17 maart 1999 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
In veel gezinnen heerst een strak regime: een speen mag alleen in bed en niet overdag. Maar daar wordt met grote regelmaat van afgeweken omdat het kind zelf overdag voldoende aanleiding heeft om troost te zoeken. Een beetje tegenslag en het kind jengelt om de speen. En ouders hebben een hekel aan "dat ding": "Ik krijg er wat van. Het is zo'n maf gezicht." Op het Forum van Ouders Online vraagt een moeder wat je nu het beste kunt doen: langzaam ontwennen, of rigoureuze onthouding?
De meeste ouders kiezen ervoor de speen van het ene moment op het andere af te schaffen. Weg is weg. Opvallend is dat Sinterklaas daar een grote rol bij speelt. De oude man neemt heel wat spenen in ontvangst. Zelfs in maart. Alexandra: "Sinterklaas kwam voor één keer speciaal naar Nederland om speentjes op te halen. In ruil daarvoor kregen ze een klein cadeautje in hun laarsje." Het werkt.
Spenen worden weggegeven, ingeruild, weggegooid of begraven, maar ook 'vergeten' op plekken waar je niet meer naar toe terug kunt. Dat is iets voor de eerstvolgende vakantie: jammer, pech gehad. Werkt ook, maar alleen als ook thuis alle reservespenen verdwenen zijn, want kinderen weten die feilloos te vinden.
Je kunt ook het kind zelf verantwoordelijkheid geven. Saskia: "Toen hij drie werd, hebben we samen twee spenen gekocht. Zijn laatste. Een dag later spoelde hij er per ongeluk een door de wc. Toen had hij er dus nog maar eentje. We hebben veel herhaald dat hij daar dus goed op moest letten. Een maand later was de tweede kwijt. Het hele gezin heeft hard meegezocht, maar helaas. Na drie uur viel hij toch in slaap. Vijf dagen later vond hij de speen zelf terug, maar toen hoefde het al niet meer. Hij was daar zelf ook trots op."
Soms smeert een radeloze ouder een smerig smakend goedje op de speen. Tegen nagelbijten is er 'Byte-X' in de handel. Kan ook gebruikt worden voor kinderen en werkt ook voor spenen.
Waarom doen ouders eigenlijk al die moeite? Alleen omdat het er raar uitziet? Nee, omdat ze denken dat het slecht is voor de tanden. De tanden gaan ervan naar voren staan, net als bij duimen. Tandarts Wijbrand van der Oord denkt dat het spenen niet zo slecht is voor het gebit als het duimen: "Bij kinderen die duimen zie je eigenlijk altijd een verandering in de stand van de kaken ten opzichte van elkaar. Het effect van duimen werkt dan ook door in het volwassen gebit. Bij een speen komt dat minder voor. Je kunt aan het melkgebit wel goed zien als een kind speent, maar als het ermee stopt voor het zesde jaar, als het volwassen gebit verschijnt, dan valt het eigenlijk allemaal reuze mee."
En wat zou het eigenlijk, een beetje vooruitstaande tanden? Het is niet eens altijd zo lelijk. Van der Oord: "Daar gaat het ook niet alleen om. Als een kind valt, zullen vooruitstaande tanden eerder breken dan rechte tanden. Toch zonde."
Tandartsen hanteren als algemene regel: een zesjarige moet niets meer in zijn mond, geen speen, geen duim, geen doek. "Voor die tijd doe ik niet zo moeilijk", zegt van der Oord. "Een kind van drie is misschien sneller afgekickt van de speen dan een kind van zes, maar je hebt er niets aan als hij dan alsnog gaat duimen. Van een duim kom je niet zo snel af als van een speen."
Een heel enkele keer zie je het nog: een zesjarige met een speen in de mond. Maar meestal houden ouders zich braaf aan het advies van de tandarts en is de speen lang voor die tijd uit het leven van het kind verdwenen. Het afwennen kan op elk moment: gewoon afpakken en niet meer geven. Even doorzetten, het lukt altijd. Voor ouders die toch opteren voor de langzame manier komt er ook een tip: knip elke dag een stukje van de speen af totdat er niets meer overblijft.
