. Dit bevordert de genezing en is onschadelijk voor het kind.

Depressie	Bij zwangerschaps-wens: overleg met de behandelend arts of er alternatieven voor de gebruikte antidepressiva zijn. Als er een therapie zonder medicijnen mogelijk is, moeten de antidepressiva worden afgebouwd. Amitriptylline wordt veel gebruikt en lijkt veilig (3). Niet beschadigend voor de vrucht, maar wel kans op ont-rekkingsverschijnsel bij de baby (1). De FDA heeft gemeld dat paroxetine (Seroxat®) schadelijk kan zijn voor de foetus, gedurende de eerste 3 maanden van de zwangerschap. Hierdoor zijn alle selectieve serotonine heropnameremmers (SSRI's) verdacht geworden. Over het effect van St Janskruid op de vrucht is weinig bekend (2). Lithium: bekend als vrucht-beschadigend (1,7) maar stoppen kan weer andere problemen geven. Maak als u zwanger wilt worden een afweging in overleg met de behandelend arts.	Moclobemide en Nortriptyline zouden in normale doseringen geen schade aanrichten (1). Amitriptyline en fluoxetine (Prozac®) gaan over in de moedermelk, enig effect op de baby kan niet worden uitgesloten (1). Veel ervaring, geen problemen gerapporteerd. De American Academy of Pediatrics schrijft dat fluoxetine (Prozac®) waarschijnlijk wel verenigbaar is met het geven van borstvoeding, net als fluvoxamine en paroxetine (2). Lithium: bespreek dit met de behandelend arts.	Er is veel tegenstrijdige literatuur over het gebruik van antidepressiva tijdens zwangerschap en borstvoeding. Het is onbekend welke invloed een niet behandelde depressie op de vrucht en het kind heeft. Het positieve effect van borstvoeding op de depressie moet ook in overweging genomen worden. Bij voorkeur niet abrupt stoppen met de medicatie, maar in overleg met de arts. Mogelijk helpen de sporen van medicatie in de borstvoeding de ontwenningsverschijnselen bij zuigelingen verminderen (2).

Epilepsie	De schade van een insult (epileptische aanval) voor moeder en kind is groter dan de schade van de medicatie. Bovendien is er vaak geen keuze (2,4).	De voordelen van borstvoeding zijn waarschijnlijk groter dan de nadelen van een normale dosis valproïnezuur (2).	Een eventuele kinderwens bij voorkeur eerst bespreken met de behandelend arts.

Hoog cholesterol	Afhankelijk van de ernst en het soort hoog cholesterol: tijdelijk stoppen met de medicijnen of overgaan op andere medicijnen. Overleg dit met de behandelend arts.	Afhankelijk van de ernst en het soort hoog cholesterol: tijdelijk stoppen met de medicijnen of overgaan op andere medicijnen. Overleg dit met de behandelend arts.	Ook cholesterol-verlagende toevoegingen in industriële voedselproducten (zoals Becel Pro-Active) kunnen schadelijk zijn. Op de verpakking staat meestal: "Overleg met uw huisarts".

Huidaandoeningen en cortico-steroïden	Lokale therapie (crème of zalf) op kleine plekjes geeft bijna nooit problemen (2).	De meeste zalven die in normale doseringen gebruikt worden, komen nauwelijks in het bloed en dus ook niet in de moedermelk (5).

Luizen	De luizenkam is het veiligst en het effectiefst (2). Tweede keus: Permetrine (1). Lindaan wordt afgeraden (7).	Permetrine en malathion zijn veilig. Lindaan wordt afgeraden (2,7).	Luizenkam plus netenkam is het veiligst en het effectiefst (2).

Maagzuur	Calcium- en magnesium bevattende maagzuurbinders (bijvoorbeeld Rennies of magnesiumoxide) hebben de voorkeur.	Calcium- en magnesium bevattende maagzuurbinders (bijvoorbeeld Rennies of magnesiumoxide) hebben de voorkeur.	- Aluminium-houdende middelen worden afgeraden tijdens de zwangerschap en lactatie. - Wees erop bedacht dat magnesiumoxide laxerend kan werken.

Migraine	Eerste keus: paracetamol. Ergotamine is niet geschikt voor gebruik tijdens de zwangerschap (1). De risico's van sumatriptan zijn onduidelijk, maar het middel lijkt veilig (1).	Paracetamol is veilig. Ergotamine is niet geschikt (1). Gebruik eventueel sumatriptan (1,5). Diclofenac en Ibuprofen zijn veilig (1).

Misselijkheid en overgeven	Meclozine lijkt een veilige keus.	Eventueel ook cinnarizine.

Obstipatie / verstopping	Lactulose is veilig (3).	Lactulose is veilig (3).

Ontstolling (bijv. bij trombose)	Heparine is veilig bij zwangerschap en zwanger worden (1), maar risico-vol rond de bevalling.	Heparine (1) geen bezwaar. Orale anticoalgulantia waarschijnlijk ook niet (2).

Pijn, algemeen	Paracetamol heeft de voorkeur (3,7). Liever geen andere pijnstillers.	Paracetamol en ibuprofen geen bezwaar (1,7). Maar gebruik ze wel met mate.	Gebruik géén aspirine rond de bevalling! Dus niet in de laatste maand (3).

Reisziekte (wagenziekte, luchtziekte, etc.)	Van cinnarizine is onvoldoende bekend, maar er zijn tot nu toe geen stoornissen waargenomen (4,3,1).	Cinnarizine liever niet. Het komt in de moedermelk en kan effect op de baby hebben (4,1).	Bij incidenteel gebruik van middelen tegen reisziekte is er nauwelijks risico.

Schildklier-aandoeningen	Er is geen keus voor de moeder. Levothyroxine komt niet in de placenta of in de moedermelk (5).	De voordelen van borstvoeding zijn groter dan de mogelijke risico's van de medicatie. Liever PTU dan thyroxine (6).	De geneesmiddelen moeten de hoeveelheid schildklier-hormoon in het bloed juist normaal maken, zoals bij anderen (5). Een eventuele kinderwens bij voorkeur eerst bespreken met de behandelend arts.

Schimmelinfecties / spruw	Miconazol is veilig bij gebruik van zalf en crème (1). Liever geen oraal gebruik (pillen of gel).	Bij tepelspruw de zalf eventueel voor de voeding verwijderen en daarna weer aanbrengen.	De crème komt waarschijnlijk slechts zeer beperkt in het bloed en in de melk (5,7).

Slapeloosheid, nervositeit, kalmeringsmiddelen	Zo mogelijk afbouwen in overleg met uw arts (7).	Proberen af te bouwen (5). Deze middelen stapelen zich op in het kind.	Moeders die borstvoeding geven, vertonen minder stress, bezorgdheid, vermoeidheid en schuldgevoel, o.a. door de oxytocine (ook wel het 'knuffelhormoon' genoemd) (2). Medicatie is daardoor vaak niet nodig.

Suikerziekte, diabetes die met of zonder insuline wordt behandeld.	Goede regeling van de bloedsuiker is belangrijk voor de baby (7). Overleg met de behandelend arts als u zwanger wilt worden.	Insuline kan geen kwaad. Wel even melden aan de behandelend arts dat u borstvoeding geeft.	Met suikerziekte (en de bijbehorende behandeling) kun je gewoon zwanger worden en borstvoeding geven.

Vaccinaties voor verre reizen	De meeste vaccins zijn veilig. Zeg wel tegen degene die u prikt, dat u zwanger bent of wilt worden.	Vaccinaties vormen geen bezwaar bij borstvoeding van een gezond kind.	De voor- en nadelen voor de moeder en de vrucht moeten per geval worden afgewogen.