6 juni 2003 door Ward van Alphen
Onze dochter van 6 gedraagt zich dominant in sociale contacten, maar is erg onzeker. Op deze site lazen we dat er aan die kwestie al aandacht is besteed, aan de hand van de vraag Hoe ga je om met dominant gedrag in vriendschap? en het bijbehorende antwoord. Dat vond ik echter niet zo bevredigend.
Het antwoord op die vraag vond ik pijnlijk. Er wordt gesuggereerd – ten bate van het "slachtoffer" van dat dominante gedrag – om het contact dan maar tot een minimum te beperken. Is er geen elegantere oplossing? Een oplossing waar ook het dominante kind bij gebaat is? Dat is ten slotte ook een kind met gevoelens en behoeften.
Mijn dochter is zo'n kind dat zich zo dominant kan gedragen. Het lijkt bij haar steeds of ze niets anders weet dan te kiezen tussen: "haar wil opleggen om iets van zichzelf te behouden in het contact" enerzijds, en "alles opgeven en zich helemaal aanpassen" anderzijds.
Sociaal gaat het helemaal niet lekker op school; de andere kinderen willen niet met haar spelen. Ik heb er slapeloze nachten van en verschillende gesprekken met haar juf hebben niets anders opgeleverd dan de conclusie dat ze te dominant is. Echt inzicht en inlevingsvermogen kan ik bij de juf niet ontdekken, helaas.
Ik heb echt al van alles geprobeerd. Van kinderen uitnodigen tot mijn dochter leren onderhandelen, enzovoorts. Op school stapelt zich echter de ene afwijzing op de andere en mijn dochter is eigenlijk altijd alleen aan het spelen.
Mijn vraag is: waarom vertoont een kind dit gedrag? En vooral: hoe kunnen we ermee omgaan?
Als ik terugkijk op die kwestie die eerder aan de orde is geweest, dan vraag ik me af waarom ik destijds niet heb voorgesteld om met beide kinderen samen te spreken. Dat had misschien nog wel iets kunnen opleveren (hoewel de ouders van het "dominante meisje" van toen, er op dat moment niet zo'n probleem in zagen). Maar ja, gedane zaken nemen geen keer en nu gaat het om uw probleem.
Dominantie is natuurlijk niet per se een verkeerde eigenschap. Als je hetzelfde verschijnsel iets anders benoemt, dan heet het bijvoorbeeld doortastendheid, en is het prijzenswaardig.
Het kan echter ook staan voor impulsiviteit, oftewel je eigen behoeften niet kunnen onderdrukken. Uw verhaal laat zien hoe een kind daardoor in botsing met de omgeving kan komen.
Dominantie is vaak ook een "min-optie": een vorm van krampachtigheid. Het lijkt flink, maar er ligt angst en onzekerheid onder. Dat is ook wat u beschrijft van uw dochter.
U vraagt waar het vandaan komt. Dat kan ik zo niet zeggen, zonder meer achtergrond-informatie te hebben over uw dochter, haar school, uw gezin, etc.
Er zijn natuurlijk wel enkele specifieke gevallen waar je ook wel dominantie bij ziet. Sommige autistische kinderen kunnen zich bijvoorbeeld niet verplaatsen in anderen, en komen daardoor niet tot samen-spel. Dat soort kinderen kan ook moeite hebben met het feit dat andere kinderen hun "innerlijke plannen" in de war schoppen, doordat die kinderen simpelweg een ander plan voor ogen hadden. Bij dit soort (autistische) kinderen gaat het er dan om dat ze behoefte hebben aan een overzichtelijke, voor hen te bevatten omgeving, en dat ze veranderingen in die omgeving zullen willen tegengaan.
Ook kinderen met gedragsproblemen vertonen soms het hierboven genoemde inhibitie- of afremmings-probleem: dit soort kinderen heeft moeite om impulsen te onderdrukken. (Dit is overigens een belangrijke eigenschap: er zijn zóveel prikkels waar we op in zouden kunnen gaan, dat we nergens zouden zijn zonder ons vermogen om onszelf af te remmen.)
Kinderen met ADHD kunnen zich eveneens zo laten leiden door prikkels van buiten, dat ze niet aan reflectie (nadenken) toekomen. Ze vergeten als het ware om rekening te houden met de ander.
Wat zou je eraan kunnen doen? Allereerst is de confrontatie met de harde werkelijkheid niet te voorkomen. Als dit soort kinderen over de grenzen van anderen heen gaat, dan gaan die anderen daarop reageren.
Ik vind wel – daar geef ik u helemaal gelijk in – dat je van een leerkracht mag verwachten dat ze professioneel reageert op een kind dat problemen heeft. Ook al roept dit kind kennelijk veel weerstand op, dan nog moet je blijven zoeken naar manieren om met zo'n kind in contact te blijven. Misschien moet u daarover nog eens gaan praten op school.
En verder: als het zelfvertrouwen van uw dochter door dit alles deuken oploopt, dan kan je natuurlijk via zijwegen proberen om het zelfvertrouwen zoveel mogelijk op peil te houden. Bijvoorbeeld door activiteiten te stimuleren waar ze goed in is, of die ze leuk vindt.
U vertelt eigenlijk niet hoe uw dochter thuis doet. Is ze daar ook dominant? Waarom is het thuis geen probleem? Is het puur een reactie op stress die er thuis niet is? Bent u eraan gewend geraakt? Heeft u zelf niet zoveel moeite met gedrag dat kennelijk bij anderen wel veel moeite geeft?
Ik weet niet hoe het zit hoor, daarom roep ik maar wat. U moet het me niet kwalijk nemen als ik ernaast zit; pikt u er maar uit wat u wilt.
Sommige ouders zijn zich sluipend gaan aanpassen aan hun kind. Ze bieden hun kind daarmee een veilige haven, dat is goed. Maar je krijgt zo wel een spanningsveld met "buiten", want daar gelden andere normen en waarden...
Hoe bereid je je kind voor op de maatschappij en haar eisen? Hoe doe je dat, zonder al je eigenheid als gezin te verliezen? Of zonder een robot te maken van je kind? Tussen die klippen moet je als moderne ouder heen zien te varen. En dat is niet niks...
Uw dochter is pas 6. Afhankelijk van de duur van de problemen en de last die ze ervan heeft, kun je het ook nog enige tijd gunnen; ontwikkelingstijd.
Kom je er dan nog niet uit, dan kun je je tot een kinderpsycholoog of een ortho-pedagoog wenden. Dit soort deskundigen zal eerst een taxatie maken van de problemen, en afhankelijk daarvan een voorstel doen voor een behandeling.
Misschien zou zo'n behandelingssuggestie uitkomen op spel-therapie. Een onafhankelijk therapeut zal dan eerst een vertrouwensband proberen op te bouwen, en van daaruit ruimte proberen te scheppen voor feedback op het gedrag van uw dochter, alternatieve vormen van gedrag, of een andere kijk op haar relationele werkelijkheid.
