21 juni 2000 door Justine Pardoen

Het is thuis niet meer gezellig

Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.

Huilend achter de computer, typt Lucy haar wanhoop weg. Ze lijdt, want thuis is het niet meer gezellig, vertelt ze op het Forum van Ouders Online. Haar twee kinderen, jongens van twee en vijf, maken voortdurend ruzie. Lucy: "De oudste doet te wild, de jongste is te onvoorspelbaar. Ze trekken en duwen net zo lang totdat er eentje in huilen uitbarst. Soms ben IK dat."

Jeanette weet er alles van: met vier kinderen is er altijd wel eentje die de boel op stelten zet. Brigitte heeft een tweeling van twee en eentje van drie jaar: voorwaar geen sinecure. De hele dag ruzie en Brigitte als politie-agent.

Brigitte haalde hulp. Ten einde raad liet ze het dagelijks gedoe observeren en vastleggen met een video-camera. Ze heeft er veel van geleerd, zegt ze. Ze tipt Lucy om wat meer de nadruk te leggen op wat wel mag in plaats van wat niet mag. De ruzies tussen haar kinderen zijn er nog steeds, maar ze duren nu wat korter.

Het lijkt wel alsof het onontkoombaar is, dat gekift en geschreeuw van hele kleine kinderen. Ze zijn immers nog zo weinig voor rede vatbaar. "Daarom moet je ook helemaal niet redeneren met kleine kinderen", adviseert Gitty Feddema stellig. Feddema werkt in de jeugdhulpverlening als gezinstherapeute en schreef het opvoedboek 'En als we nou weer eens gewoon gingen opvoeden'. "Kinderen moeten leren dat ze soms moeten doen wat de ouders willen, punt uit. Veel ouders denken dat ze alles eerst moeten verantwoorden voordat ze het hun kind kunnen opleggen. Maar meestal begrijpt een peuter of kleuter zo'n uitleg nauwelijks en worden ze er onzeker van. Zeg gewoon wat je wilt en wat je niet wilt; dat schept duidelijkheid."

Maar die moeders vertellen juist dat ze de hele dag 'nee' lopen te roepen? Is 'nee' dan niet duidelijk genoeg? "In de praktijk wordt honderd keer 'nee', vaak toch een keer 'ja'", constateert Feddema. "Omdat ouders het gejengel zo zat worden, dat ze het uiteindelijk opgeven en toegeven. Kinderen willen aandacht. Zo'n gedragspatroon van gedram en geschreew sluipt erin omdat het altijd succes heeft. Ook als ouders boos worden en zelf gaan staan schreeuwen of mopperen, krijgt het kind immers aandacht. Sommige tweejarigen kunnen alleen nog maar op deze negatieve manier om aandacht vragen. Op den duur geven ouders ook helemaal geen postieve aandacht meer en dan is de vicieuze cirkel rond. Dat put de ouders meestal volledig uit, maar ook het kind wordt hier niet gelukkig van."

Die krijsende peuters en kleuters die elkaar voortdurend belagen, schreeuwen dus eigenlijk vooral om aandacht. Feddema: "Gelukkig kan een kind dat negatieve gedrag ook snel weer afleren. Als ouders maar weten wat ze daarvoor moeten doen. Goed omgaan met kleine kinderen kost heel veel tijd en energie. De tijd met een aantal kleine kinderen in het gezin is een erg moeilijke periode", geeft Feddema toe. "Als je ze samen laat spelen en je laat ze alleen om zelf gauw even de afwas te doen, kun je voorspellen dat het mis gaat. Je moet erbij blijven en positieve aandacht besteden aan wat ze aan het doen zijn. Zo leren ze hoe je met elkaar omgaat en hoe je met conflicten omgaat. Dat kun je niet van een afstand regelen met berispingen en instructies, ook al leg je het nog zo goed uit. Dat moet je voordoen."

Maar wat doe je als je toch echt die afwas moet doen? Je kunt toch niet de hele dag alleen maar spelen met je kinderen? "Wat altijd goed werkt", tipt Feddema, "is elk kind een apart hoekje geven met een beetje eigen speelgoed. Niet te veel speelgoed, want hoe meer speelgoed een kind heeft, hoe minder het speelt. Dat blijkt ook uit onderzoek. Kinderen hebben tegenwoordig vaak zo veel speelgoed, dat ik wel aanraad om een deel ervan een tijdje weg te bergen."

"En als ze dan in hun eigen hoekje zitten, dan zeg je dat je even de afwas moet doen of telefoneren, en dat je er daarna weer bent en samen iets met ze gaat doen. Door heel duidelijk te zeggen wat jij van je kinderen verwacht en ze voortdurend te laten voelen dat je het fijn vindt dat ze zich daarnaar gedragen, voorkom je dat het misgaat. En dat voorkomen is zo belangrijk om de sfeer goed te houden."

Werkt dat echt zo simpel? "Eigenlijk wel. Neem de tijd voor je kinderen en bied structuur door duidelijk en voorspelbaar te zijn. Ik merk vaak dat ouders bang zijn dat ze dan te streng zouden worden, autoritair en harteloos, maar dat is een groot misverstand. Het gaat er niet om je kind voortdurend te beperken, maar kinderen vinden het fijn om te weten waar ze aan toe zijn. Een kind dat weet wat jouw grenzen zijn, weet welke ruimte hij of zij heeft."