5 juli 2000 door Justine Pardoen

Thuismoeders voelen zich misbruikt

Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.

Michelle is boos. Werkende moeders doen voortdurend een beroep op haar. Als full-time huisvrouw past ze op de zieke kinderen van anderen, of vangt ze ze op tussen de middag als hun eigen moeder vergeten is iets te eten mee te geven. Michelle heeft er genoeg van, want ze voelt zich gebruikt: "Gemaakte speel-afspraken worden verzet, want ik heb verder toch niets te doen. Iedere dag word ik gebeld: 'neem je die van mij mee uit school, ik zit in de file'. Ze vragen niet eens of het wel uitkomt."

Michelle legt het probleem voor aan andere moeders op het Forum van Ouders Online: "Hoe doe ik er wat aan zonder meteen voor 'bitch' uitgemaakt te worden?" De reacties benadrukken vooral dat ze maar eens moet leren om 'nee' te zeggen. En zich er niets van aan te trekken als de andere moeders haar dan niet meer aardig vinden. Maar dat is nu juist het probleem: dat kan Michelle niet.

"Je zou kunnen zeggen dat je al een andere afspraak hebt", tipt iemand. "Druk ze met de neus op de feiten dat jij echt wel wat meer te doen hebt dan wachten tot de kinderen uit school komen." Anne Marie werkt vele uren buitenshuis, maar zou zelf nooit een beroep doen op niet-werkende moeders: "Je kunt gewoon helder je grenzen aangeven. Zo van: 'ho even, jij hebt een probleem en nu probeer je jouw probleem het mijne te maken. Niet dus.'" Een ander stelt voor: "Je zou geld kunnen vragen voor de onkosten."

Michelle is net als zoveel moeders niet te beroerd om iets voor een ander te doen. Integendeel zelfs. Maar die vanzelfsprekende beschikbaarheid zit haar niet lekker. Kaily herkent dat: "Bij mij ging het roer om toen ik merkte dat tijdens mijn verhuizing en onverwachte ziekte, echt niemand aanbood om eens op mijn dochtertje te passen."

Als psychologe en sociologe aan de Vrije Universiteit Amsterdam (http://www.scw.vu.nl/~thomese/) ziet Fleur Thomèse hier vooral een gebrek aan wederkerigheid. Ze vertaalt dat onmiddellijk als een maatschappelijk probleem: "Dat vrouwen zo moeilijk 'nee' kunnen zeggen, is een verhaal apart, maar hier wreekt zich het feit dat de wereld van een werkende moeder zo verschilt van de wereld van de thuismoeder. Het is niet overdreven om te zeggen dat onze maatschappij twee soorten moeders heeft voortgebracht."

"Werkende moeders zitten in de wereld van het geld. Een tegenprestatie wordt al gauw in geld uitgedrukt. Kinderopvang en huishoudelijke taken hebben een economische waarde en kun je uitbesteden. Maar een moeder zonder eigen inkomen zit in een totaal andere wereld: een wereld die gebaseerd is op vriendschap en solidariteit. In die wereld is de ene dienst de andere waard en daar komt juist geen geld aan te pas."

Zo bezien is het begrijpelijk dat Michelle geen geld wil vragen voor haar diensten, terwijl ze ook niet weet hoe de situatie voor haar wel bevredigend zou kunnen zijn. Thomèse vindt dat vrouwen zich moeten realiseren dat er hoe dan ook over gepraat moet worden.

Thomèse: "Het is er voor vrouwen niet gemakkelijker op geworden: in de meeste gevallen is het voor werkende vrouwen heel lastig om de rol van moeder te combineren met de rol van werknemer. Beide rollen willen ze goed vervullen, en daarbij vallen ze noodgedwongen terug op vrouwen die zich bewust beperken tot de rol van moeder. Zo dragen de thuismoeders bij aan de ontwikkeling van werkende vrouwen. De discussies op Ouders Online laten goed zien hoe schrijnend dit probleem is. En eigenlijk is het alleen goed op te lossen als werkende vrouwen geen probleem meer zouden hebben met de kinderopvang."

Maar zover is het nog lang niet. Wat kunnen moeders in de tussentijd doen? Thomèse: "De wederkerigheid is niet vanzelfsprekend meer. Het zou me niets verbazen als werkende moeders zich daar toch ook wel schuldig voelen. Maar ook de niet-werkende moeder is waarschijnlijk niet vrij van schuldgevoel: ook al kiest ze er bewust voor om een tijdje niet te werken, ze heeft misschien toch het gevoel dat ze daarmee de emancipatie overlaat aan anderen. Er zit dus maar een ding op: alle soorten moeders moeten proberen de basis van wederkerigheid terug te vinden en dat kan alleen als ze erover praten."

Moeders in deze tijd ontkomen er dus niet aan om duidelijk te maken wat ze willen en om duidelijke afspraken te maken. Misschien is geld ontvangen van werkende moeders dan toch een optie, of misschien kan een werkende moeder juist op door haar professionele deskundigheid iets betekenen voor de niet-werkende moeders. Thomese: "Werkende moeders werken trouwens niet altijd: er zijn heus wel momenten dat ook zij eens kunnen oppassen op het kind van een ander."