9 februari 2002 door Merel van Bosschensteijn en Hermione
Twee van onze Forum-deelnemers betogen dat de verlaging van de leerplichtige leeftijd naar 4 jaar niet acceptabel is.
We krijgen kinderen en we doen ons best ze alles te geven wat ze nodig hebben. We proberen zo goed mogelijk in te spelen op de behoeften en de mogelijkheden van ons kroost. Dat mogen we 4 jaar lang doen.
En dan, plotseling, vindt de overheid dat onze kinderen hele dagen naar school moeten. Kind nog niet zindelijk? Kind snel overvoerd met indrukken? Kind angstig in grote groepen? Kind nog heel erg gericht op het ontdekken van zijn of haar motorische mogelijkheden? Niks mee te maken. Ineens beslissen niet meer de ouders, maar de overheid.
Als het aan de politiek ligt, is een kind na 1 augustus 2002 schoolrijp zodra het 4 jaar oud is, en daarmee basta.
Is het nu werkelijk nodig, die verlaging van de leerplicht van 5 naar 4 jaar? Is het in het belang van het individuele 4-jarige kind om een 5-daagse schoolweek te hebben?
Ja, zeggen een aantal politieke partijen. Hun argumenten komen grotendeels overeen. Samengevat redeneren ze als volgt:
Die 98% 4-jarige kleuters die wel naar school gaan: dat is veel ja. Maar het percentage zegt niets over het aantal uren dat die kleutertjes naar school gaan. Fulltime? Waarschijnlijk niet.
Er zijn veel moeders die regelmatig besluiten om hun jonge kind – zeker totdat ze 5 zijn – eens een dagje of een paar daagjes thuis te houden. Het is jammer dat er nooit onderzoek is gedaan naar het gemiddeld aantal uren dat een 4-jarige die wél naar school gaat, ook daadwerkelijk op school doorbrengt.
Er is dus een aantal kinderen dat níet gaat: om 2% van de 4-jarigen gaat het hier. Dat zijn ongeveer 2500 kinderen. Zij zijn een probleem: het gaat om kinderen voor wie het juist zo goed zou zijn als ze wél naar school gaan, maar niemand kan de ouders dwingen. De politieke redenering is nu, dat 98% van de kinderen verplicht wordt iets te doen omdat 2% iets níet doet. Vreemd. Zou dat niet anders kunnen?
Zou het niet mogelijk zijn om die groep kinderen al veel eerder in de lurven te pakken (of eigenlijk hun ouders)? Zou het niet kunnen dat die groep al bij de bezoeken aan het consultatie-bureau herkend wordt, zodat de ouders tijdig overtuigd kunnen worden van het nut om hun kinderen naar school te sturen als ze 4 jaar zijn? En als dat al gebeurt, waarom lukt dat dan niet? Waarom gaan die kinderen niet naar school? Zou dwingen wel effectief zijn waar vrijwilligheid faalt?
Natuurlijk is school geen strafkamp. Maar wie garandeert ons dat er voor onze kinderen een juf aanwezig is die er meer dan 2 dagdelen is? Een juf die aandacht heeft voor de individuele behoefte van een (zeer) jong kind? Eentje die ook genoeg geduld heeft om snotneusjes te poetsen, billen te vegen, luiers te verschonen, medicijnen toe te dienen? (Denk aan Weer samen naar school?)
Stel dat een kind van 4 een leerplicht heeft. Heeft het kind dan ook een leerrecht? We bedoelen: is er plaats voor hem als het vier wordt, of moeten de ouders wachten tot het begin van een nieuw schooljaar? Er zijn simpelweg veel scholen die een 4-jarige niet onmiddellijk na zijn verjaardag een volledige schoolweek willen hebben! Omdat de klassen al overvol zijn, omdat ze kampen met gebrek aan ruimte of een gebrek aan leerkrachten.
Zolang scholen het lang niet altijd aankunnen om alle 4-jarigen te plaatsen, heeft een kind dus wel een leerplicht, maar kan een ouder de school omgekeerd niet dwingen een kind op te nemen. Onderwijs is dus niet afdwingbaar, maar zodra ouders hun kind om welke reden dan ook thuishouden, hangt hen straf boven het hoofd.
Het onderwijs houdt weinig tot geen rekening met individuele verschillen tussen kinderen. Vaak is dat begrijpelijk, maar het is de taak van de ouders om te waken over het welzijn van hun kind. Kinderen moeten
zich aanpassen aan het algemene leeraanbod. Maar het ene kind is het andere niet.
Juist bij heel jonge kinderen kunnen de onderlinge verschillen aanzienlijk zijn. Er zijn grote onderlinge verschillen in ontwikkeling, interesse, veerkracht en aanpassingsvermogen. Al die verschillen horen nog binnen wat 'normaal' is voor die leeftijd. Wij zijn bang dat de verlaging van de leerplicht deze 'normale' onderlinge verschillen meer aan de oppervlakte zal brengen, met het risico dat ze onnodig geproblematiseerd worden.
Stelt u zich voor: een kind van 4 dat nog niet helemaal zindelijk is, slecht slaapt, of tijdelijk last heeft van oververmoeidheid. Nu laten de ouders het regelmatig eens 'bijtanken' of in een drukke periode wat vaker 's middags thuis nog even een dutje doen. Een kind dat veel spannende dingen meemaakt, een verhuizing, een nieuw zusje of broertje, een ziekenhuisopname in het gezin, bedenk het maar. Nu beslissen de ouders zelf of en hoeveel het naar school gaat. Dat gaat nu op een heel geruisloze, natuurlijke wijze, vaak in goed overleg met de school.
Maar hoe moet dat straks?
De mogelijkheid om voor maximaal 10 uur vrijgesteld te worden, is in feite beperkter dan de voorstanders suggereren. Het gaat om 5 'vrije' uren. De andere 5 waar de wet ruimte voor zou laten, moeten eerst aangevraagd worden bij de directeur van de school – twee weken van te voren, schriftelijk en in drievoud?
Al naar gelang de pet van die directeur zal het mogelijk zijn of niet om je kind in totaal 10 uur thuis te houden. En hoe dan ook: de school zal je lastig vinden.
Het mag duidelijk zijn dat wij als ouders ons verzetten tegen de verlaging van de leerplichtige leeftijd. We verzetten ons tegen de beperking van de overheid in de manier waarop wij zelf beslissingen kunnen nemen in het belang van onze kinderen. We verzetten ons tegen de sturing van de overheid in de opvoeding van onze kinderen. De voorgestelde maatregel gaat voorbij aan de behoeften van onze kinderen. Maar meer nog: er wordt voorbijgegaan aan het feit dat wij, als ouders, onze kinderen het beste kennen. Het zijn de ouders die het beste kunnen inschatten of onze 4-jarige er inderdaad aan toe is om hele dagen naar school te gaan.
De aangekondigde verlaging van de leerplichtige leeftijd is voorgesteld om een probleem op te lossen voor een groep van ongeveer 2500 kinderen. Zonder dat probleem te ontkennen, willen we benadrukken dat die oplossing een ander probleem geeft bij de groep kinderen die nu wél al naar school gaat. En dat accepteren we niet. Regeren was toch vooruitzien?
