Visie op hoe we leren

Krstien hemmerechts

Ik kan het even niet vinden via Google, maar Kristien Hemmerechts heeft ooit een artikel geschreven dat betoogt dat ons huidige onderwijssysteem de meeste kinderen begrenst en afstompt in plaats van de ruimte geeft om te groeien. En dit gebeurt omdat er in onze huidige maatschappij vooral ruimte is voor brave consumenten die een bepaald platgetreden pad volgen. Als iemand weet welk artikel ik bedoel en waar ik het kan vinden, heel graag.
Mooie video, al gaat het voor een ouwetje als ik wat snel en moest ik soms enkele seconden terugspoelen om de draad weer op te pakken. Wat zouden dit soort filmpjes geweldig zijn om in de klas te gebruiken!
Groetjes
Massi

Leuk!.... maar

Goed gedaan!
Als is het wel een tikkeltje demagogisch. Vooral dat stukje over divergent thinking. Het wekt toch werkelijk de suggestie dat naar school gaan een vernietigend effect heeft op de geniale capaciteiten van het jonge kind.
En dat is onzin.
Het schijnbaar omgekeerde leereffect, je wordt steeds slechter ipv beter, doet zich ook voor bij muzikaliteit en bij taalvaardigheid, met name de capaciteit om een taal te leren. Van dat laatste is bekend dat dat ook (juist trouwens) gebeurt als je niet naar school gaat.
Dit omgekeerde effect heeft kennelijk een biologische component en is vanuit dat perspectief goed te verklaren. Elk mensenkind moet zich, ongeacht waar het geboren wordt, kunnen aanpassen aan de omgeving. De taal die er gesproken wordt (in beginsel ingericht voor alle talen, er blijft er maar een over), de oplossingen die nodig zijn in de specifieke omgeving (het maakt nogal uit of het bestaan van de visvangst of de jacht komt).
En precies om dat bestaan is het verzamelen van antwoorden (er is maar één antwoord goed) als leerproces nuttig. Dat geeft de intuitie die je bij nood laat doen wat moet, zonder eerst na te moeten denken of er misschien niet andere antwoorden op het probleem mogelijk zijn (is this a lion as we know it, Jim).
Zelf gebruik ik altijd een ander voorbeeld dat volgens mij wel hout snijdt: De loyaliteit ten opzichte van de ideologie die achter het onderwijs steekt, neemt af.
In Nederland gaat meer dan 99% van de kinderen met 4 jaar vrijwillig naar school. 'Iedereen' meent dat dat moet en goed is. Er is niet een dienst of product of gedachte dat die aanhang heeft. Zelfs tandenpoetsen wordt niet zo belangrijk gevonden. Maar met het klimmen van de jaren neemt de loyaliteit af. Bij leerlingen én bij ouders.
Tegen de tijd dat ze 15 zijn is de schooluitval zo groot dat er (ook internationaal) debatten over zijn, wetten voor worden gemaakt en miljoenen worden gereserveerd om ze met dwang op school te houden.
Dat is een gek verschijnsel. The proof of the pudding is in the eating, is een gevleugeld marketinggezegde. Kennelijk is de onderwijspudding voor steeds meer kinderen en ouders niet te eten. Als bij elk product of dienst is het verlies aan loyaliteit een bewijs van falen.
En juist op dit punt ook, ontstaat het verschil tussen 'us' (gouden top) en 'them' (shit) en dat dan vooral door het fabrieksmodel. 'Them', de falers in het onderwijs, zijn de maandagproducten waarvan er volgens de door 'us' geformuleerde kwaliteitseisen een percentage mag zijn zonder het product (het onderwijsmodel als geheel) slecht te noemen of te willen veranderen.
Er is overigens geen enkel product of dienst waarvan een zo hoog percentage maandagproducten acceptabel gevonden wordt. Het excuus "It's not possible, they're incapable of learning to read&write, why are we spending time on this?"
(Leuk trouwens, van der Gaag op de piano).
Dit geillustreerde deel is maar een stukje van de hele presentatie. Ik weet niet op welk nieuw paradigma de spreker uiteindelijk terecht komt.
Inhakend op dit deel is mijn mening: er is helemaal niks mis met het fabrieksmodel als model, zolang het maar mogelijk is om daarvan af te wijken voor wie het niet past. Voor alle productie geldt dat er een versie massaproductie is en een niche productie die geheel of gedeeltelijk via een andere weg ontstaat. Niet alles is in batch te maken, maar omgekeerd is het meeste dat in batch gemaakt wordt voldoende.
En wat mij betreft is er maar één paradigma echt problematisch in het onderwijs en dat is het kind volgende model (bijvoorbeeld Piaget). (Er is ook een andere en dat is het kind leidende model (vigotsky)).
Het geloof in dat model is de gondslag van het denken over leerbaarheid (they're incapable of learning to read&write) en de oorzaak van het falen van de Iederwijsscholen. Dat was te voorspellen, want de Montessorischolen zijn ooit met dezelfde gedachte opgericht, maar die hebben ook gefaald. Om dezelfde reden. (Ik heb destijds de oprichters van Iederwijs daarvoor gewaarschuwd trouwens).
De theorie, je moet aansluiten bij de interesse van het kind, pakt met dat kind volgende paradigma afwachtend uit. Je wacht tot het kind zelf met iets concreets (een boek, een vraag, een stuk klei) aankomt en gaat dan pas met dat kind aan de slag. Zolang het kind geen initiatief toont, doe je niks. Dat kind is kennelijk niet leerbaar (why are we spending time on this?).
Met dat paradigma als achtergrond, gecombineerd met de fabriekssetting, is de theorie dodelijk. Het fabrieksgebouw inspireert niet. De lessen zijn boring stuff. Het echte leven is buiten school.
Met dezelfde woorden (aansluiten bij de interesse van het kind) maar het andere paradigma (leidend zijn) ontstaat er een andere situatie.
Dan worden volwassenen, ouders en leerkrachten, ineens verantwoordelijk voor het verzinnen van uitdagende lessen net zo lang totdat het kind er interesse in krijgt.
Zo had Maria Montessori het al bedacht. Maar de praktijk is al sinds jaar en dag dat kind op een montessorischool pas aan een lesje mag als het zelf dat lesje pakt, uit die kast, achter die deur, nog steeds hetzelfde lesmateriaal dat Maria bijna 100 jaar geleden ooit bedacht.
Zo zijn montessorischolen van verheffingsscholen (in beginsel gericht op kinderen die voor niet leerbaar door gingen en in een inrichting zaten) verworden tot vertragingsscholen, horend tot dat schooltype dat slechter scoort dan de gewone fabriek (dat is overigens wel aan het veranderen, dankzij standaard curricula. Die zijn niet alleen maar slecht).
Iederwijsscholen zijn in dezelfde val getrapt.
Maar toch: Het kind leidende paradigma kent ook een val. De val van hyperparenting. Kinderen zijn veel leerbaarder dan gedacht wordt.
Ook kinderen met down kunnen leren lezen en de manier waarop ouders van kinderen met down zelf naar een weg gezocht hebben om dat voorelkaar te krijgen is prijzenswaardig: Gewoon doen, eindeloos proberen zonder veroordeling, steeds weer nieuwe wegen zoeken om, onder verantwoordelijkheid van de volwassene maar onder de termen van het kind, vooruitgang te boeken. Kinderen met down leren praten via het lezen.
Dat is een geweldig doel en biedt deze kinderen extra skills waar ze vooral ook plezier aan kunnen beleven en waarmee ze secondair misschien ook nog tot arbeid kunnen komen.
Ga je op diezelfde manier met een dreumes aan de gang, hetzelfde geduld, dezelfde diep gevoelde verantwoordelijkheid om de aandacht van het kind te trekken op het spel waarvan geleerd kan worden (wat is er mis mee eigenlijk?), dan krijg je een kind dat met 5 jaar over kennis en vaardigheden beschikt dat binnen het gangbare volgende paradigma alleen bij hoogbegaafden gevonden kan worden.
Het is op die manier ook mogelijk om kwaliteiten als taligheid, muzikaliteit en divergent thinking beter te behouden. Is dat wat de spreker wil?
Het je niet beperken tot een standaardcurriculum, (lezen, schrijven, rekenen zijn minimaal noodzakelijke vaardigheden) zet daar toe aan (the sky is the limit).
Je er wel aan houden trouwens ook, zie de Europese doelstelling om een tweede moderne taal vanaf de kleuterklassen aan te bieden (we have to raise standards).
De vraag is even wat nu toch het doel is van het onderwijs: Kinderen vaardigheden geven waar ze primair zelf wat aan hebben en secondair ook een baan mee kunnen vinden, of bruikbare werknemers produceren?
Bij dat laatste keus hoort trouwens vanzelfsprekend een leger drop-outs. Zoals bij een arbeidsmarkt een leger werklozen hoort. Het is de reservebank waarvan door de fabriek naar believe geplukt kan worden: productie opschroeven, of wijzigen.
Maar ja, waarom zouden onze kinderen daar aan mee willen doen?
Groet,
Miriam Lavell