
A zorac
25-03-2013 om 11:23
Hoe kan ik mijn ontploffingen reguleren
Ik ben ontzettend kwaad op mezelf. Vanochtend mijn oudste van 12 een tik verkocht. Uit pure onmacht. Haar reactie was zodanig dat ik wel zie dat ik hiermee iets behoorlijk kapot heb gemaakt.
Er is hier in huis elke dag ruzie tussen de kinderen. Heel heftig, met schreeuwen, schelden en elkaar in de haren vliegen. Het lukt me maar niet om daar rustig op te reageren. Ik schreeuw en tier ook en een tik is geen uitzondering (ook geen regel gelukkig) Daardoor geef ik het slechte voorbeeld en los ik niks op. En natuurlijk ben ik bang dat het gedrag van mijn kinderen een kopie van mijn eigen gedrag is.
In theorie weet ik hoe het moet, ik verslind opvoedingsboeken, we hebben een cursus gevolgd en ons laten begeleiden bij de opvoeding.
Stress is er eigenlijk niet, daar kan het niet aan liggen. Wel de normale puberperikelen en de gewone drukte van twee werkende ouders (beide veel thuis). In de grond hebben we echt geweldige kinderen, zelfstandig en sociaal, en zelf ben ik ook een zachtaardig mens, zij het wat ongeduldig. Buitenshuis doen we het geweldig goed.
Maar er is al een jaar zo veel ruzie in huis. Ik krijg een hekel aan mezelf en ik herken mezelf niet meer. Ik krijg ook een hekel aan de sfeer. Dit is zo anders dan wat me voor ogen stond. Er dreigt continu iemand te ontploffen en als er eentje ontploft doet de rest mee. Dagelijks.
Wie herkent dit en heeft tips om de zelfbeheersing weer terug te brengen?

Karmijn
25-03-2013 om 11:35
Weg lopen
Alles laten vallen en uit de situatie lopen.
Dat helpt hier. Gewoon midden in de ruzie, midden in de stress. Zodra ik merk dat ik boos ben, loop ik weg.
Als ik merk dat ik boos wordt, helpt het ook om dat te benoemen: 'kind, ik merk dat ik boos word, ik vind dat je niet reeel tegen mij te keer gaat, kun je stoppen?' Als ik dan weer de wind van voren krijg, loop ik weg.
Je eigen woede is alleen maar olie op het vuur. Het maakt het nooit beter. Dus weglopen, kalmeren en weer opnieuw beginnen.
Vaak kom je er dan achter, dat die hele ruzie over niets ging.

Leen13
25-03-2013 om 12:04
Patroon
Je kunt ook observeren of er een patroon in zit en dan de logistiek daarvan veranderen. Betere afspraken maken waardoor kinderen elkaar niet steeds tegenkomen onderweg naar de douche of de toilet, zoek dan een andere timing. Zorg dat de mogelijke contactmomenten waarop het fout kan gaan minder worden. En ja, misschien wat consequenter in het s'avonds klaarleggen van zaken ook je kinderen daarop meenemen zodat er s'morgens minder gedoe is waar je je kwaad om kunt maken. Naast beheersing natuurlijk.

A zorac
25-03-2013 om 14:41
Goede tips
Allebei goed idee.
Weglopen doe ik inderdaad te weinig. Ik ben altijd bang dat het uit de hand loopt als ik ze een ruzie alleen laat uitvechten, maar mijn bemoeienis voorkomt dat niet, integendeel.
En die logistiek is een prima plan. 's Avonds hebben we dat al geregeld, dat voorkomt een hoop gedoe. 's Morgens is lastiger omdat ze allemaal tegelijk de deur uit moeten. Maar misschien kunnen we dat toch wel regelen. Klaarleggen doen ze al. Het zijn best topkinderen, die zelf overal aan denken en zelf hun boterhammen smeren. Het enige wat wij doen, gewoon voor de verwennerij, is hun fiets klaar zetten en liefdevol uitzwaaien.

Lou
25-03-2013 om 15:04
Aanvulling
Ja, goeie tips, misschien nog een aanvulling die makkelijker klinkt dan hij is: neem je voor niet meer uit te halen en niet meer te schreeuwen. Ik was zelf vroeger een schreeuwmoeder, een tijdje. Kon me telkens niet beheersen, kind haalde bloed onder nagels vandaan. Maar hee, IK schreeuwde terwijl IK de volwassene was. Op een dag heb ik (ook na een tip op het forum meen ik) me heilig voorgenomen Niet Meer Te Schreeuwen. Ik ging er echt even goed voor zitten, heb het beloofd aan mijzelf, mijn man en mijn kind. (Hoewel, dat laatste weet ik niet eens zeker, ze was nog klein dus misschien sloeg ik die over.) Ik maakte er heel bewust een mijlpaal van: vandaag begint mijn schreeuwloze leven. Dat werkte echt. Niet dat het ineens makkelijk was trouwens, het heeft nog heel veel zelfbeheersing gevergd maar het werkte wel.

A zorac
25-03-2013 om 15:19
Dat zou ik wel willen
Een schreeuwloze moeder zijn, het lijkt me heerlijk. Heb je toen ook een schreeuwloos kind gekregen? Heb je gezien dat er iets veranderde in hem/haar?

Polletje Piekhaar
25-03-2013 om 15:25
Tips: houd een familie-
vergadering. Waarin je stelt dat je merkt dat er veel ruzie is en laat iedereen vertellen wat ie daarvan vindt. Neem daar echt de tijd voor.Het is belangrijk dat ze ,ondanks het feit dat niemand het echt leuk vindt, zich echt goed te realiseren hoe vervelend en naar dat is, dat geruzie. Je moet dat goed en rustig coordineren zo'n gesprek en oppassen dat je niet in een sfeer van verwijten komt en of opnieuw geruzie. Iedereen mag zijn/haar zegje doen, zonder dat er geoordeeld wordt.
Ga dan uit elkaar met de opdracht aan alle kinderen en jezelf en je man om ideeen te bedenken en deze op te schrijven om gedoe te voorkomen. Dat kun je later bekijken hoe je het verder gaat aanpakken.
Spreek een signaal af voor een time out. Spreek af dat iedereen een signaal kan geven aan de ander op het moment; vooooooooor het moment dat een conflict gaat escaleren. Zodat iedereen echt even de ruimte verlaat en tot rust komt.
Wat betreft je dochter. Neem haar apart en biedt je excuus aan dat je haar geslagen hebt. Zeg haar dat je er echt van spijt van hebt en dat het jou aan het denken heeft gezet dat het zo niet langer kan.
Ik lees verder niks bijzonders over hoe je man erin staat. Betekent dat dat hij zich er niet zo over uitlaat, dat hij er een beetje buitenstaat of dat jij je er gewoon niet zo mee bezig gehouden hebt?
Hij zou misschien juist een extra rol kunnen nemen, als hij er misschien niet zo in betrokken is. Maar hij is er w.s. ook vaak niet?
Het kan ook zijn dat het al zover geescalleerd is dat je hulp van buitenaf nodig hebt. Maar ja, dat is niet zo maar geregeld.

Lou
25-03-2013 om 16:00
A zorac
"Heb je toen ook een schreeuwloos kind gekregen? Heb je gezien dat er iets veranderde in hem/haar?"
Ja en ja. Een enkele driftbui daargelaten, moet ik eerlijk zeggen. Bij mij was het een nieuwe mindset. Als dochter schreeuwde, dan dacht ik bijvoorbeeld (heel geforceerd in het begin): ze houdt van mij, kijk eens hoe veilig ze zich voelt. Heel soft maar het is wel waar natuurlijk. En soms dacht ik: ik houd van haar, kijk eens hoe moeilijk ze het nu heeft, ik ga het haar niet nog moeilijker maken. Nog softer? Hm, ja.
Dit waren driftbuien van haar tegen mij, zo van "STOMME MAMA" en ze was kleiner dan jouw kinderen, ik denk rond 7 jaar. Dus de situatie is wel anders. Maar ik kon wel met haar praten. Duidelijk uitgelegd: jij wil geen ruzie, ik wil geen ruzie. Hoe gaan we daar allebei wat aan doen? En dan allebei beloven Niet Meer Te Schreeuwen. Ja, dat heb ik toch inderdaad zo met haar besproken nu ik erover nadenk.
Ik heb nu een nagenoeg schreeuwloos kind en zij heeft een nagenoeg schreeuwloze moeder. Ik verbeeld mezelf graag dat ik daar erg veel aan bijgedragen heb. Of dat ook echt zo is weet ik natuurlijk niet. Ik weet ook niet hoe erg je een kind beschadigt door een (enkele) tik of schreeuwsessie maar ik voelde me er zelf zo naar onder en achteraf had ik ook altijd zo te doen met mijn dochter, ik had echt het gevoel dat er in MIJN hoofd iets moest veranderen en dat is dus wel gelukt.

Truus
25-03-2013 om 16:00
Zoals lou
Nu ben ik nooit een schreeuwer geweest, maar ik heb een tijdje vaker woordenwisselingen gehad met een van de kinderen dan me lief was. Het is nog steeds makkelijk om het met haar aan de stok te krijgen (karakterkwestie), maar ik laat me niet meer meezuigen in haar obstinaatheid. Het gaat ook wel eens mis, en laatst heb ik haar een keer uitgescholden omdat ze maar bleef zeuren en zaniken. Daar schrok ik zelf meer van dan zij, en ik hoop dat dat nooit meer gebeurt. De kinderen onderling kibbelen ook heel veel, en lokken elkaar continu uit. Dat probeer ik zoveel mogelijk voor te zijn, en bij de eerste sneer van een van beide grijp ik gelijk in en zet ze min of meer apart.

Merel
25-03-2013 om 23:23
Net als polletje piekhaar
Hier doen we ook vaak een 'vergadering'. Nou ja, meestal hebben we dit soort gesprekken tijdens/na het avondeten, als we toch allemaal aan tafel zitten. Hier hebben we eigenlijk al een paar jaar geen geschreeuw meer, ja soms eens een wat fellere bewoording, maar niet meer dan een of twee zinnen zo. Gelukkig maar, want ik was vroeger zeker iemand die ook kon schreeuwen om (proberen) orde te houden, zeker als de anderen ook schreeuwen dus je wilt er bovenuit komen. Meestal lukt het me nu wel om de boel te sussen door om stilte te vragen, de ruziende partijen uit elkaar te halen. (maar gelukkig maken ze amper ruzie met elkaar) En de kinderen en ik onderling, gaat eigenlijk ook wel in gespreksvorm, niet (meer) schreeuwen. Dus hou vol, het gaat vanzelf weer over

A zorac
25-03-2013 om 23:40
Zeker excuses
Nou en of, vanochtend voor ze de deur uitging heb ik al gezegd dat het me heel erg speet. Eerst fietste ze nog boos weg, maar ze kwam gelukkig nog snel terug voor een zoen.
En toen ze thuis kwam heb ik het nog een keer gezegd en het helemaal uitgepraat.
Wij praten ontzettend veel met elkaar, ook over de sfeer in huis. Misschien juist wel te veel. En ook afspraken zijn er al eens gemaakt. Misschien ook wel juist te veel.
Zoals ik al zei, we hebben al hulp gehad, juist om de angel uit al onze reacties te halen. Maar in de praktijk gaat het dan toch vaak mis.
Mijn man is niet afwezig, we zijn allebei vaak thuis aan het werk. We helpen elkaar ook wel als een van twee te boos reageert. Dat is prettig.
Ik denk stiekem dat ik een beetje teleurgesteld ben dat er überhaupt wel eens woorden zijn. Zelf was ik een hele hele brave puber die zich nauwelijks afzette tegen mijn ouders. Ik had ook nooit ruzie met mijn zus. Dus ik ken deze situatie niet en ik ben nu continu van een roze wolk aan het afdonderen.

Polletje Piekhaar
26-03-2013 om 09:48
Maar a zorac
Dan ben je vrees ik, ook iemand die erg gewend is zich in te houden en de lieve vrede te bewaren. Misschien met als gevolg dat je uiteindelijk toch barst en geen controle meer over jezelf hebt? Misschien moet je kijken of je je zelf iets bewuster van kan krijgen, wanneer je al aan het doorslikken' bent, terwijl je dan al op rustige manier je irritatie kan uiten?

mirreke
26-03-2013 om 11:46
Herkenbaar a zorac
Jouw verklaring: ik ben zelf enigkind en had nauwelijks ruzie met mijn ouders, op een paar memorabele uitbarstingen (van mezelf) na, die ik me dan ook nog heel goed kan herinneren. Ik was wel pittig, en mijn moeder ook, maar wij hadden vooral pittige gesprekken en niet veel ruzies.
nu heb ik vier kinderen, ook allevier behoorlijk pittig, waaronder 1 met Asperger die zich op de kenmerkende manier kan afreageren als hij zich onzekerder voelt of als zijn ritme weg is.
Dan 1 die niet zo goed reageert op die met Asperger, een jongste (heerlijk kind) die zich staande moet houden en een oudste zeer pittige dame. Allemaal heerlijke kinderen, maar ik merk dat er bij vlagen behoorlijk wat ruzies zijn. En wat mij opvalt: het is volgens mij vooral allemaal om de aandacht. Ik denk dat het vooral concurrentie is, onderling.
Als ik me er minder/niet mee bemoei (hoe moeilijk ook...) gaat het na verloop van tijd beter. Sowieso zal het beter gaan, want ze worden ouder en dat lost vanzelf al veel op. Veel praten helpt ook.
Maar ik heb hier ook zelf nogal wat moeite met het loslaten van mijn ideaalbeeld/eigen herinnering aan een gezin.
Eigenlijk lijkt jouw gezin zoals jij het beschrijft heel erg op ons gezin. Ook wij zijn veel samen thuis, ik werk vanuit huis, partner ook. Verschil is denk ik dat mijn partner wat minder bijspringt in de onderlinge perikelen, vooral omdat hij dat niet zo goed kan, (ik verdenk hem ook van een vorm van autisme) en hij dan snel gaat bulderen. Grappig om te lezen...

mirreke
26-03-2013 om 11:48
Lou, goede tip
Niet dat ik veel schreeuw (vroeger bij vlagen, maar nu eigenlijk niet meer), maar een dergelijke mijlpaal kun je natuurlijk ook voor andere 'manco's' instellen. In mijn geval laat ik me te veel triggeren door onze probleempuber, en ik ga nu proberen hiervan een mijlpaal te maken.

mirreke
26-03-2013 om 11:49
Lou, aanvulling
ik laat me triggeren en ga dan veel te veel in discussie met hem, waardoor de sfeer ook vervelend wordt. Ik verlaag me dan tot zijn puberniveau, en dat ga ik nu niet meer doen! Bij deze!!!

A zorac
26-03-2013 om 14:30
Dat is het polletje en mirreke
Dat klopt Polletje. Het was een van de dingen die uit de gesprekken met opvoedoloog kwam: ik moet eerder grenzen stellen. Plus dat ik het meer los moet laten. Wat ik doe is continu sussen, problemen uit de weg proberen te ruimen. Fout fout fout. Na verloop van tijd is het emmertje vol en spat het water over de rand. Ik moet het natuurlijk niet vol laten lopen. En bovendien hoef ik niet ieders gedoe op te lossen. En hoeft het niet allemaal op mijn manier. Enfin. Wat je allemaal al niet leert op je veertigste. Wel boeiend.
En Mirreke, dat verlagen tot het puberniveau, heel herkenbaar. Ik ben soms zo kinderachtig bezig. Je zou zeggen, je moet toch wijzer wezen.

A zorac
26-03-2013 om 14:31
Lou
Ik ga het proberen hoor. Misschien niet zo mijlpalerig, maar wel voor mezelf. Mijn mantra wordt: ik wil een schreeuwloze moeder zijn.

Lou
26-03-2013 om 14:43
Succes
Wat leuk, Mirreke en A zorac, dat jullie met mijn tip aan de slag gaan. Ik hoop dat het net zo goed helpt als bij mij. En ja (mirreke) uiteraard hoeft het niet per se over schreeuwen te gaan, dat was gewoon mijn thema op dat moment. Je kunt het net zo goed toepassen op 'puberniveau' van je eigen reacties.

Polletje Piekhaar
27-03-2013 om 11:39
Klein tipje dan nog:
positief labelen!!
Dus niet: schreeuwloze moeder
Maar: rustige moeder/ zachtpratende moeder of zo iets!
☺

Bea2
28-03-2013 om 09:50
Nog een aanvulling
Wat een nuttig draadje. Er zijn al veel tips voorbij gekomen. Ik heb nog een aanvulling die inderdaad gaat over op tijd grenzen stellen.
Mijn kinderen zijn jonger. Oudste is 8 en dat is een zorgenkind. Vanwege hem krijgen we nu ouderbegeleiding bij een psycholoog. Daar leer ik van alles dat eigenlijk heel vanzelfsprekend is maar wat ik in praktijk toch niet zo goed deed (terwijl ik dacht zo veel in huis te hebben). Juist bij een zorgenkind zijn die dingen zo belangrijk, maar voor mijn 2 andere kinderen, die zich normaal ontwikkelen, heb ik er ook veel aan.
Het was voor mij met name een eye-opener dat heel veel ouders denken dat een waarschuwing (met evt consequentie) genoeg moet zijn om gedrag bij te sturen. En dat een boze toon of boos gezicht van de ouder ook het kind moet doen beseffen dat het menens is en het gedrag dus moet doen veranderen. Voor veel kinderen geldt dat ook. Maar als kind snel overprikkeld is, of sociaal niet zo vaardig, of gewoon in een lastige fase zit, of als de interactie met ouder (tijdelijk) wat negatief is, klopt deze redenering niet. En dan worden veel ouders (ik heb het ook over mezelf) extra boos omdat hun waarschuwingen niet helpen en hun boze toon/boos gezicht ook niet. Ik was eigenlijk boos als ik een waarschuwing moest uitvoeren (en deed dat dan dus ook met veel getier) omdat ik wilde dat de waarschuwing an sich voldoende zou zijn. Het is hier thuis een grote ontdekking dat als wij eigenlijk veel strenger zijn, het veel beter gaat. Bij ongewenst gedrag zeg ik nu rustig maar wel meteen dat dit niet kan en wat ik wel wil. Als zoon niet stopt, herhaal ik mijn opdracht maar deze keer met de consequentie, die meestal klein en mild is. Als hij dan niet stopt, voer ik de consequentie uit. Dit heeft enkele keren tot mega driftbuien geleid, maar ook toen is het me gelukt rustig te blijven. En de driftbuien waren snel veel minder.
In vergelijking met 'vroeger', waar we dagelijks driftbuien van hem hadden, meermalen per dag, en wij zelf ook meermalen per dag heel boos waren, is dit bijzonder prettig.
De kinderen van Azorac zijn ouder en sommige dingen werken dus anders. Maar een deel is misschien toepasbaar: ik heb er veel van geleerd dat ik eigenlijk verwachtte dat mijn zoon naar mij luisterde en rekening met mij hield, en dat ik dagelijks boos werd omdat hij dat niet deed. Nu ga ik ervan uit dat hij dat niet/weinig doet, maar dat ik wel de volwassene ben die de consequenties bepaalt en hem leert dat we rustig blijven ook als we boos zijn. Het lukt ons lang niet alle dagen even goed, maar er is wel een duidelijk verschil met vroeger.

Bea2
28-03-2013 om 09:56
Oh ja nog eentje
Tekst van Azorac:
"Wat ik doe is continu sussen, problemen uit de weg proberen te ruimen"
Voor mij was ook een eye-opener bij de psycholoog dat ik me verantwoordelijk voelde voor dat zoon geen driftbui mocht krijgen. Logisch want de driftbuien waren nogal heftig en ik weet dat hij snel gefrustreerd is en inflexibel en dat hij daar niks aan kan doen. En ik weet ook veel dingen die helpen bij het voorkomen van driftbuien en daar zijn man en ik goed in.
Maar ik ging er te ver in en liep op eieren. Ik was de hele dag driftbuien aan het voorkomen. En ruzies tussen oudste en middelste. Dodelijk vermoeiend.
Het besef dat elk kind zijn eigen verantwoordelijkheid draagt voor zijn gedrag thuis (ook een zorgenkind maar dan op zijn niveau!) en daarop aangsproken kan worden, heeft mijn leven eenvoudiger gemaakt.

Vertigo
28-03-2013 om 17:19
Interessant bea!
Wij staan aan het begin van oudergesprekken met onze oudste en ik ben heel benieuw wat het ons gaat opleveren. Inderdaad waarschiwt mijn man soms al met een heel boze houding en het stoom uit zijn oren
En qua ontploffingsgevaar: dat is bij mij na een uir of 15 smiddags ook aanwezig als ze geen school hebben. Ik kan me heel opgefokt gaan voelen helaas. Een mantra is wel een goed idee, ik ga t eens proberen.
Las hier ook een x de tip om je in te denken dat je gefilmd wordt. Dan gedraag je je ook wel anders..

Jo Hanna
29-03-2013 om 10:04
Zinnig draadje
Interessant draadje. Ik heb er twee van zes en negen en bij ons gaat het soms ook mis. Ik merk bij mezelf een groot verschil sinds ik twee maanden geleden een andere baan kreeg: meer stress en druk op het werk, minder geduld voor de kinderen. Er is al veel gezegd over wat je hieraan kan doen. Ik doe/probeer ongeveer 'all of the above'. Bij ons ook regelmatig gesprek hierover. Ik ben ook in de richting aan het bewegen van strenger/duidelijker zijn: niet meer eindeloos herhalen wat ik wil maar spijkers met koppen slaan. Dat vind ik zelf moeilijk, merk ik.
Op één ding wat hierboven wordt aangestipt, wil ik nog even ingaan. Ik merk door het lezen dat ik het 'niet zo erg' vind dat er een tijdje geschreeuw is in ons huishouden. Het klinkt misschien gek maar ik vind het informatief. Ik zie het als een teken dat er iets aan de balans moet veranderen. Ik vind het op zichzelf logisch dat als er iets aan mijn draaglast verandert, er ook iets aan mijn draagkracht verandert. Ik heb nog even gespeeld met de gedachte dat mijn kinderen daar niet onder zouden mogen 'lijden' maar dat heb ik toch al heel snel als onrealistisch opzij geschoven. Dat wil zeggen: ze verdienen mijn geschreeuw natuurlijk niet en ik verdedig niet dat ik dit tot in lengte van jaren blijf doen. Ik praat het ook nu niet goed. Maar mijn geprikkeldheid laat mij wel zien dat zij een aanpassing moeten doen om ons gezin opnieuw in balans te laten komen. Zij dragen, net zoals ik, naar hun mogelijkheden, een verantwoordelijkheid in het geheel van ons gezin. Zo leven wij altijd al met elkaar samen en dat weten ze ook. Als ik op deze manier met ze praat, snappen ze ook heel goed wat ik bedoel. Het is alleen niet altijd gemakkelijk om die verantwoordelijkheid ook te nemen als het moment daar is. Niet alleen voor de kinderen (bijv. jas en schoenen na één keer vragen aantrekken) maar ook voor mij (opgewonden gaan lopen roepen dat ze nou éindelijk ... etc.). Ik zie dit dus als iets wat tijd nodig heeft. We zijn aan het zoeken en groeien met elkaar.
En voor mij voelt dit véél beter dan hoe het in mijn gezin van herkomst toeging. Daar werd (en wordt) conflict of negatieve emotie beschouwd als iets wat niet de bedoeling was geweest. Er werd me dus ook niet geleerd de informatie die erin zat eruit te halen, mijn gevoelens en beleving te erkennen en ernaar te handelen. Er was weinig ruimte voor boosheid en het ervaren van grenzen. Natuurlijk gebeurde dat wel maar dat werd heel snel weer toegedekt. Intussen zijn er natuurlijk wel spanningen in het samenleven maar daar kon je dus nergens mee naartoe. Ik had het gevoel dat ik mijn ouders kwetste met boosheid. Boosheid hoorde je gewoon niet te hebben. Ik heb dat als ontzetted verstikkend ervaren en in mijn puberteit ben ik daar met donder en geweld uitgeknald (veel conflict veroorzaakt!).
Ik denk dat je ook moet kijken naar je temperament en dat van je kinderen. Het is niet zo dat je alleen maar een goede ouder bent als je altijd zacht praat. En ook mijn kinderen (zeker eentje) wil ik meegeven dat je met je temperament en gevoelens kunt leven in plaats van alleen maar te proberen bepaald gedrag af te leren.
Groet, Jo Hanna

Pearl
29-03-2013 om 16:12
Poeh!
Herkenbaar! Bedankt voor de tip Lou....iets wat ik zelf ook wel had kunnen bedenken (ha ha), maar soms moet je het van een ander lezen

A zorac
01-04-2013 om 22:27
Filmen
Ja dat is een goeie, denken dat je gefilmd wordt. Dat tempert de boel wel.
Het lukt me nog niet helemaal, maar ik boek vooruitgang. Ik pas vooral het weglopen toe. Verder zie ik meer de aanleidingen (oudste staat nogal onder druk), waardoor ik wat milder reageer.