12 april 2000 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
Een school kan geld voor boeken in de schoolbibliotheek maar één keer uitgeven. Daar mag je dus best even over nadenken. Op zichzelf is dat nodig en zinvol. Maar de discussie over welke boeken wel en niet gekocht worden, blijkt op sommige protestants-christelijke scholen te gaan over wel of geen sprookjesboeken of boeken waarin heksen en tovenarij voorkomt. Over een ban op de boeken van Roald Dahl, Paul Biegel, Harry Potter en Paul van Loon: het soort boeken waar je zelfs het moeilijkst lezende kind mee aan het lezen krijgt. Een verbaasde ouder vraagt op het Forum van Ouders Online: "Gebeurt dat op andere christelijke scholen ook? En hoe los je dat op?"
Dat er geen boeken gekocht worden waarin gevloekt wordt of openlijk seksuele handelingen gepleegd worden, verwacht je wel op een christelijke school. Maar discussie over wel of niet Astrid Lindgren en Annie M.G. Schmidt? Ondermijnen stoute en vrijgevochten kinderen als Pippi Langkous en Otje het christelijke wereldbeeld?
De openbare bibliotheek in Amsterdam kijkt nergens van op: "Wij kennen het vooral van bepaalde islamitische en joodse scholen. Die willen geen boeken met schaars geklede meisjes, waarin meisjes en jongens vrijelijk omgang met elkaar hebben, of waarin afbeeldingen van varkentjes voorkomen." In verschillende gebieden kunnen de medewerkers van de openbare bibliotheek de wensen en eisen van bepaalde scholen wel dromen. "Als we een wisselcollectie aanbieden in Urk, laten we zelf al alle griezelverhalen weg. En geen boeken waar bovennatuurlijke dingen in voorkomen", zegt Karin de Jong van de schoolmediatheekdienst in Flevoland. "Toch zijn we niet kritiekloos: er zijn ook regelmatig discussies te lezen in onze vakbladen." In die discussies brengen auteurs vaak in, dat de boeken die op protestants-christelijke scholen aanbevolen worden -- Dik Trom en Pietje Puk! -- wel erg oubollig zijn, met weinig literaire kwaliteit.
Ook meer vrijzinnige scholen zijn de laatste tijd geneigd de strenge christelijke selectie-criteria over te nemen. Dat merkt Jannie, jeugdbibliothecaris in Drenthe. "Ook sommige 'gewone' protestants-christelijke scholen willen geen heksen, duivels en tovenarij", vertelt ze op het Forum. Ouders die kiezen voor zo'n school, begrijpen daar niets van. Inge: "Het is toch juist fijn dat in boeken van alles kan wat in de werkelijkheid niet kan? Hoe absurder en fantastischer, hoe leuker de kinderen het vaak vinden. Ellis: "Als kinderen thuis en op school de christelijke waarden en normen meekrijgen, moeten ze toch zelf leren beoordelen wat goed is en wat niet? Ik vind het eng dat er zo'n zwaar gewicht aan sommige boeken wordt gehangen: als je een boek over heksen leest, krijg je toch niet meteen de boodschap dat je in heksen moet geloven? Anne: "Vaak zijn het juist boeken waarin het kind kennis kan maken met belangrijke deugden als moed, trouw, vriendschap, dienstbaarheid en menslievendheid."
De Vereniging voor Ouders, Christelijk Onderwijs en Opvoeding (Ouders en Coo) wordt inderdaad regelmatig gebeld door ouders met de vraag hoe je als ouder iets kunt doen tegen een al te strenge interpretatie van christelijke waarden en normen. "Sommige ouders gaan er pas over nadenken als ze ermee geconfronteerd worden doordat ze ineens merken dat bepaalde boeken, zelfs als ze bekroond zijn, geen plaats krijgen in de schoolbibliotheek", zegt een medewerker. "Je kunt als ouders dan een andere school zoeken voor je kind, maar Ouders en Coo stimuleert ouders om eerst met de school een discussie aan te gaan. Via de ouderraad of de medezeggenschapsraad. Vaak lukt dat niet, maar niets doen is ook niet goed."
Ouders van kinderen op katholieke scholen hebben nergens last van. "Wij krijgen daar nooit telefoontjes over binnen. Katholieke scholen volgen vrij gemakkelijk de algemeen als goed erkende jeugdliteratuur," weet een woordvoerder van de Nederlandse Katholieke Oudervereniging. "Natuurlijk vraagt deze tijd om een herbezinning op waarden en normen. Zowel thuis als op school. En we moedigen het aan dat ouders en leerkrachten daarover in gesprek zijn. Maar het is toch niet meer van deze tijd om boeken te gaan verbieden of om kinderen te dwingen bepaalde andere boeken wel te lezen?"
Vier jaar geleden was 'heksenketel' het thema van de jaarlijkse kinderboekenweek, georganiseerd door de Stichting CPNB (collectieve propaganda van het Nederlandse boek) en bedoeld om het lezen te bevorderen. Dit jaar is het thema 'driftkikkers en feestvarkens': veilig genoeg voor christelijke scholen. Maar het zal weinig animo kunnen opwekken bij islamitische kinderen die met de onreine varkens niets te maken mogen hebben. De directeur van de stichting CPNB, Henk Kraima, zegt dat wel te beseffen: "Er is altijd wel ergens een groep die ergens bezwaar tegen heeft. En met recht hoor, maar dat is op zichzelf nog geen reden om zo'n thema dan niet te kiezen. Voor islamitische kinderen zou het ook kunnen werken als een manier om meer te weten te komen over de Nederlandse cultuur."
