14 november 2003 door Joanna Sandberg

Hoe voorkomen we dat we onze zoon alleen nog maar straf geven? (13 jr)

Onze zoon van 13 zit in de brugklas. Zijn gedrag is heel problematisch:

• hij liegt over (bijna) alles. Hij is een goede redenaar en praat rood groen, dit alleen in zijn eigen straatje;
• hij is heel bepalend voor de sfeer in het gezin;
• hij gedraagt zich niet sociaal, thuis en in de klas. Is dreigend en erg agressief naar ons en naar zijn zus van 10 jaar;
• zodra wij weg zijn, worden de koekkast en koelkast geplunderd;
• hij gaat altijd net "over" de grens;
• als hij op zijn gedrag aangesproken wordt, heeft altijd een ander het gedaan, of de omstandigheden waren zo dat hij bijna niet anders kon;
• hij bezoekt porno-sites;
• hij verwacht alles te mogen, wil zelfstandig behandelt worden. Aan de andere kant gedraagt hij zich zo dat wij bijna de kans niet krijgen om dat te doen, omdat zijn gedrag om sancties vraagt.

Nu was hij altijd al een jongen die op de grens of net erover heen leefde, dus voor ons heel intensief. Hij heeft in het algemeen moeite met gezag. Wij hebben altijd heel duidelijk de kaders aangegeven. Hij heeft veel structuur nodig en die bieden wij hem ook.

We weten dat de puberteit een grote rol speelt. We hebben al verschillende aanpakken gehanteerd. Op dit moment gaat er zoveel verkeerd, dat er weinig positieve momenten meer zijn. Je verzandt alleen nog maar in sanctioneren.

Wij zijn wel open met hem in gesprek, maar zoals hij zelf aangeeft kan hij zijn gedrag op de één of andere manier niet sturen. Hij is ook wel heel mild voor zichzelf daarin. Wij maken heel duidelijk afspraken met hem, maar die worden binnen de kortste keren niet meer nagekomen.

Opvoeding en gedrag

Hoeveel zakgeld is normaal en wat geven andere ouders?

Onze boodschap naar hem is:

• eerlijkheid is heel erg belangrijk, liever eerlijk over verkeerde dingen, dan niet eerlijk;
• hij heeft zelf de regie in handen van hoe hij behandeld wordt; Naarmate hij zich meer aan afspraken houdt, krijgt hij meer ruimte.

Wij staan er heel dubbel in. Aan de ene kant doet hij echt dingen die niet kunnen en die wij niet accepteren. Aan de andere kant loop je het gevaar dat je alleen maar aan het straffen bent en dat kan volgens mij ook niet goed zijn!

Daarbij komt dat hij een heel slimme jongen is, met een hoog bewustzijnsniveau en veel mogelijkheden. Wij willen hem op een goede manier begeleiden.

Graag raad!

Antwoord

Uw zoon vertoont erg moeilijk gedrag, en doet inderdaad dingen die echt niet kunnen. Het is terecht dat u dat niet accepteert.

Het is een hele klus om deze jongen op te voeden. U wilt hem goed begeleiden, maar door zijn gedrag komt hij steeds in de situatie dat u hem wel moet bestraffen, en dat beïnvloedt de sfeer thuis en de relatie met hem negatief.

Anti-sociaal

Uit uw vraag krijg ik het idee – ik heb niet genoeg informatie om dat hard te maken – dat uw zoon zich mogelijk anti-sociaal aan het ontwikkelen is. Ik kom hierop, omdat hij zowel thuis als op school dreigend gedrag vertoont en thuis zelfs agressief is. Dit is zeer ernstig, en niet acceptabel. Ook zoekt hij steeds de grenzen op, blijkbaar al lange tijd, en heeft hij moeite met gezag. Daarnaast liegt hij en houdt hij zich niet aan afspraken. Hij heeft veel structuur nodig en kan zichzelf niet afremmen.

Dit is een ernstige ontwikkeling. Op zich denk ik dat u hem goed aanpakt door duidelijke afspraken te maken, te onderhandelen (als hij meer verantwoordelijkheid neemt, krijgt hij meer ruimte) en door hem te vertellen dat eerlijkheid erg belangrijk is. Toch verbetert hij zijn gedrag niet.

Vragen

Ik heb nog wel een aantal vragen:

• merkt uw wel eens dat uw zoon zich schuldig voelt over zijn daden?
• betoont hij wel eens spijt, of legt hij altijd de schuld buiten zichzelf?
• kan hij zich in een ander verplaatsen?
• heeft hij zelf last van zijn gedrag?
• heeft hij (goede)vrienden?
• is hij sociaal vaardig?
• vinden andere kinderen en volwassenen hem een leuke jongen?
• is hij veel alleen?
• heeft hij hobby's en zit hij op een sport?
• hoe zit het met zijn frustratie-tolerantie?
• is hij snel prikkelbaar, en wordt hij snel onredelijk boos?
• heeft u het gevoel dat hij eigenlijk een laag gevoel van eigenwaarde heeft, onzeker is, en dit gevoel "overschreeuwt" met zijn negatieve gedrag?
• hoe functioneert hij op school?
• zijn zijn leerprestaties beneden het niveau dat je zou verwachten, gezien zijn intelligentie?
• kan hij zich concentreren, en schoolse taken zelfstandig afmaken?

Door uzelf deze vragen te stellen, krijgt u een beter beeld van uw zoon, waardoor u er misschien achter komt waar de schoen wringt.

Puberteit

Veel pubers vertonen gedurende een bepaalde periode heel lastig gedrag, maar zijn dan toch makkelijker te corrigeren dan uw zoon. In het algemeen doe je dat overigens door het hanteren van een consequente aanpak. Uw zegt dat u al verschillende aanpakken heeft uitgeprobeerd, maar dat die geen resultaat hadden.

Mogelijk kan uw zoons gedrag verband houden met de fase waarin hij zit, namelijk zo aan het begin van de puberteit. Onder invloed van hormonale veranderingen (met name door de 'stoot' testosteron die aan het begin van de puberteit wordt aangemaakt) kunnen seksuele en agressieve impulsen doorbreken. Het is dan moeilijk om deze impulsen goed te reguleren en te integreren in een normaal gedragspatroon.

Maar mogelijk is er dus echt meer aan de hand, ook gezien zijn gedrag in de kinderleeftijd.

Pedagogische aanpak

Volgens mij is uw pedagogische aanpak goed: u werkt als ouderpaar samen (zoals ik begrijp uit uw vraag), u stelt grenzen, u bent open met hem in gesprek, u confronteert hem met de realiteit, en u probeert toch ondanks alles hem te laten voelen dat u van hem houdt. U keurt niet zijn persoon af maar zijn gedrag.

Serieus gesprek

Maar als dat allemaal niet werkt, wat dan? Eerlijk gezegd zou ik zo geen praktische adviezen weten. Ik raad u wel aan om samen met uw man (opnieuw) een heel serieus gesprek met jullie zoon te hebben, en hem door te zagen over wat hij nu eigenlijk voelt. Is hij eenzaam? Heeft hij een laag zelfbeeld? Is hij onzeker? Voelt hij zich rot?

In dat gesprek kunt u ook de vraag stellen of hij zijn gedrag normaal vindt, of hij last heeft van zijn eigen gedrag, etc.

Als daar weinig uitkomt – en die kans is groot natuurlijk – maar ook als hij wél vertelt over zijn gevoelens, dan kunt u hem voorleggen dat u hulp gaat zoeken als zijn gedrag niet onmiddellijk stopt. Met name vanwege het bedreigende en agressieve gedrag. Want als het gedrag niet stopt, dan kán of wíl hij het niet stoppen, en dan is er gewoon hulp nodig.

Voor hulp kunt u terecht bij uw huisarts. Die kan u doorverwijzen. Ik wens u veel succes!