7 april 1999 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
Ouders verschillen in wat ze normaal gedrag vinden en wat niet. Zo verschillen ze sterk in de manier waarop ze op een ongehoorzaam kind reageren. De een ziet ongehoorzaamheid als uiting van een zelfstandig denkende geest, de ander ziet het als bedreiging van het ouderlijk gezag.
"Mijn zoon is ondernemend en actief", zegt Anne Marie op het Forum van Ouders Online. Maar haar omgeving maakt haar duidelijk dat ze iets verkeerd doet. Men houdt haar voor dat ze 'gewoon consequent moet verbieden', maar haar zoon van anderhalf ziet elk verbod als een extra uitdaging. Ze krijgt "wurgneigingen" van al die betweters die suggereren dat het hun eigen verdienste is dat zij zelf een gezeglijk kind hebben en dat het dus aan haar manier van opvoeden ligt dat haar kind zo ongehoorzaam is.
Veel ouders herkennen het. Annette heeft er een van drie "en nog steeds geen spoor van een geslaagde opvoeding". Gek worden ze ervan: "Niet alleen het commentaar op gedrag, maar ook over zindelijk worden of eten. Het wemelt van de 'goede ouders' die alles zo ideaal doen." Waar bemoeit iedereen zich toch mee? Kaat denkt dat de bemoeials vooral bezig zijn om zichzelf een goed gevoel te geven. "Negeren", meent Kaat. "Zelf heb ik ooit gezegd: 'als ik jou nu consequent verbied om nog iets tegen mij te zeggen, houd je dan voortaan ook je mond?' Hielp goed."
Annette legt uit waarom ze toch zo lijdt onder de betweterige bemoeienis. "Ik geef mijn kind aardig wat vrijheid en beperk het verbieden tot echt essentiële zaken. Ik kan er niet tegen als mensen me veroordelen voor gedrag van mijn kind dat zíj afkeuren." Daarmee slaat ze de spijker op de kop: dit soort kritiek raakt zo diep, omdat het jouw eigen waarden en normen in twijfel trekt. En dat kan je knap onzeker maken.
Conflicten over de opvoeding -- ook binnen het gezin -- onstaan vaak doordat een van beide ouders klakkeloos een bepaalde norm uit de eigen jeugd overneemt, terwijl de ander die niet als vanzelfsprekend ervaart. Al in de bijbel van dokter Benjamin Spock wordt ouders op het hart gedrukt om goed na te denken over hun eigen waarden en normen en welke ze daarvan op hun kinderen willen overdragen. Normen hebben nu eenmaal geen eeuwigheidswaarde. Het is dus goed om je van tijd tot tijd hierop te bezinnen en erover te praten met de partner. Wat vind je belangrijk en waarom?
Op het Forum wijzen ouders elkaar erop dat het goed is om je regelmatig af te vragen of de eisen die je aan je kind stelt wel overeenkomen met wat er redelijkerwijs op zijn leeftijd verwacht kan worden. En of het feit dat je voortdurend loopt te verbieden niet gewoon komt doordat je slecht geslapen hebt, waardoor je niet meer flexibel kunt zijn.
Want het bekende pedagogische advies om toch vooral consequent te zijn, mag geen legitimatie zijn voor starheid. Spock hield het ouders al voor: opvoeders mogen gerust hier en daar wat gemakkelijker zijn. Het is niet nodig om te hameren op strikte gehoorzaamheid en beleefde manieren op zichzelf, als het kind zich wel vriendelijk en voorkomend gedraagt. Maar ouders moeten niet aarzelen om hun kinderen consequent aan te pakken als het om dingen gaat die zij zelf echt belangrijk vinden. Ouders die daar uit schuldgevoel mee gaan sjoemelen, doen hun kind meer kwaad dan goed.
Ondertussen hebben de deelnemers aan deze Forum-discussie tegen elkaar opgeboden over wie het stoutste kind heeft. De gruwelijkste taferelen als gevolg van jeugdige vindingrijkheid worden uit de ervaring opgediept. Niet alleen buitenshuis is er leed -- denk aan al die kinderen die dagelijks de schappen van de supermarkt bestormen en dan driftbuien krijgen omdat ze dat niet mogen -- maar ook binnenshuis. Daar gebeurt nog zoveel, dat willen we niet weten. Kinderen stoppen chocoladevlokken in de wasmachine, dansen in wc-potten, kleden zich tien keer per dag tot op hun blote lijf uit, hangen over de reling van het balkon, rukken planten uit de vensterbank, knippen haren met plastic schaartjes, trekken aan poezenstaarten, geven de inhoud van potten make-up een andere plek, of vullen alvast belastingformulieren voor je in.
In de meeste gezinnen is het huis inmiddels volledig aangepast aan het onaangepaste gedrag van de kleine kinderen. Kaat: "Daar wordt je leven een stuk leuker van. Nu raakt alleen onze Eva beschadigd, want ze heeft altijd wat, maar blijven de meubels tenminste heel."
