6 mei 2005 door Aleid Grijpma
De afgelopen week is voor ons gezin ongeveer een hel geweest. Door een aantal opmerkingen die mijn dochter (4) op school maakte, meenden haar twee juffen dat zij het slachtoffer zou kunnen zijn van seksueel misbruik door haar vader (mijn man).
De juffen bedoelden het goed, maar zijn veel te suggestief door gaan vragen en hebben naar aanleiding van wat mijn dochter toen aangaf, het AMK en de jeugd/zedenpolitie ingeschakeld.
De officier van justitie heeft vervolgens aangegeven dat de politie aan "waarheidsvinding" moest gaan doen, wat inhield dat de juffen, en ik, en ten slotte mijn dochter, ons verhaal moesten doen.
Mijn dochter werd verhoord in een speciaal ingerichte kamer op het politiebureau, onder toezicht van een orthopedagoog/psycholoog en een aantal gespecialiseerde agenten.
God zij dank werd in dit gesprek duidelijk dat mijn dochter had "gejokt", nadat al duidelijk was geworden in de verhoren van de juffen dat hun vraagstelling te sturend was geweest.
Zo plotseling als deze hel begon, is hij ook weer afgelopen. De zaak is geseponeerd.
Nu is onze dochter al zo lang als zij kan praten zeer fantasierijk (wat ik meestal erg leuk vind) en vasthoudend in haar fantasieën (waar ik me al eerder zorgen om heb gemaakt. Zo heeft zij weken volgehouden met Bob de Bouwer te gaan trouwen, wilde niet mee boodschappen doen omdat Bob haar op zou komen halen, etc.) Zij kan verder glashard en zeer geloofwaardig leugentjes vertellen, en heeft veel moeite met verliezen (gezichtsverlies).
Wij probeerden dit tot nu toe spelenderwijs op te lossen, door haar af en toe bewust te laten verliezen en ook door haar te laten merken dat het niet erg is als iets een keer niet goed lukt.
Mijn concrete vraag is: hoe komt mijn dochter over de afgelopen dagen heen? We hebben geprobeerd om zo gewoon mogelijk te doen, maar uiteraard heeft zij ook de spanning ervaren en ik denk dat ze zich heel goed realiseert dat een en ander met haar te maken heeft.
Vanmorgen jokte ze weer, waarop ik aangaf dat dat niet mag, en zij zei: "Oh nee, dan moet ik weer naar de kinderpolitie!"
Hoe kan ik haar laten merken dat ze niet voor elk leugentje naar de politie hoeft? Kan ik haar uitleggen wat het verschil is tussen wat ze over papa vertelde en normale leugentjes?
Ik ben ook erg bang voor wat ze eventueel bij vriendinnetjes zou kunnen vertellen en wat de ouders daar dan van denken (want: "waar rook is, is vuur", zal al snel de gedachte zijn).
Dat moet heel erg zijn, wat jullie overkomen is. Ook heel spijtig is het dat de leerkrachten niet eerst met jullie gesproken hebben over datgene wat jullie dochter hen vertelde. Dat had iedereen een hoop ellende bespaard. Ik ben trouwens wel benieuwd hoe jullie daar met hen uitkomen, want dat lijkt me ook niet eenvoudig.
Maar nu de vragen die u stelde. Hoe komt ze over de afgelopen dagen heen? Hoe kunt u haar laten merken dat ze niet voor elk leugentje naar de politie hoeft? En hoe leg je uit wat het verschil is tussen datgene wat ze over papa vertelde en normale leugentjes?
Het is wel lastig om daar antwoord op te geven, omdat ik niet weet wat er nu precies gebeurd is, met name wat jullie dochter gezegd heeft en wat voor andere leugentjes ze vertelt. Maar ik ga het natuurlijk wel proberen.
U vertelde dat uw dochter gewend is om 'glashard leugentjes te vertellen', Daar zit een soort tegenstrijdigheid in. 'Glashard' gebruik je meestal in combinatie met 'liegen'. En 'glashard liegen' wil zeggen dat je doelbewust onwaarheden vertelt, waarbij je weet wat je een ander aandoet. Een kind van 4 kan dat niet. Die kan dus niet glashard liegen. U gebruikte echter niet 'liegen' maar 'leugentjes vertellen'. Dat is al een stuk kinderlijker, maar laat zich weer moeilijk combineren met 'glashard', als u begrijpt wat ik bedoel.
Kortom: liegen, laat staan 'glashard liegen', is bij een kind van 4 jaar nog helemaal niet aan de orde. Maar ook 'leugentjes vertellen' is eigenlijk nog te hoog gegrepen. Het verkleinwoord (leugentjes) suggereert een soort kinderlijkheid, of een kleinigheid, maar het blijft een bewuste daad en dat is het niet op die leeftijd. Ze was zich bijvoorbeeld niet bewust van het feit dat de dingen die ze over haar vader vertelde, schadelijk voor hem zouden kunnen zijn.
Om aan alle verwarring over de terminologie een einde te maken, zou ik dus liever willen zeggen dat ze fantasie en werkelijkheid nog niet goed kan onderscheiden.
De werkelijke vraag zou moeten zijn waarom ze – in eerste instantie, op school – zo ging fantaseren over haar vader.
De sleutel daarvoor ligt in de ontwikkeling van een kleuter. Uw dochter begint zich langzamerhand te realiseren hoe ingewikkeld relaties liggen, en fantaseren is dan een prachtige manier om haar angsten en twijfels te lijf te gaan. Ik heb dat eerder beschreven in de volgende artikelen:
Om welke angsten en twijfels zou het bij uw dochter kunnen gaan? Wat u beschreef, doet mij sterk denken aan het Oedipus-complex. In de Griekse mythologie ging het om een jongen (Oedipus) die met zijn moeder wilde trouwen, maar in de psychiatrie kan het ook om meisjes gaan die iets met hun vader willen.
De reden waarom ik daaraan dacht, is dat u vertelde dat uw dochter wil trouwen met Bob de Bouwer, wat je zou kunnen zien als een stand-in voor haar vader. Ook kan ze seksuele fantasieën over hem (Bob de Bouwer, respectievelijk haar vader) gehad hebben. Misschien worstelt ze hier erg mee, waardoor ze die seksuele fantasieën uiteindelijk geuit heeft tegen de juffen.
Meisjes van deze leeftijd willen graag heel speciaal zijn voor hun vader (en zijn dat vaak ook). Ze gaan zich echter steeds meer realiseren dat ze weliswaar speciaal zijn voor hem, maar dat er ook nog anderen in huis zijn, die ook aanspraak op zo'n speciale positie kunnen maken. Zoals broertjes of zusjes. En hun moeder, niet te vergeten.
Dat inzicht, dat je eigenlijk niet zo speciaal bent als je aanvankelijk dacht, kan heftige gevoelens oproepen (zoals verdriet, maar ook agressie), en soms zetten kinderen die gevoelens weer om in andere fantasieën. Je zou je bijvoorbeeld kunnen voorstellen dat ze heeft gedacht: "Als ik niet met mijn vader kan trouwen, dan maar met Bob de Bouwer".
Wat ik met het voorgaande wil zeggen, is dat het misschien raadzaam is om bij uzelf na te gaan wat uw dochter de afgelopen periode heeft meegemaakt, waardoor ze nu zo fantaseert (nieuw zusje of broertje? vader meer afwezig dan anders?, etc.)
Juist bij uw dochter kan fantaseren een oplossing zijn voor problemen die ze anders niet aankan. U gaf namelijk – indirect – aan dat uw dochter wel wat kwetsbaar is, omdat ze moeilijk tegen verliezen kan. Haar zelfgevoel lijkt dus wat breekbaar te zijn. Ga na hoe dit zou kunnen!
Zodra u weet welke dingen uw dochter onzeker kunnen maken, kunt u daar gericht iets aan doen. Daarnaast lijkt het mij sowieso verstandig om haar speciale momenten met u en/of uw man te geven, zodat ze het gevoel kan hebben speciaal te zijn. (Binnen bepaalde grenzen natuurlijk. U hoeft het niet te overdrijven.)
Daarnaast is er nóg iets wat u na zou moeten gaan. Wat uw dochter aan de juffen verteld heeft, qua seksuele handelingen van haar vader, past namelijk niet bij haar leeftijd. Ze hoort die dingen nog niet te weten, normaal gesproken.
Dus: ga eens na hoe ze aan haar informatie gekomen zou kunnen zijn. Heeft ze iets op TV gezien? Kan ze per ongeluk iets tegen zijn gekomen op Internet? Slingerde er toevallig een porno-DVD'tje in huis? Of gaat ze met oudere kinderen om, die dingen aan haar verteld hebben?
Vroeger zou je inderdaad wel gezegd kunnen hebben "waar rook is, is vuur", zoals u de ouders van de vriendinnetjes in de mond legde. Maar tegenwoordig is het bombardement aan seksuele indrukken zó groot, dat dit soort kennis heel gemakkelijk via de media kan worden opgedaan (of van vriendjes en vriendinnetjes, die het zelf weer van de TV of het Internet hebben opgepikt).
Mocht het zo zijn dat uw dochter een kind is dat erg geïnteresseerd is in seks, kijk dan of u haar nieuwsgierigheid kunt bevredigen met boeken die passen bij haar leeftijd. (Zie ook: Product-informatie: seksuele opvoedingsboeken).
Over het hele incident wil ik nog het volgende zeggen. U kunt uw dochter niets kwalijk nemen hoor! In mijn ogen zijn het de volwassenen die dit gedoe veroorzaakt hebben en niet een kind van 4 jaar. Ik zou er dus verder zo min mogelijk over zeggen tegen haar, en het gaan regelen met de volwassenen.
Wat de ouders van haar vriendinnetjes betreft: bij hen kunt u best open hierover zijn. Uw dochter is echt niet de enige 4-jarige die zoiets doet. Wees voorbereid op rare reacties, maar blijf vertrouwen in uw eigen kracht. U weet zelf het beste wat waar is en wat niet. Spreek daarom af met die ouders dat zij eerst bij jullie checken wat waar is en wat niet.
Ik hoop u hiermee wat op weg geholpen te hebben, en ik hoop dat jullie er met elkaar goed uitkomen. Veel succes daarmee!
