24 maart 1999 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
Opvoeden stelt ouders voor dilemma's. Niet alleen in het groot, maar ook in het klein. Op het Forum van Ouders Online schetst Annemarie een klein maar echt dilemma. Ze heeft een tweeling van drie, en steeds vaker komt de een vertellen dat de ander iets stouts heeft gedaan. Ouders houden niet van klikken, maar ze willen ook dat kinderen eerlijk vertellen wat er gebeurde toen paps en mams even niet keken. Karen: "Aan de ene kant is het wel handig, maar ik wil mijn kind ook niet opvoeden tot klikspaan." Wat is wijsheid?
Eerst komt 'de moeder van alle tips' aan de orde: voer een goed gesprek. Praten, praten, het is dé manier om nuanceringen aan te brengen en begrip te kweken. Maar hoe? Christie: "Hoe maak je een kleintje nu duidelijk wat klikken is? De grens tussen klikken en iets vertellen wat noodzakelijk is, bijvoorbeeld als een broertje of zusje iets gevaarlijks doet, is niet te begrijpen voor een kind van drie of vier."
Tip nummer twee is ook al een oude bekende: ongewenst gedrag moet je negeren. Ingrid vertelt over een vriendin met oudere kinderen. De twee oudsten van acht en elf jaar klikken zo erg, dat ze er eens met een psycholoog over gepraat heeft. Negeren, was het advies. "Als een van de kinderen komt klikken, dan zeg je: 'Mama luistert niet naar jou' en je draait je om." De gedachte is natuurlijk dat het kind het klikken wel zal staken, omdat er dan geen lol meer aan te beleven is. Kennelijk heeft een kind er baat bij om te klikken.
Ja ja, de psycholoog heeft gemakkelijk praten. Je kind negeren als het uit zichzelf iets komt vertellen, maar prijzen als jij erom vraagt? Monique: "Ik vind het wel prettig dat mijn zoontje mij vertelt dat mijn dochtertje dingen doet die niet mogen, als ik in de keuken bezig ben, of met de was. Als ik hem het klikken moet verbieden, sloopt zij ongemerkt het hele huis. Het klikken zie ik op dit moment toch als een grote hulp."
Tijd voor opheldering: wat is klikken eigenlijk, en waarom doet een kind het? De professionele opvoeder van de Opvoedtelefoon denkt hardop mee: "Goede vraag, maar een driejarige kan nog helemaal niet klikken. Klikken houdt in dat je een ander bewust schade wilt berokkenen, en dat is niet de reden dat een driejarige klikt. Een driejarige is volop bezig de regels van het sociale spel te ontdekken: wat mag wel en wat niet, en wanneer?" Een kind dat mama komt vertellen wat zijn zusje aan het doen is, zoekt dus alleen maar bevestiging voor zijn idee dat er een regel overtreden wordt. Gevaar of geen gevaar. Die kleintjes klikken net zo hard over het pikken van een snoepje als over het omgooien van een brandende kaars. In het eerste geval reageer je als ouder anders dan in het tweede en dat is natuurlijk bijzonder leerzaam voor een kleuter.
De Opvoedtelefoon: "Een kind van drie dat klikt, doet dus iets heel anders dan een kind van acht dat klikt. Het klikken van een driejarige moet je echt niet negeren. Je kunt hem zelfs belonen: hij laat zien dat hij bezig is jouw normen en regels te aanvaarden. Dat is wel wat waard. Maar een achtjarige moet je voor hetzelfde gedrag streng toespreken: hij klikt met boze opzet. Een achtjarige kent de regels al. Hij weet dat hij de ander verraadt, en dat die daar beslist niet beter van wordt."
Vragen: 'waarom klikt een achtjarige?' is dus vragen naar de beweegredenen van iemand die een ander verraadt. Kind of volwassene, dat maakt geen verschil. Maar dan is het natuurlijk geen vraag meer voor de Opvoedtelefoon.
