Tips praten over de dood

jeetje wat een moeilijke situatie voor jou zeg. Heb niet meteen een antwoord, maar wens jou en je dochter het allerbeste toe, elk op zijn/haar eigen manier. 

ik werk in de zorg en praat met mensen die terminaal zijn of op leeftijd regelmatig over de dood. Dat zijn gesprekken waarbij ik soms vraag (als de sfeer en band er naar is)  wat denk je je dat er na de dood is bijv.  Maar bij mensen die gaan sterven gaat het zelden lang over de dood.  Vaak heeft iemand wel een idee of wens of geloof. Het gaat eigenlijk vooral over het leven. Het leven nu. Waarom ze niet dood willen, of er wel naar verlangen. Wat voor mooie herinneringen ze hebben. Wat ze koesteren. Waar ze spijt van hebben of juist niet

verschrikkelijk te lezen dat je dochter een doodswens heeft.  En ik weet niet of het om fysiek of mentaal lijden gaat.  Mocht het mentaal lijden zijn en ze depressief zijn dan zou ik aan haar psychiater vragen of het goed is om over de dood te praten.   Mijn voorkeur zou zijn om over het leven te praten

Allereerst wil ik je heel veel sterkte wensen Het lijkt mij een ontzettend moeilijke situatie. 

Totaal geen kenner, dus misschien geef ik heel slecht advies, maar ik zou denken in drie richtingen: 1) samen terugkijken op haar leven. Wat waren mooie, grappige, verdrietige, bijzondere momenten? 2) hoe denkt zij over de dood? En hoe denk jij daarover? Geloven jullie ergens in, is er een hemel, stopt alles, reïncarnatie,...? 3) Wat gebeurt hier op aarde na haar dood? Dat kan heel praktisch gaan over haar uitvaart, maar ook hoe jij en haar dierbaren verder moeten leven zonder haar. Hoe ziet ze dat voor zich? Zou ze het fijn vinden als jullie haar herdenken op speciale dagen, zoals haar geboortedag, sterfdag etc. Hoe zou zij dat dan willen, voor jullie? Wie krijgt haar spullen, haar kleding? 

Nogmaals heel veel sterkte TO

wat een goed advies van Afrodite voor Ciska’s dochter, maar het lijkt me vreselijk moeilijk voor Ciska en haar man om deze gesprekken te voeren. 

Sterkte Ciska,
Ik denk ook vragen als:
-Hoe ziet de dood er voor jou uit?
-Hoe stel je de dood voor?
- Ervaar je na de dood?
-Ben je met andere mensen daar of alleen? 
-Als er een ervaring is zijn er kleuren of is het in zwart/wit?
-Bestaat er iets als een hogere macht?
-Of, een simpele vraag als:’Vertel me over de dood’ als ze behoefte heeft om erover te praten en je niet weet wat te zeggen. Misschien heeft ze behoefte te zeggen dat er dan rust is, of geen spanning. 

Ik denk dat ik bijvoorbeeld zou vragen of ze verwacht dat er iets is na de dood of dat ze denkt dat het dan echt eindigt. En misschien ook of ze al een beeld heeft bij hoe ze als de euthanasiewens wordt ingewilligd een beeld heeft met hoe ze de periode daarvoor wil beleven.

Maar poeh wat moeilijk to😘

Oef wat moeilijk Ciska! Ik snap de wens van je dochter om erover te praten. Toch denk ik dat het ook goed is om even bij jezelf na te gaan of je dit kunt opbrengen. Ik heb je andere topic ook volledig gelezen, dus ik weet dat je je dochter steunt in haar euthanasie. Tegelijkertijd kun je evengoed veel weerstand in jezelf voelen om hier echt met haar over te praten. Dat is niet gek want als moeder wil je je dochter niet verliezen en dat doet niks af aan je steun voor haar wens. Jij hebt het al zo zwaar gehad. Als jij dit niet kunt opbrengen, kan tegemoetkomen aan haar wens ook zijn dat je iemand anders vraagt om hier een gesprek over te voeren. Leg dochter uit dat je haar wens steunt en het graag zou willen, maar dat je nog wat tijd nodig hebt. 

Mocht je toch het gesprek aan willen gaan vraag dan eens wat je dochter het liefst heeft. Wil ze het hebben over na de dood of over het afscheid? Als het dat laatste is dan zou je bijvoorbeeld ook met haar alvast op zoek kunnen gaan naar een herinneringen bos, een kist, een urn en dergelijke. Maar nogmaals het is ook ok als dochter dat wil en jij dat niet wil.

Er zijn al hele goede reacties gegeven, met mooie vragen. En ik snap jouw wens helemaal, Ciska, dat je hier met haar over wilt kunnen praten, en dat het tegelijkertijd zo lastig is. De meesten van ons zijn helemaal niet gewend om over de dood te praten, en in jullie geval zal het ook erg moeilijk zijn omdat jullie je dochter een gelukkig leven toewensen. 

Een open vraag zou ook nog kunnen zijn: wat zou jij graag met mij over de dood willen bespreken? Of:  Zijn er dingen die je niet goed durft te bespreken, omdat je bang bent voor mijn emoties? 

Als ik je vraag zo doorlees dan krijg ik de indruk dat je dochter wel met jou wil praten over de dood, maar dat jij dan de juiste vragen moet stellen en het gesprek leiden, maar dat ze niet goed aan kan geven welke vragen je dan precies moet stellen en waar het gesprek dan heen moet gaan. 
Of dat ze daar dan vervolgens stroef op reageert. 
Ze verwacht iets van jou maar kan zelf niet goed aangeven wat dan, is dat het?
In ieder geval zoekt ze de verbinding, maar ook weer niet. Lastig hoor. Misschien hoopt ze dat jij woorden, structuur kan geven aan alles wat in haar om gaat, dat je naast haar kan staan in die turbulentie maar lukt het jou (en haar) niet om haar dat gevoel te geven.
Zou zij jou kunnen vertellen over wat ze zich voorstelt bij het dood zijn, of bij het sterven, welke beelden dat bij haar oproept, hoe ze dat voor zich ziet? Is het een optie om samen naar muziek te luisteren of naar beelden te kijken, ipv te praten (wat dan altijd hapert omdat jouw woorden precies niet verwoorden wat zij voelt en zij dat zelf ook niet kan). Misschien zou een rouwtherapeut hier behulpzaam kunnen zijn? Maar dat is wel weer een buitenstaander natuurlijk. Of samen iets maken, een tekening, een schilderij misschien of een collage (mood map). 

Ik heb ook met mijn kind over de dood gepraat maar dat ging meer over wil je echt dood of vind je de problemen die je ervaart vreselijk. 
Bij een euthanasie traject kan ik mij voorstellen dat het wachten en wat je te wachten staat een onderwerp kan zijn . Wat is dochter haar behoefte?? Vertelt zij en wil jij daar advies in . Of moet jij met vragen komen ?

Hoe gaan jullie gesprekken nu ?

Mooi dat je hier zo bij stil staat Ciska. En ik sluit me aan bij alles hierboven al genoemd. 

Ik vraag me altijd af wat je je erbij voorstelt dan. Ik denk dat in het meest gunstige geval je nog even in een fractie van een seconde ziet dat het zwart wordt voor je ogen (want dat heb ik meerdere malen gezien, dus dat de verbindingen tussen ogen en hersenen wegvallen en dat je dat nog nét ziet), en dat is het dan verder. Je maakt niets meer mee. Je gaat terug naar de staat van vóór je leven begon.

Mensen die een eind aan hun leven willen maken hoor je vaak zeggen dat ze eindelijk rust zullen hebben, en dat is volgens mij geen goede voorstelling van de gang van zaken. Rust is even de toestand van ontspanning, maar dood zijn heeft geen gevoel. Je slaat alles verder over en komt nooit meer bij kennis om je te realiseren wat je hebt overgeslagen.

Toen mijn moeder op sterven lag, heb ik haar gevraagd of er nog dingen waren die ze wilde uitspreken/bespreken/zeggen voor ze ging. Dus niet zozeer over de dood, maar als afsluiting van het leven. Zij zei dat alles wel was gezegd. Toen heb ik haar gevraagd of ik namens haar op haar uitvaart nog iets moest zeggen. Dat was ook niet zo, alles was wel gezegd. 
Toen mijn moeder eenmaal was overleden, was ik blij dat mijn moeder dat had aangegeven. Het was een mooie afsluiting. Natuurlijk heb ik nu nog wel regelmatig vragen waarop alleen mijn moeder het antwoord zou weten, maar het is fijn dat zij is gegaan met het idee dat voor haar alles was besproken/uitgesproken/gezegd. 
Misschien geeft dat jouw dochter ook wat rust?