29 maart 2000 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
Ouders mogen zich niet verlagen tot het niveau van hun kinderen. Maar met een bijtende peuter in huis, komt dat er al snel van.
Nicolette: "Mijn zoontje van twee sloeg mij vandaag ineens in mijn gezicht. Ik schrok er zo van, dat ik hem een klap in zijn gezicht terug gaf." Het kind schrok daar weer hevig van en hoewel Nicolette zich heel even schuldig voelde, meldt ze dat haar kind nu wel begrepen heeft dat dat niet kon. Ook Nicole heeft gemerkt dat het werkt om terug te bijten of terug te slaan: "Niet leuk, maar ik heb geen zin om weken achtereen gebeten of geslagen te worden door een dreumes of peuter." Ze vermoedt dat ze nu 'het hele Forum van Ouders Online' over zich heenkrijgt door haar advies, "maar het is niet de bedoeling dat je je kinderen tot bloedens toe bijt of dat je ze de kamer doorslaat, hoor."
Toen Diana in een reflex een keer terugbeet, hielp het niets. Inmiddels weet ze waarom niet: "Een peuter kan zich nog niet inleven in een ander. Hij begrijpt niet dat de pijn die hij voelt dezelfde is als hij de ander heeft aangedaan." Bij al haar kinderen hielp het om ze steeds na elke beet in een 'strafstoel' te zetten. "Als je het vol kunt houden, kun je al binnen een week een verandering zien", belooft ze, maar ze geeft toe dat het niet bij elk kind zo snel ging.
De tweejarige van Marjolein knijpt, schopt en slaat. Zijn moeder weet waarom: "Hij wil gewoon een confrontatie aangaan, zorgen dat het ruzie wordt en dan huilen en getroost worden. Als je hem dan tegen je aanhoudt om hem te troosten, bijt hij heel hard in je schouder."
Het dierlijke bijten en krabben schokt ouders. Maar gelukkig reageert niet iedereen even primitief. Vanessa ging eerst eens letten op de situaties waarin haar kind (alweer een jongetje!) ging bijten en krabben.
Een peuter bijt of krabt om uit te dagen, constateert ze. Als peuter breng je ineens flink wat teweeg! Bijten en krabben heeft altijd succes: het slachtoffer wordt bang en de volwassenen worden woedend.
Bijten en krabben komt vaak voort uit woede of frustratie als reactie op iets wat ze niet willen. Kinderen die nog niet kunnen praten, moeten toch iets verzinnen om 'gehoord' te worden? Vaak wordt het dan ook minder tegen de tijd dat ze zich verbaal beter kunnen uiten.
Maar ook uit liefde en genegenheid kan een peuter zijn tanden in het vlees van een ander zetten. Vanessa: "Let eens op of je zelf vaak 'hapjes' neemt van je kind. 'Hap hap hap, ik kan je wel opeten': zo geef je zelf het voorbeeld. Bijten is vaak een uit de zuigelingtijd overgebleven hapreflex op zoek naar troost. Vooral als het kind moe is (lage bloedsuikerspiegel) en het na een woede-aanval behoefte heeft aan nieuwe energie. Eerst samen iets drinken en daarna knuffelen kan voorkomen dat je die tanden in je nek krijgt tijdens het troosten."
En tot slot, maar niet te vergeten: een bijtend kind kan ook gewoon honger hebben. Vanessa: "Zeg dat je je tanden alleen gebruikt om in eten te bijten en ga dan onmiddellijk naar de keuken om je kind een broodkorst te geven." Op het Forum van Ouders Online is dit inmiddels bekend als 'de broodkorstmethode', want het is een groot succes.
Een korte rondgang langs de verschillende opvoedboeken leert dat deze aan de analyse van Vanessa weinig meer toe te voegen hebben. Het meest uitgebreid is 'De peuterjaren' (Arlene Eisenberg e.a. herziene druk 1999), waar we nog lezen dat peuters soms gewoon bijten om de zintuiglijke ervaring ('Hoe zou mama's arm smaken?') of als er tanden doorkomen.
De auteurs van 'De peuterjaren' verzuchten begrijpend dat veel ouders een 'oog-om-oog'-impuls voelen. Geen probleem hoor, ouders zijn ook maar mensen. Maar ernaar handelen mag beslist niet. Niet zozeer omdat terugslaan of terugbijten ethisch niet verantwoord is, maar wel omdat je daarmee het kind een verkeerd voorbeeld geeft van hoe je moet omgaan met woede en frustratie.
En schiet de ouder toch uit zijn slof, dan moet hij zich vooral niet al te schuldig voelen. Leg het uit en zeg onmiddellijk dat het je spijt. "Het is echter mis als u zo hard slaat dat er een afdruk op het kind achterblijft, als u op het gezicht, oren of hoofd richt, als u een riem, lineaal of ander voorwerp gebruikt, of als u uithaalt onder invloed van alcohol of drugs." Dan wordt het tijd voor een bezoek aan een opvoedingsdeskundige, een geestelijke, een gezinstherapeut of een andere professionele kracht, vinden de professionals.
