Ouders Online
Archief
Verlies en verdriet - uitgeven in eigen beheer

Stel, je bent een ouder en je hebt iets te vertellen. Dat het slecht gaat. Héél erg slecht. Een kind aan de drugs, een kind vermist, doodziek of overleden, incest in het gezin. Kortom: de narigheid die onlosmakelijk verbonden is met ziekte, dood en ander ongeluk.

Je wenst het niemand toe, maar het gebeurt. Ouders die veel te verstouwen krijgen, moeten dat maar zien te verwerken. Meestal is dat een eenzaam proces. Een beproefde manier is om te proberen het van je af te schrijven.

Judith van Praag (auteur van de Ouders Online-rubriek 'Eens een moeder, altijd een moeder') las twee boeken die we kunnen karakteriseren als openbaar gemaakte rouwverwerking:
- Geen blote voetjes in het gras
- Thuiskomen.

Beide boeken worden apart besproken (zie de menubalk links). Maar eerst neemt Judith het verschijnsel van het publiceren van dit soort boeken als zodanig onder de loep.


Uitgeven in eigen beheer

Opschrijven is niet hetzelfde als schrijven

september 2001
Judith van Praag

Zit er een boek in je? Slechts een klein percentage schrijvers en dichters ziet hun geesteskind uitgebracht door een reguliere uitgeverij. Maar iedereen die dat succes niet mag proeven, heeft andere mogelijkheden. Hij of zij kan overgaan tot 'uitgave in eigen beheer', een uitgever zoeken die publishing on demand uitvoert (hierover straks meer) of proberen een 'e-boek' (electronisch boek) uit te geven.

Je eigen boek uitgeven
Uitgeven in eigen beheer wil zeggen dat de auteur als onafhankelijk uitgever te werk gaat. Als je een boek in eigen beheer uitgeeft, ben je zelf verantwoordelijk voor alles wat eraan vast zit: de financiering, de redactie, de vormgeving van het omslag, en de vormgeving van het binnenwerk. En dat is allemaal nog maar het begin, want dan moet het boek nog terecht komen bij voldoende betalende lezers.

Een boek uitgeven in eigen beheer is niet niks: iets opschrijven is nog geen schrijven. Een goede redacteur aantrekken is geen overbodige luxe. Hetzelfde geldt voor de lay-out van het binnenwerk: een beetje klussen op de PC is nog geen vormgeven. En dan naar de drukker, een ISBN-nummer aanvragen, en alle zakelijke en promotionele contacten leggen. Ga er maar aan staan.

Kick en voldoening
Maar als het lukt, proef je ook de smaak van succes. "Uitgeven in eigen beheer geeft kick en voldoening", luidt de kop van een artikel over de Belgische kinderboekenschrijver en dichter Geert De Kockere (www.pigmalion.be) in De Standaard van 3 november 1995. Meer over de boeken van Geert De Kockere leest u in onze Geert De Kockere special.

Ook de vanuit New-York opererende Joost Elffers is succesvol. Hij begon 25 jaar geleden in Amsterdam met het uitgeven van boeken in eigen beheer. Als kleine uitgeverij publiceert hij zijn boeken – zoals 'How are you peeling?' – in grote oplagen, zie www.elffers.com.

Een ander voorbeeld is de wel zeer geslaagde Richard Paul Evans. Van 'self-publisher' tot bestseller-auteur, zie www.richardpaulevans.com/tcb.html.

Digitaal publiceren
Leo de Haes (www.brakkehond.be/69/haes1.html) schrijft dat digitaal publiceren zoetjes-aan het traditionele uitgeven in eigen beheer begint te verdringen. Het publiceren van een e-boek kan ook een springplank zijn naar traditioneel uitgeven. Zie bijvoorbeeld www.iuniverse.com of het Internet-project van Stefan Sanders op www.liefde-is-voor-vrouwen.nl.

Digitaal uitgeven 'on demand' brengt natuurlijk het kleinste financiële risico voor zowel de professionele als de amateur-uitgever met zich mee. Dus wie weet...

Voor de duidelijkheid: er bestaan verschillende betekenissen van het begrip 'e-book'. Eentje verwijst naar het digitale 'format' van de tekst. Een tweede slaat op de gedigitaliseerde tekst zelf, synoniem van 'electronisch boek' en ten derde kan met 'e-book' worden bedoeld: het apparaat waarmee je boeken en teksten kunt lezen die je via de computer of de telefoon downloadt.

Voor meer informatie over digitaal publiceren is een gratis gids beschikbaar.

Net niet zelf, toch alleen
Sommige uitgeverijen kennen een tussenvorm tussen gewoon uitgeven en uitgeven in eigen beheer. In dat geval gaan ze een samenwerkingsverband aan ('co-publishing') met een auteur die zelf een boek uitgeeft, waarbij de auteur bepaalde diensten afneemt van het uitgevershuis en daar gewoon voor betaalt.

In Amerika kent men 'self-publishing' (uitgave in eigen beheer), 'co-publishing', en 'e-publishing'. Maar daarnaast is er ook iets wat 'vanity press' of 'subsidy press' genoemd wordt. Uitgevers van 'vanity' of 'subsidy' maken misbruik van mensen die wél hun verhaal op papier hebben gekregen, maar van wie het manuscript eigenlijk niet genoeg 'marketing'-waarde heeft om gepubliceerd te worden. De uitgever laat in dat geval de auteur betalen voor de publicatie.

IJdelheid
In het Calvinistische Nederland lijkt – althans qua beschrijving – geen vergelijkbare uitgeverij voor ijdeltuiten te bestaan. In mijn poging een equivalent te vinden van de Amerikaanse 'vanity press' kwam ik na 'ijdelheid' en 'uitgeven' te hebben opgegeven in mijn zoekmachine terecht bij www.maxpam.nl van de erudiete journalist Max Pam.

Pam schrijft: "Mijn ambitie is om iets te schrijven, te maken, in elkaar te prutsen dat voor mij en voor anderen enigszins de moeite waard is. En natuurlijk doe ik het ook uit zelfbevestiging en een tikje uit ijdelheid." Vandaar.

Wie schrijft die blijft
In maart vond 'Vrije Boeken Dagen 2001' plaats. Van Amsterdam tot Vaassen, van Rotterdam tot Zuidwolde presenteerden dichters en amateurschrijvers, debutanten, zangers en neofieten hun werk. Blijkens het uitgebreide programma (zie www.vrijeboeken.nl) bestaat er op dit moment een zeer levendige interesse in creatief schrijven en uitgeven in eigen beheer. En met recht, want 'wie schrijft, die blijft'.

Maar ook degenen waarover geschreven wordt, blijven levend in de herinnering van zowel de schrijver als de lezer. Voorbeelden daarvan zijn twee boeken die ik heb gelezen voor Ouders Online:
- Geen blote voetjes in het gras, verhalen van ouders van overleden kinderen, bijeengebracht door de stichting Lieve Engeltjes, en
- Thuiskomen - leven na de dood van Andrea, geschreven door Lammi Luten, de moeder van Andrea.

Beide boeken zijn ondergebracht bij uitgeverij Gopher.

Uitgeven voor één lezer
Nederland mag dan geen uitgeverij voor ijdeltuiten kennen, maar naast schrijvers die in eigen beheer uitgeven zijn er wel degelijk uitgeverijen die schrijvers en dichters tegen betaling helpen met het vervullen van hun droom. Gopher is daar een voorbeeld van.

Gopher is 'your on demand publishing and printing partner' en verzorgt 'business solutions' waaronder het uitgeven van bedrijfsdocumentatie, lesmaterialen én boeken.

Geruststellend stelt Gopher: "Als u uw geesteskind aan ons hebt toevertrouwd, gaan wij daar zeer zorgvuldig mee om. Wij lezen het goed, beoordelen het op criteria als taal, stijl, spanning, karakterontwikkeling, originaliteit, etc. en helpen u om datgene uit het verhaal te halen wat er werkelijk in zit." Nadat de klant de rekening voor de aanloopkosten heeft voldaan (ƒ 2.500,- ex BTW, maar het kan hoger uitvallen) gaat de productie van start.

Unieke, genummerde exemplaren
Op de site staat wat Gopher doet voor de auteur. In ieder geval worden er nooit meer boeken gedrukt dan er besteld zijn. Geen oplages van enkele duizenden boeken, maar steeds oplages van één exemplaar of zoveel als er tegelijkertijd door iemand besteld worden.

Bestelde boeken kunnen dan ook van een persoonlijk voorwoord van de klant worden voorzien. De klant kan die tekst zelf bepalen, maar kan ook om een voorwoord van de auteur vragen. Gopher adverteert dat als "... het persoonlijk exemplaar van een besteller". Ieder boek dat op aanvraag ('on demand') gedrukt wordt, is namelijk voorzien van een nummer.

Zo lijkt iedere auteur na het derde exemplaar al een bestseller-schrijver te zijn (3e druk!): een aardige bijkomstigheid van het concept, meent Gopher. Van 'Geen Blote voetjes...' heb ik de 1779e druk (wie gelooft dat nog?) in handen. Van 'Thuiskomen' de eerste (een collectors item!).

Kwaliteit niet gegarandeerd
Gophers dochteronderneming 'Mijneigenboek' ("Op zoek naar eeuwige roem?" zie www.mijneigenboek.nl) is helemaal gericht op het in eigen beheer uitgeven. Daar kunt u het boek maken zoals u dat zelf wilt, naar uw eigen smaak, en zonder het dienen van de wensen van de literatuurwetenschap in het algemeen en Gopher Publishers in het bijzonder.

De schrijver bepaalt alles en het kan zonder enige vorm van inmenging, hoe slecht het ook is, uitgegeven worden. Enige correctie is tegen betaling wel in te huren (ruim honderd gulden per uur voor lichte redactie en tegen de tweehonderd gulden per uur voor professionele redactie).

Mag ik even waarschuwen? Onderschat de waarde van een goede redacteur niet. Print alle voorwaarden uit, lees, bereken, bespreek en vergelijk met andere aanbieders.

'Thuiskomen' van Gopher Publishers is hét voorbeeld van een boek dat met meer redactionele aandacht literair gezien een veel beter product had kunnen opleveren. Het is onbegrijpelijk dat de schrijfster niet het advies gekregen heeft om het in eigen beheer bij Mijneigenboek.nl uit te geven.

'Geen blote voetjes in het gras' is wél in handen geweest van een tekstredacteur en dat kwam het resultaat beslist ten goede. Toch zou het, als het door een professionele, aan de uitgeverij verbonden redacteur onderhanden genomen was, wellicht nog strakker geredigeerd zijn.

Slotsom
Om een boek uit te geven heb je niet noodzakelijk ook de goedkeuring van een uitgever nodig. Je hoeft dus ook niet de kritiek van een redacteur te ondergaan. Maar een goede redacteur is als een strenge doch rechtvaardige vader: je kunt hem wel schieten, maar later ben je hem dankbaar.

Opschrijven is niet hetzelfde als schrijven. En schrijven is niet hetzelfde als schrijven voor publicatie. Het mooie van uitgeven in eigen beheer is natuurlijk dat je zelf doet waar je zin in hebt, maar juist daarin schuilt een groot gevaar.

Judith van Praag