25 januari 2008 door Aleid Grijpma

Kan een kind met ADHD en ODD later zelfstandig wonen? (14 jr)

Ik heb een dochter van 14 met de diagnose ADHD en ODD. [ODD staat voor 'Oppositional Defiant Disorder', een agressieve gedragsstoornis - red.]

Mijn vraag is hoe de vooruitzichten zijn met betrekking tot zelfstandig wonen. Is dit voor mijn dochter wel te realiseren?

Aanvullende informatie:

• Ik ben al gedurende enige jaren met hulpverlening bezig. Eerst via de GGZ en nu via Accare.
• Ook heb ik family first in huis gehad.
• Op dit moment heb ik IOG. Dit loopt nog steeds.
• Zij heeft concerta voorgeschreven gekregen maar ik heb sterk het vermoeden dat de medicijnen niet ingenomen worden.
• Op school is het een drama. Regelmatig spijbelen en veel onvoldoendes. Door haar gedrag (brutaal, etc.) heeft zij regelmatig problemen met de leerkrachten. Ze wordt regelmatig de klas uitgezet. Ook komt ze regelmatig te laat.
• Thuis is ze moeilijk te handhaven. Schreeuwt, is erg brutaal.
• Ook heeft ze een eetprobleem. Ze neemt van alles mee naar haar kamer, verstopt flessen drank, vies bestek en borden worden in haar kledingkast gestopt.
• Het is niet mogelijk om haar aan te sturen.
• Ze wordt heel snel boos met het gevolg dat er met deuren en spullen gesmeten wordt.
• Onlangs heeft ze mij een trap in mijn lies gegeven omdat ze de riem van de hond niet los wilde laten.
• Ze daagt uit om haar een tik te verkopen, zodat ze loopt te schreeuwen dat ze mishandeld wordt.
• Ze is niet te sturen.
• Ze wil absoluut niets van hulpverlening weten.
• Ze heeft wel vrienden, maar of dit de juiste vrienden zijn is voor mij een grote vraag.
• Ze wil nooit thuis zijn, is vaak weg. Het is niet mogelijk om haar huisarrest te geven. Dan gaat ze dreigen dat ze weggaat, en gaat voor mij staan met een houding van "Wat nou!"
• Helaas heb ik geen enkele grip op haar. Hoe meer ik ertegen inga, hoe erger het wordt.
• Ik ben hier al jaren mee bezig en het heeft mij al een relatie gekost.

Ik maak mij grote zorgen over de toekomst. Heeft u raad voor mij, en kunt u mij vertellen of ik hier mijn hele leven aan vast zit?

Opvoeding en gedrag

Meiden met ADHD: vriendschappen en intieme relaties

Antwoord

Wat een moeilijke vraag! Eigenlijk is het helemaal niet mogelijk om van een kind van 14 jaar met gedragsproblemen aan te geven of zij wel of niet zelfstandig kan gaan wonen. En bovendien: een kind van deze leeftijd is nog zó in ontwikkeling dat het ook niet eerlijk is om daar nu al een uitspraak over te doen.

U gaf gelukkig heel wat achtergrondinformatie, maar desondanks blijft het moeilijk om de toekomst te voorspellen. Wat er verder zal gaan gebeuren hangt bijvoorbeeld ook af van allerlei dingen waar u niet op in bent gegaan, zoals intelligentie, sociale omgeving, toekomstperspectief, etc. Ik heb meegemaakt dat kinderen die in de puberteit zeer veel problemen hadden, zich er toch op een of andere manier weer uit wisten werken. Daardoor heb ik wel geleerd dat je nooit echt antwoord op dit soort vragen kunt geven.

Crimineel gedrag

Wat de toekomst brengen zal, voor u en uw dochter, is dus niet te voorspellen. Er is wel onderzoek gedaan naar de factoren die iets zeggen over een gunstige dan wel ongunstige afloop van problemen in de puberteit, maar dat soort onderzoek draait meestal om de vraag of een kind zich al dan niet crimineel zal ontwikkelen.

Factoren die iets zeggen over toekomstig crimineel gedrag zijn onder andere:

• intelligentie;
• het functioneren tijdens de eerste levensjaren, waaronder de hechting aan volwassenen;
• de leeftijd waarop de gedragsproblemen begonnen (hoe jonger hoe ongunstiger);
• omgevingsfactoren, zoals school en gezin;
• eventuele problematiek van de ouders zelf;
• eventuele psychiatrische problemen, zoals ADHD.

Maar nogmaals: met dit soort factoren wordt slechts het risico op crimineel gedrag in kaart gebracht. Over zelfstandig functioneren of zelfstandig wonen wordt niets gezegd.

Wat je wél vaak ziet, is dat een ontwikkeling zoals uw dochter die nu doormaakt, niet gunstig is. Professionals maken zich dan meteen zorgen over de mogelijkheid dat de reeds bestaande gedragsproblemen nog ernstiger zullen worden dan ze al zijn, en dat het risico om af te glijden (richting criminaliteit) beslist niet denkbeeldig is. Dat is dus oppassen geblazen.

Negatieve spiraal

Het probleem bij uw dochter is dat ze op dit moment zóveel negatieve ervaringen opdoet, zowel thuis als op school, dat ze zich steeds harder zal gaan afzetten tegen haar omgeving. Dat leidt dan weer tot een tegenreactie van de omgeving, waardoor ze zich nóg harder zal gaan opstellen, enzovoorts. Zo ontstaat er een negatieve spiraal waarbij het van kwaad tot erger gaat.

In dit soort situaties zie je vaak dat kinderen dan zóveel wantrouwen opbouwen tegen volwassenen, dat ze eigenlijk naar niemand meer luisteren. Ook nemen ze dan geen medicatie meer (zoals u zelf vermoedt bij uw dochter), enzovoorts.

Systeemtherapie

Om de negatieve spiraal te doorbreken, moeten zowel het kind áls de omgeving leren om weer wat positiever met elkaar om te gaan. Ook moet het kind weer positieve ervaringen gaan opdoen.

Ik zie dus weinig heil in therapiën die louter op het kind gericht zijn, laat staan op zijn of haar tekortkomingen. Dat werkt niet. Je moet ook de omgeving (ouders, school, etc.) erbij betrekken. Dat kan zorgen voor de nodige positieve ervaringen.

Tegenwoordig wordt er veel gewerkt met vormen van systeemtherapie (gezinstherapie) waarbij zeer intensief met het kind én de ouders gewerkt wordt. De resultaten daarvan zijn goed.

Zo te zien zit u zelf al in zo'n traject, omdat u het had over gezinsbegeleiding. U vertelde niet hoe die begeleiding op dit moment verloopt, maar als het goed gebeurt, is het beslist nuttig.

Andere oplossingen

In ieder geval is het belangrijk dat u uw 'draagkracht' goed aangeeft, want als u uitgeput en moedeloos wordt, dan voelt uw dochter dat haarfijn aan. Wat vervolgens alleen maar tot meer problemen leidt.

Soms is het dan ook beter om te kijken naar andere oplossingen. Zoals: tijdelijk ergens anders gaan wonen. Of dat in uw geval nodig is, kan ik niet beoordelen. Voorlopig ga ik ervan uit dat u in goede handen bent bij uw huidige instelling.

Dan nog een laatste tip. Misschien vertel ik iets overbodigs, wat u al lang al wist, maar de oudervereniging Balans kan veel voor u doen. Hun website Balansdigitaal.nl bevat nuttige informatie over ADHD en ODD (de stoornissen van uw dochter) en via die route vindt u ook ouders bij u in de buurt die dezelfde problemen ondervinden. Het delen van ervaringen met anderen die in hetzelfde schuitje zitten kan soms enorm helpen om het vol te houden.

Ik wens u heel veel succes en sterkte!