1 januari 2000 door Joanna Sandberg

Hoe kun anti-sociaal gedrag veranderen? (11 jr)

Een leerling van mij (groep 7, 11 jaar) vertoont tegenover mij en zijn medeleerlingen sterk anti-sociaal gedrag. Hoe kan zijn gedrag in pro-sociaal veranderd worden? Het uit zich met name in agressiviteit, ruzie zoeken, manipuleren, treiteren en woede-uitbarstingen, met name bij lichamelijk contact.

Antwoord

U bent onderwijzers in het basisonderwijs, en u vraagt hoe het anti-sociaal gedrag van een jongen van 11 jaar in uw klas te veranderen in meer sociaal gedrag.

Uw vraag is zeer beknopt en beperkt tot de schoolsituatie. Het roept bij mij de volgende vragen op. Hoe lang bestaan de gedragsproblemen? Hoe is de werkhouding van deze jongen? Is hij wel geïnteresseerd in het schoolse leren?

Hoe is het gedrag van deze jongen buiten de school? Heeft hij buiten de school vriendjes? Hoe is zijn gedrag thuis? Heeft u contact met zijn ouder(s), en hoe is de kwaliteit van het contact? Hoe is eigenlijk de gezinssituatie (woonsituatie, financiële -, het aantal kinderen, volledig gezin of gescheiden ouders, etcetera)?

Wat heeft u al geprobeerd om zijn anti-sociaal gedrag te veranderen?

Mogelijk wordt deze jongen thuis affectief verwaarloosd, of lichamelijk en/of psychisch mishandeld. Wanneer hij woede- uitbarstingen krijgt bij met name lichamelijk contact zou gedacht kunnen worden aan seksueel misbruik in of buiten het gezin. Het spreekt voor zich dat men voorzichtig moet zijn met deze hypotheses.

Kinderen met anti-sociaal gedrag hebben in de loop der (moeizame) jaren een negatief zelfbeeld ontwikkeld. Zij zijn in wezen vaak erg onzeker en zij hebben weinig vertrouwen gekregen in zichzelf en in volwassenen. Het zijn vaak impulsieve, temperamentvolle kinderen die snel geprikkeld raken. Zij hebben niet geleerd om zich te beheersen en zich te verplaatsen in de ander. Het agressieve gedrag is vaak de enige manier geworden om emotionele problemen te uiten.

Vaak zie je dat kinderen met gedragsproblemen meerdere problemen hebben zoals leerproblemen en problemen in de sociale vaardigheid. Andere kinderen en de meeste volwassenen vinden deze kinderen, door hun gedrag, niet leuk. Het zijn vaak eenzame, ongelukkige kinderen, en dit gevoel versterkt weer de gedragsproblemen. Er is ook een wisselwerking tussen de verschillende factoren (aanleg, omgeving, opvoeding) die elkaar versterken.

Hoe nu deze vicieuze cirkel te doorbreken? Meestal is deskundige hulp noodzakelijk, en men moet niet te lang wachten. Via de huisarts kan hij aangemeld worden bij de RIAGG of verwezen worden naar een poli kinderpsychiatrie. Als het nog mogelijk is om deze jongen in de klas te handhaven tot hulp wordt geboden -- gezien de wachtlijsten -- is het belangrijk dat u probeert om toch een band te krijgen met deze jongen.

Probeer de jongen niet af te keuren, maar alleen zijn gedrag. Geef hem zoveel mogelijk positieve aandacht voor de dingen die hij wel goed doet (het verhogen van zijn (weinige) gevoel van eigenwaarde). Wees consequent in de regelstelling.

Behandeling van de jongen kan op verschillende manieren, zoals een sociale vaardigheidstraining, een empathietraining, gezinstherapie, of eventueel een opname in een ortho- psychiatrische setting.