29 november 2000 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
Nathalie is kort geleden voor het eerst moeder geworden. Ook al hebben de zwangerschap, geboorte en de zware tijd erna ook problemen met zich meegebracht, alles verbleekt bij het probleem dat veroorzaakt wordt door haar moeder en schoonmoeder.
Nathalie: "Mijn moeder heeft bij elke stap die ik met mijn kind zet, commentaar. Ik moet haar wel of niet zo vasthouden, ze moet wel of niet in bad, ik moet haar zus of zo kleden, wel of niet met haar naar de dokter, ik moet haar laten huilen... Ik word er gestoord van. Mijn schoonmoeder doet het ook, maar bij haar vind ik de bezitterigheid waarmee ze met mijn dochter omgaat nog veel erger." Nathalie begrijpt er ook niets van: "Mijn moeder heeft altijd verteld hoe vreselijk ze het vond dat haar moeder voortdurend commentaar had. En nu doet ze het zelf!"
Nathalie heeft er al een paar keer iets over gezegd tegen haar moeder, maar die reageert beledigd en er verandert niets. Haar schoonmoeder, de andere oma, was zelfs zwaar beledigd. Ze staat nu niet meer zoveel op de stoep, maar haar bezitterige gedrag is er niet minder om. "Het lijkt wel of alleen de lasten voor mij zijn en ik niet mag genieten van mijn kindje op mijn manier. Ik heb steeds minder het gevoel dat het mijn kind is. Zijn er jonge moeders die dezelfde ervaring hebben?", vraagt Nathalie op het Forum van Ouders Online.
Uit de reacties blijkt een enorme herkenning. Vrouwen vertellen -- met de pijn nog voelbaar -- over hun eigen ervaringen. Voor Ellen is het alweer twee jaar geleden dat haar eerste kind geboren werd. Ook haar moeder kon als kersverse oma geen afstand bewaren en Ellen leed daaronder. Maar, zo troost ze, het wordt minder: "Na verloop van tijd ben ik minder onzeker geworden over mijn moederschap." Loes werd juist erg onzeker door al die bemoeienis van haar moeder. Het heeft lang geduurd voordat de relatie met haar moeder weer goedkwam.
We vragen Rosemarie Smeets, sociaal pedagoge te Amsterdam, met ervaring in de moeder-dochter-problematiek, wat hier aan de hand is. Smeets: "Het is een echt klassiek probleem: twee generaties moeders die vechten om hun plek. Wie heeft het voor het zeggen? Hoe bepaal je jouw grens voor de ander? Als je eigen kind moeder wordt, moet je de rol van moeder verruilen voor de rol van oma. Dat is voor veel vrouwen heel erg moeilijk."
"Beide generaties moeten zich aanpassen. Het kind moet het moederschap oppakken en de oma moet zich ontslagen weten uit haar actieve moederrol. Ik bedoel dit: een jonge vrouw die moeder wordt, heeft soms veel behoefte aan bevestiging van haar nieuwe rol. Ze straalt onzekerheid uit tegenover haar moeder en schoonmoeder: 'Als jullie zeggen dat ik de moeder ben, dan ben ik het ook. Zeg alsjeblieft dat ik het goed doe.' Zo'n jonge vrouw is nog niet los van haar eigen kindrol. Maar dat losmaken moet ze wel zelf doen; dat kan haar moeder niet voor haar doen."
"Tegelijkertijd zijn de moeders die nu oma geworden zijn, er vaak nog niet aan toe gekomen om hun moederschap af te leggen. Moeders die het moederen als hun loopbaan zagen, weten ook niet beter. Vooral als ze zelf een zeer bemoeizuchtige moeder hebben gehad: ze hebben dan ook geen voorbeeld van wat het is om een goede oma te zijn. Dit type oma blijft altijd een kloek: ze zit er bovenop. Maar een goede oma is een oma die afstand neemt. Ze dringt zich niet op, maar is beschikbaar. Ze wordt de wijze vrouw op de achtergrond, die luistert en alleen adviseert als het haar gevraagd wordt. Ze geeft daarmee misschien iets op, maar als het goed is, komt er wel iets heel waardevols voor in de plaats."
Zegt Smeets nu dat het ook aan de jonge moeder zelf ligt als de oma's de kans krijgen zich zo te bemoeien met hun nieuwe leven? Smeets: "Voor een deel wel, want als jonge moeder moet je heel duidelijk laten zien dat jij nu de moeder bent en zij de oma. Soms moet je erg op je strepen gaan staan en desnoods een confrontatie aangaan. Maar niemand zit daar op te wachten natuurlijk. Vertel de oma's, met compassie, dat ze nu genoeg gemoederd hebben, dat ze zich mógen terugtrekken. Dat is minder hard dan wanneer je hen verongelijkt de deur wijst. Maar soms kan het niet anders: dan moet je duidelijke grenzen stellen en een tijdelijk verwijdering met je moeder of schoonmoeder durven riskeren. Meestal trekt dat later wel weer bij. Ik wijs de oma's er altijd op dat ze het niet zover moeten laten komen."
