22 maart 2000 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
"Mijn dochter van tien is vanmorgen voor het eerste ongesteld geworden", vertelt Kaylee op het Forum van Ouders Online. "Ze vindt het zelf niet leuk. Tien jaar is ook wel erg jong. Maar nu komt het probleem. Ze logeerde bij mijn schoonmoeder, die vervolgens aan Jan en alleman verteld heeft dat mijn dochter al menstrueert. Mijn dochter is hier heel erg verdrietig over. Ze zit op haar kamertje en wil het liefst verhuizen naar de andere kant van Nederland."
Op verzoek van haar dochter heeft Kaylee haar schoonmoeder gevraagd of ze het er niet meer over wil hebben met iedereen uit de buurt. Maar begrip kreeg ze niet: ze kreeg het verwijt dat ze zich zou schamen voor haar dochter. Kaylee: "Integendeel. Maar ik respecteer de gevoelens van mijn dochter. Hoe maak ik mijn schoonmoeder nu duidelijk dat mijn dochter zich echt heel erg ongelukkig voelt?"
Moeders en grootmoeders mogen trots zijn natuurlijk. De eerste menstruatie wordt in veel culturen gezien als het moment dat de overgang van kind naar vrouw markeert. En ook al kennen wij geen vaste overgangsrituelen, de meeste ouders hebben toch de behoefte om het niet onopgemerkt voorbij te laten gaan.
Vaders trekken een mooie fles open of kopen een sieraad, moeders bakken taart of trakteren op een hamburger. "Maar de meisjes zelf hebben daar lang niet allemaal behoefte aan", waarschuwt Sanderijn van der Doef, kinderseksuologe verbonden aan de Rutgers Stichting. "Sommige meisjes houden het zelfs geheim."
Groot worden is ook verwarrend. Wat betekent 'vrouw zijn' voor een kind van tien, elf? Vruchtbaar zijn? Een kind kunnen krijgen? Worden als je moeder? Van der Doef: "Een meisje kan denken dat de omgeving zich nu anders zal opstellen. Dat er iets anders van haar verwacht wordt, dat ze zich anders moet gaan gedragen. Niet elk meisje ziet haar eigen lichamelijke ontwikkeling als iets positiefs."
Soms wil het meisje het grote moment nog wel delen met haar moeder, maar mag de vader absoluut van niets weten. Maar ook dat voelt alsof je als ouder gefaald hebt. Van der Doef: "Toch heeft het vrijwel nooit te maken met de relatie tussen het kind en de ouders, maar met het kind zelf. Met haar gevoelens over zichzelf. Met de sociale positie van het meisje. Als ze erg jong is, de eerste is in haar klas of groep vriendinnen, of als ze een lage status heeft in die groep, dan zal ze het er heel erg moeilijk mee hebben. Hoe ouder ze is en hoe hoger haar plaats in die sociale hiërarchie, hoe gemakkelijker ze het vindt. Sommige meisjes zien ongesteld worden soms zo sterk als bevestiging van hun hoge status, dat juist iedereen het mag weten. Sterker nog: hoe meer mensen het weten, hoe beter."
Kun je als ouders dan nog wel adequaat reageren op de eerste menstruatie van je dochter? Van der Doef: "Je moet een beetje gevoelig zijn voor de signalen van je kind. Als je er een feestelijke gebeurtenis van wilt maken, doe dat dan alleen in overleg met je kind en respecteer haar wensen en gevoelens. Als ze er zelf nog zo ongelukkig mee is, dan is het wel heel erg ongepast als trotse familieleden gaan rondbazuinen dat het zover is."
Kaylee krijgt steun van andere moeders op het Forum. Het gedrag van haar schoonmoeder is niet normaal, maar de gevoelens van haar dochter zijn dat wel. Maud herinnert het zich nog van haar eigen moeder: "Stonden we daar in de supermarkt. 'Jaahaa, ze is vandaag voor het eerst ongesteld geworden. Wat een grote meid, he?' Je gaat door de grond."
In 1995 publiceerde het Amerikaanse tijdschrift 'Adolescence' een onderzoek onder jonge meisjes over wat ze van hun ouders verwachten. Slechts 17 procent wilden het biologische verhaal horen. Wat de meerderheid wilde? Een praktisch verhaal over hygiëne en persoonlijke verzorging (tampons of verband, hoe gebruik je het, hoe neem je het mee, hoe gooi je het weg). Maar alleen verteld door de moeder en beslist niet door de vader, want wat weet die er nou van? En vooral: veel geruststelling en steun. De meisjes lieten nadrukkelijk weten dat hun ouders moesten voorkomen dat ze zich ongemakkelijk zouden voelen of zouden schamen.
Als moeder kun je daar wel wat mee. Maar wat betekent dat voor vaders? Vaders mogen slechts ondersteunend gedrag vertonen. Van der Doef: "Een vader moet afwachten en proberen aan te voelen wat zijn dochter wil. Wil ze dat je trots doet? Doe dan trots. Maar wil ze dat je je erbuiten blijft, dan doe je alsof je niets weet. Voor moderne vaders is dat eigenlijk nog het moeilijkst: zij kunnen zelf niets ondernemen. Dat is het begin van een nieuwe fase in de relatie tussen vader en dochter."
