6 november 2007 door Henk Boeke
Henk Boeke voorziet dat ouders gedwongen zullen worden om NOG dichter op de huid van hun kind te kruipen dan nu al het geval is.
In mijn vorige leven, toen Ouders Online nog niet bestond (en toen de bomen nog zaadjes waren, zoals mijn zoontje pleegt te zeggen), was ik tekstschrijver. Ik schreef teksten in opdracht van overheden, bedrijven en organisaties, en dat was altijd een hectische toestand. Op het laatste moment moest het opeens weer helemaal anders, en het moest gisteren klaar natuurlijk.
Toch had ik altijd nog wel een escape, als mijn opdrachtgevers de druk begonnen op te voeren, omdat ik altijd nog kon zeggen dat de post met hun correcties nog niet was aangekomen. Het verwerken van de laatste commentaren moest dan nog even een dag wachten, jokte ik, omdat ik zogenaamd met lege handen zat.
Maar toen kwam de fax. Die maakte het een stuk lastiger voor mij, omdat ik vanaf dat moment het excuus van de verlate post niet meer kon gebruiken. En vanzelfsprekend kon ik het me niet permitteren om géén fax te hebben. Die hoorde er nu eenmaal bij, als je erbij wilde horen.
Vervolgens werd het nog erger, met de mobiele telefoon. Ook die moest je gewoon hebben, om serieus genomen te worden. Altijd en overal bereikbaar zijn, dat werd de norm. Ik voelde daar helemaal niets voor, omdat ik het liefst zélf wil bepalen waar en wanneer ik iemand te woord wil staan, maar net als bij de fax moest ik onvermijdelijk mee in de vaart der volkeren. Ik had een winkel dus ik moest wel.
Kortom: de techniek schrijdt voort, en iedereen voelt de sociale druk om eraan mee te doen.
Wat dat betreft kunnen ouders hun borst gaan natmaken. Die voelen sowieso al de druk van de maatschappij dat alles wat mis gaat eigenlijk hun schuld is, en dat zij ervoor verantwoordelijk zijn. Van vandalisme tot radicalisering en van verwend gedrag tot bandeloosheid - de maatschappij heeft last van allerlei narigheid en dat is uiteindelijk de schuld van de ouders. Die hebben hun kinderen niet goed opgevoed. Binnenkort kunnen ze daar zelfs boetes en kortingen op de kinderbijslag voor verwachten.
Maar het gaat nog erger worden, voorspel ik u. Want: als ouders niet meegaan met de zegeningen der techniek, dan zijn het slechte ouders. Net zoals ikzelf een slechte tekstschrijver geweest zou zijn als ik geen fax of geen mobieltje gehad had.
Wat zijn dan die zegeningen der techniek, waarmee ouders onder druk gezet gaan worden? Eigenlijk ontdekten we dat al een paar jaar geleden. Toen kregen we als Ouders Online aanvragen van bedrijven die bij ons wilden adverteren voor de allereerste location-aware services.
Vaak waren dat nog heel primitieve toepassingen, zoals apparaatjes die gingen piepen als je kind in het water viel, of als het meer dan 100 meter van je vandaan was. Maar in alle gevallen waren het producten die inspeelden op de angst van ouders dat er iets naars met hun kind zou gebeuren, waarbij ook schaamteloos verwezen werd naar recente verdrinkingsgevallen en spectaculaire (maar tamelijk zeldzame) ontvoeringen.
We hebben die aanvragen om te adverteren altijd geweigerd, omdat we vinden dat de angst van ouders niet commercieel geëxploiteerd mag worden. Zeker niet als het apparaat in kwestie het probleem toch niet kan oplossen. Dat hebben we geweten. "U heeft zeker geen kinderen!" gilde zo'n product manager dan. Maar we hielden onze poot stijf, en we lieten hen niet toe op onze site. En nog steeds niet, trouwens.
De techniek blijft echter voortschrijden, waardoor de druk op de ouders blijft toenemen.
Het is overigens niet alleen de techniek die verantwoordelijk is voor het toenemen van die druk. Het is de combinatie van techniek en sociale verwachtingspatronen. Tegenwoordig worden ouders geacht om permanent op de hoogte te zijn van de verblijfplaats van hun kinderen.
Als je niet weet waar je kinderen zijn, dan ben je een slechte ouder. Vroeger kon ik zelf nog vrijelijk ronddwalen door de wijk en het aanpalende bos waar ik opgroeide, zonder dat mijn moeder zich daarmee bemoeide, maar tegenwoordig kan dat niet meer. Als een moeder nu haar kind uit het oog verliest, is ze een slechte moeder.
Het gaat inmiddels al zó ver dat ouders tegenwoordig al meegaan met hun bijna volwassen kinderen naar de open dag van een vervolgopleiding. Alsof ze dat niet alleen kunnen. Sterker nog: zouden moeten kunnen! Het idee alleen al, dat jongeren van 18 nog door hun papa of mama aan de hand meegenomen moeten worden!
En toch is het wel degelijk normaal geworden. Ouders moeten er voortdurend met hun neus bovenop zitten. Overal en altijd. Dat is de norm. En langzaam maar zeker raakt iedereen er zó aan gewend dat niemand zich nog afvraagt of dat wel zo'n goede zaak is.
In zo'n sfeer, met ouders die geacht worden hun kinderen nooit en te nimmer meer uit het oog te verliezen, zie ik grote problemen ontstaan met de location-aware services die nu in opkomst zijn.
Neem bijvoorbeeld olllo van KPN. Dat is een speelse toepassing van mobiele telefonie, om gelijkgestemde mensen bij je in de buurt te vinden. De dienst die aangeprezen wordt als flirten via je mobiel, is een combinatie van database-dating (de deelnemers moeten een aantal gegevens over zichzelf en over de gewenste dates invullen) en de mogelijkheid om iemands positie globaal te kunnen bepalen op basis van de zendmast waar hij in de buurt is. Zo kun je tijdens een avondje stappen in contact komen met een gelijkgestemde geest die zich ergens in je naaste omgeving bevindt.
De dienst is bedacht door jonge KPN-ers, die op het idee kwamen dat de mobiele telefoon niet alleen kan worden ingezet om contact te hebben met mensen die je al kent, maar ook om nieuwe mensen te ontmoeten. Dat sluit naadloos aan op de behoefte van tieners en jongvolwassenen aan avontuur en het ontmoeten van nieuwe mensen.
Kortom: een fun-toepassing, waar we als Ouders Online op zich niet zo veel bezwaar tegen hebben. Olllo is tenslotte bedoeld voor jongvolwassenen die hun eigen boontjes wel kunnen doppen. En voor de ouders van tieners hebben we deze week zélf wat tips op onze site gezet, om de eventuele risico's te minimaliseren.
Maar waar ik wél mijn hart voor vasthoud, is dat zo'n fun-toepassing binnen de kortste keren gekaapt zal worden door Jan en Alleman om ouders onder druk te zetten hun kinderen nóg meer op de huid te zitten dan nu al het geval is.
Ik denk daarbij in de eerste plaats aan de industrie, die sowieso al geneigd is om de angst van ouders te exploiteren met allerlei rare veiligheidsproducten die de angst eerder groter dan kleiner maken en vaak helemaal niets toevoegen aan de werkelijke veiligheid (zoals peperdure monitoren tegen de wiegendood, die nul komma nul effect hebben).
Maar ook de overheid zal zich niet onbetuigd laten, gezien haar steeds verder gaande neiging om de burgers te 'beschermen'. Denk bijvoorbeeld aan de rubber tegels onder speeltoestellen, het verbod op het gebruik van echte schapenwol in kinderspeelgoed, en de pre-conceptiezorg die eraan staat te komen. Wie binnenkort nog een kind krijgt met een of ander gebrek, zal gestigmatiseerd worden als een slechte ouder, omdat je kennelijk niet goed geluisterd hebt naar de waarschuwingen op het pre-conceptiegesprek.
Dit alles past precies in de trend die door Frank Furedi zo scherp beschreven is in Paranoid Parenting (uit 2001) en Culture of Fear waarvan vorig jaar (2006) een herziene versie verscheen. De moderne mens doet álles om de risico's te minimaliseren en de veiligheid te vergroten. Het helpt allemaal geen zier, maar het heeft wel tot gevolg dat de persoonlijke vrijheid steeds verder afneemt.
Het gekke is dat mensen dat helemaal niet erg vinden. Sterker nog: ze vinden het zelfs leuk. En fascinerend.
Een mooi voorbeeld daarvan is het project Bliin yourLIVE van Stef en Selene Kolman, dat gedeeltelijk met de steun van de Waag Society is opgezet, en verder wordt uitgebouwd met steun van de Digitale Pioniers.
Bliin is een real-time social network-service waarbij ingelogde gebruikers elkaar kunnen lokaliseren en volgen op een Google Map. Ze kunnen foto's, video's, tekst en geluid uploaden, gekoppeld aan de positie waar ze zich op dat moment bevinden.
Het is een open systeem, waarvoor iedereen zelf zijn eigen toepassingen kan bedenken. Eén van die toepassingen, waarmee inmiddels al ervaring is opgedaan, was het volgen van een groep studenten op hun reis naar Marokko. Initiatiefneemster Selene Kolman zegt daarover (in het boekje Open Doors van de Digitale Pioniers): "Ik vind het een fascinerend idee dat je iemand kunt volgen op een kaart. Het heeft iets magisch om je vrienden door een stad te zien zwerven aan de andere kant van de wereld, en zelf te zien wat zij op dat moment ook zien."
De sleutelwoorden in dat citaat zijn: "fascinerend" en "magisch". Zo voelt het dus voor degene die dit bedacht heeft. Ik kan me daar wel iets bij voorstellen, maar tegelijkertijd maak ik me toch zorgen over de afnemende vrijheid die dit oplevert. Want hoe dichter je op iemands huid zit, hoe minder vrijheid diegene heeft om te doen en laten wat hij wil.
Bij zo'n reis naar Marokko is dat nog tamelijk onschuldig, met name omdat degenen die gevolgd worden zelf kunnen bepalen wat ze van zichzelf laten zien.
Maar als zo'n open systeem verder ontwikkeld wordt, en op termijn ook gebruikt kan worden voor het volgen van kinderen, dan kan de vrijheid toch wel érg in het gedrang komen. Met juist een averechts gevolg voor de ontwikkeling van kinderen. Die moeten immers kunnen experimenteren, fouten maken, op hun bek gaan, etc. om zich te ontwikkelen tot zelfstandig functionerende wezens.
Eigenlijk zie je dat trouwens nú al, ook zonder location-aware services voor ouders. Ik laat mijn kinderen zelfstandig naar hun basisschool fietsen, maar ik ben daar min of meer een uitzondering in. De meeste ouders brengen hun kinderen naar school, vaak zelfs tot in het klaslokaal. Dat kinderen op zo'n manier niet leren om zélf risico's in te schatten en zelfstandig beslissingen te nemen, behoeft geen verder betoog.
Wat dat betreft voeren wij als Ouders Online misschien een achterhoedegevecht, als we in opstand komen tegen het steeds dichter op de huid van kinderen gaan zitten. Het is immers volstrekt normaal geworden, en tegen het onderbuik-argument dat je toch zou moeten zorgen voor optimale veiligheid van je kinderen is bijna geen kruid gewassen. Wie leest er nou Furedi?
Maar toch blijven we strijden. Zéker als het moment daar is dat ouders moreel of eventueel zelfs wettelijk onder druk gezet gaan worden om location-aware services te gaan gebruiken voor het tracen en tracken van hun kinderen, alsof het postpakketjes van TNT of UPS zijn. Dat lijkt me eerder gruwelijk dan fascinerend.
