14 april 2006 door Joanna Sandberg
Mijn dochter van 8 is mijn middelste dochter. Het is een binnenvettertje en ze wil altijd alles goed doen. Zo bemiddelt ze vaak als haar zusjes ruziën. Ze heeft altijd gehuild bij het afscheid op de chrèche, op school (tot half groep 3), bij de zwemles, op kinderfeestjes, enz. Begin groep 4 heeft ze ook twee weken huilbuien gehad.
Nu, sinds anderhalve week, is het weer mis. Ze huilt veel, en wil niet meer naar school. Als ik vraag of er iets is, zegt ze alleen dat ze bij mij wil zijn en dat ze me mist.
Ze wil thuis zijn. Het is ook een kind dat bijna nooit iets afspreekt met andere kinderen. Ze speelt wel veel met haar oudste zus, waarmee ze 16 maanden scheelt.
Zondag waren we naar de Efteling, en toen vroeg ze steeds: "Hoe lang hebben we nog?" Als we dan nog een uur hebben, begint ze al dat ze niet naar school wil. In de auto sloeg ze ineens om en werd ze erg stil.
Ze ziet er de laatste tijd ook heel grauw uit, en hoort maar half wat je zegt. Maandag op school ging het dus helemaal mis. Een half uur bij de deur gepraat wat er dan was. Ze wil bij mij zijn. Toen ze toch naar binnen moest, moest ze echt van me losgescheurd worden. Ze krijste en verzette zich hevig.
Ik vraag steeds: "Wat is er met je? Wat zit je dwars? Je mag echt alles vertellen." Maar er komt alleen uit dat ze bij mij wil zijn en dat ze bang is dat haar oudere zus misschien wel met mij mee naar huis gaat.
Wat is hier aan de hand? Wat gaat er in mijn kind om? Wat is er eventueel gebeurd, en – nog belangrijker – hoe komt ze hier weer goed uit? Het is heel erg om te zien dat zo'n jong kind het zo moeilijk heeft en dat je haar eigenlijk niet kunt bereiken of kunt helpen. Soms lijkt ze wel apathisch.
Ze zegt ook wel dat ze de juf niet zo leuk vindt, en dat de juf nooit vraagt wat er is, als er iemand huilt. Ook klaagt ze dat ze alleen maar moet werken en dat ze nooit iets leuks kan doen. Ze heeft verder wel goede schoolprestaties; ze is zelfs een plus-kindje.
In groep 2 had ze een vriendinnetje dat te dominant voor haar was en haar helemaal voor zichzelf wou hebben. Toen hadden we ook huilbuien, maar ze zegt dat het nu anders is.
Vandeweek was ik bij de schoolverpleegkundige (op advies van de directeur van de school) en die had het over verlatingsangst. Kan dat nog, op deze leeftijd?
Wat mijzelf betreft: ik ben een moeder die er altijd is voor haar kinderen. Sinds een paar jaar werk ik een beetje, maar dat is onder schooltijd dus daar hebben ze geen last van.
Ik denk dat de schoolverpleegkundige het bij het rechte eind heeft. Het is heel goed mogelijk dat uw dochter verlatingsangst heeft. Ook al is ze al 8 jaar, en ook al bent u een moeder die er altijd is voor haar kinderen.
Verlatingsangst wordt ook wel separatie-angst of scheidingsangst genoemd. Dit is heftige angst voor verlating (dus door fysieke scheiding) door degene aan wie het kind het meest gehecht is. Het lijkt er zelfs op dat uw dochter een schoolfobie aan het ontwikkelen is.
Hieronder zal ik uitleggen wat er volgens mij aan de hand is en wat u het beste zou kunnen doen.
Het ene kind is qua aanleg kwetsbaarder dan het andere kind, en doet daarom ook een ander beroep op zijn of haar ouders dan andere kinderen. Als ouders krijg je dan het gevoel dat je dit kind voorzichtiger moet aanpakken en wat meer moet beschermen. Dat is heel begrijpelijk. Maar het risico bestaat dat je het probleem daarmee alleen maar erger maakt.
Juist door té voorzichtig met zo'n kind om te gaan, krijgt het minder mogelijkheden. Het kind grijpt de bescherming namelijk met beide handen aan. Maar daardoor krijgt het minder mogelijkheden om te oefenen met moeilijke dingen, met gebeurtenissen die stress opleveren, en met veranderingen (zoals overgangen naar nieuwe levensfasen.)
Zo'n kind zoekt constant naar veiligheid: de veiligheid van de moeder en de veiligheid van thuis. Het kind durft dan steeds minder, en wordt steeds angstiger en onzekerder. Het durft niet op onderzoek te gaan, omdat het dan onvoorspelbare en onverwachte dingen tegen zal komen.
Het gevolg kan zijn dat het kind thuis blijft, en niet meer bij vriendjes en vriendinnetjes gaat spelen. Lekker buiten spelen met andere kinderen is er dan ook niet meer bij, en op een gegeven moment wil het kind zelfs niet meer naar school.
Het kind wordt dan steeds veeleisender en steeds dwingender ten opzichte van degene aan wie het 't meest gehecht is. Deze persoon (meestal de moeder) wordt dan onder druk gezet om bij het kind te blijven en het niet meer alleen te laten. Zo werkt separatie-angst in de basisschoolleeftijd.
Waarom denk ik dat uw dochter het type kind is dat ik hierboven beschreven heb? Ik leid dat af uit de volgende feiten:
De verlatingsangst is nu zo sterk aan het worden dat ze een schoolfobie aan het ontwikkelen is. Dit zijn de signalen waaruit ik dat afleid:
Hoe kunt u uw dochter het beste helpen? Om te beginnen zou ik u aanraden om heel snel hulp te vragen bij Bureau Jeugdzorg, aangezien uw dochter nu al zó angstig is geworden dat zij zich lichamelijk gaat verzetten.
En wat de thuissituatie betreft: zorg ervoor dat uw dochter zo veel mogelijk 'normaal' blijft functioneren. Geef dus niet toe aan de verleiding om haar te behoeden voor moeilijke situaties (zoals: naar school gaan en spelen bij vriendinnetjes). Want als u te toegeeflijk wordt, en meegaat in het vermijdingsgedrag, zal de angst alleen nog maar verder toenemen.
Houd er rekening mee dat uw dochter allerlei lichamelijke klachten kan gaan ontwikkelen – zoals buikpijn, misselijkheid en hoofdpijn – om maar niet naar school te hoeven. Het zal moeilijk zijn om u daar niets van aan te trekken, maar het zal toch moeten. Door de zure appel heenbijten is absoluut noodzakelijk om de vicieuze cirkel van toenemende angst te doorbreken.
Maar nogmaals: hulp van buitenaf is onontbeerlijk. U kunt dit niet meer alleen af. Uw dochter moet stapje voor stapje gaan leren om op zichzelf te vertrouwen en zich veilig te voelen zonder u. Bij dat leerproces is professionele hulp nodig.
Ik wens jullie veel sterkte en succes!
