20 januari 1999 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
Kinderen die een broertje of zusje krijgen, kunnen heel jaloers zijn. Begrijpelijk. Ze fantaseren er misschien over om de nieuwe baby iets aan te doen, maar zo ver komt het meestal niet. Voor stiefkinderen is acceptatie van de indringer misschien nog moeilijker. Wat doe je als stiefmoeder, als je echt bang bent voor je stiefkind?
Een vrouw wordt moeder: de baby in haar buik is een bron van geluk. Haar man is al vader. In een eerder huwelijk kreeg hij acht jaar geleden een zoon. Dit kind brengt één keer per maand een weekend door in het nieuwe gezin van zijn vader. De jongen lijdt aan ADHD (Attention-Deficit and Hyperactivity Disorder of Aandachtstekortstoornis met Hyperactiviteit) en zit op een school voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen (ZMOK). De tweede vrouw van zijn vader heeft geprobeerd op een positieve manier met hem om te gaan, maar het is haar niet gelukt een goede band met het kind te krijgen. Het jongetje is agressief, onvoorspelbaar in zijn gedrag en boezemt haar angst in. Ze is bezorgd over de veiligheid van haar baby, straks. Op het Forum vraagt ze andere ouders om tips.
De moeder-in-wording krijgt inderdaad een aantal tips. Laat het kind van je man nooit alleen met de baby, doe een slot op de babykamer of zet de wieg naast je bed. Zorg dat de jongen kadootje vindt in de wieg van de baby, en betrek hem bij je zwangerschap. Vertel hem zo snel mogelijk dat hij een broertje of zusje krijgt, en "laat hem merken dat jullie veel van hem houden, zodat hij ook liefde kan geven aan zijn broertje of zusje." Wees positief en verwacht niet te veel. Allemaal tips, maar ze is geïrriteerd: wat heeft iedereen toch snel zijn "woordje klaar over hoe het allemaal anders en beter kan."
Nu stort ze haar hart uit. De moeder van het joch is "totaal geshuffeld". Ze is bang dat die het kind permanent op hun dak stuurt. En liefde? Ze voelt "in de verste verte geen liefde" voor dat kind. Zo, dat lucht op. Ouders die "niet weten waar ze het over hebben", hebben de boodschap inmiddels begrepen: alleen ervaren stiefouders durven nog te reageren. Iemand verwijst naar de Stichting Stiefwelzijn Nederland, die een hulptelefoon heeft (020-638 97 60). [ Naschrift d.d. 25 oktber 1999: per 1 oktober 1999 is dit nummer gewijzigd in (035) 531 82 76. - red.OO ]
Is de angst van deze moeder voor het kind van haar man eigenlijk terecht? "In het normale geval niet", zegt Luuk Kalverdijk, kinder- en jeugdpsychiater in het AZG (Academisch Ziekenhuis Groningen). "Een normaal gehecht kind van acht weet heel goed het verschil tussen fantasie en werkelijkheid. Een kind van acht uit zijn fantasieën soms in agressief spel, maar hij leert daarmee vooral om zich te beheersen, om zijn fantasie niet om te zetten in werkelijk gewelddadig gedrag. Een kenmerk van ADHD kan nu juist zijn, dat een kind zijn impulsen slecht kan bedwingen. Als zo'n kind zich bedreigd voelt door de komst van een baby, kan de situatie exploderen. Zeker als het kind zich eigenlijk nooit welkom heeft gevoeld in het nieuwe gezin van zijn vader."
De verwachte komst van haar eigen kind stelt deze vrouw voor een pijnlijk dilemma. Voor het kind van haar man heeft ze eigenlijk geen plaats meer. En dat is heel begrijpelijk, gezien haar ervaringen. En toch zal ze ermee moeten leven dat haar man van zijn zoon houdt en hem niet uit zijn leven zal weren.
De Opvoedtelefoon zou deze stiefmoeder-tegen-wil-en-dank willen voorhouden wat de gevolgen zijn als zij stopt met haar pogingen iets positiefs op te bouwen met het kind van haar man. Het wordt dan nooit meer wat, ook niet tussen het kind en zijn vader. Maar erger nog: niemand kan het kind dan helpen te wennen aan de nieuwe situatie, laat staan dat het joch straks nog iets liefs kan voelen voor het halfbroertje of -zusje. Terwijl juist een kind met ADHD wel enige begeleiding nodig heeft. De deskundigen twijfelen niet: als ze zich terugtrekt, maakt ze de kans dat haar angst inderdaad werkelijkheid wordt alleen maar groter.
Is een stiefkind wel ooit echt welkom? Een stiefkind is immers de levende herinnering aan het verleden van je partner. Hoe slechter dat voelt, hoe slechter de start van de stiefrelatie. Hoe hopeloos de situatie voor dit gezin nu ook lijkt, de overgebleven ervaren stiefouders op het Forum geven het niet op. "Als je zelf moeder wordt, bestaat er een kans dat je het kind niet meer ziet als het zoontje van je man, maar als jouw stiefkind." En wie weet wordt hij wel "de liefste grote broer van de wereld". Is dat ijdele hoop? "Nee", aldus Kalverdijk. "Het kan ook een positieve ervaring worden voor de jongen. Kinderen kunnen je altijd aangenaam verrassen. Dat geldt ook voor kinderen met gedragsproblemen."
