18 oktober 2002 door Ward van Alphen

Van slag door enge film. Hoe lossen we dat op? (11 jr)

Onze dochter van 11 heeft gisteravond samen met haar vader en haar zusje van 9 naar Goede Tijden Slechte Tijden gekeken. In die aflevering werd het lijk getoond van een man die verbrand was in een cel (waar hij niet uit kon). Ook liepen er politie-agenten over het lijk.

Onze oudste dochter is hierdoor aardig van slag en wil niet meer in haar eigen bed slapen. Alleen nog maar bij ons.

In het verleden heeft ze wel vaker perioden gehad waarin ze angstig was en zichzelf wakker hield totdat wij naar bed gingen. En zelfs dán moest het grote licht nog aanblijven, tot ze in slaap viel. Door slaapgebrek werd de situatie alleen maar erger. Zij voelt zich alleen veilig bij ons. We kunnen ook nooit 's avonds met zijn tweeën weg; dat is niet bespreekbaar.

Als we aan haar voorwaarden voldoen, dan gaat het wel. Ze zegt dat ze probeert zich erover heen te zetten, maar uit haar gedrag blijkt dat niet. Teruggaan naar haar eigen bed is niet bespreekbaar.

Slapen

Kinderen die niet willen slapen: tips voor de lange, lichte avonden

We zoeken een oplossing voor haar voor nu, maar ook voor de toekomst. Hoe kan ze zichzelf troosten?

Antwoord

Om te beginnen: de scène die u beschreef, lijkt me een "16-jaar-en-ouder" passage, die eigenlijk pas na 10 uur uitgezonden had mogen worden. Foei, RTL!

Maar goed, gedane zaken nemen geen keer en u zit nu met de brokken. En uw dochter natuurlijk. U vraagt om een oplossing voor nu en in de toekomst, en hoe ze zichzelf kan troosten.

Omgaan met angsten

Het antwoord op die vragen hangt natuurlijk af van hoe je het gedrag van uw dochter moet plaatsen. Kort door de bocht: is het normaal of is het ziekelijk?

Kennelijk is uw dochter gevoelig op dit gebied, maar tot op zekere leeftijd is het normaal dat kinderen 's nachts angstig zijn. Overigens ken ik ook genoeg volwassenen die van dit soort scènes gruwelen.

Wat uw dochter betreft, denk ik dat het er bij haar vooral om gaat dat ze bij u in bed wil liggen, en dat u dat niet meer wilt. Maar zeker weet ik dat natuurlijk niet. In de hulpverlening zouden we daarom eerst het gedrag van uw dochter precies in kaart brengen, en zouden we ook kijken naar haar overige functioneren. Tot op zekere hoogte kunt u dat ook zelf doen. Als daaruit blijkt dat ze geen last heeft van andere angsten, dan gaat het waarschijnlijk meer om het vermijdingsgedrag dan om de angst zelf. Oftewel: hoe gaat een kind met de angst om?

In principe moet je twee situaties onderscheiden:

• bij een kind dat snel angstig is in het kader van een psychiatrische stoornis (dus als het overige functioneren ook niet goed is) kun je kijken of je bepaalde spanningsbronnen kunt vermijden;
• bij een kind dat verder goed functioneert, en waarbij vermijding het belangrijkste probleem is, wil je graag een andere manier van omgaan met angst aanleren.

Jezelf troosten

Als u spreekt over "niet bespreekbaar", dan kan ik me daar wel iets bij voorstellen. Kennelijk wordt uw dochter angstiger (of gaat ze zich verzetten) als u met het idee komt dat ze naar haar eigen kamer moet. Dat kan je als ouders natuurlijk flink voor het blok zetten.

Aan de andere kant roept het bij mij de vraag op wie er de baas is over uw slaapkamer. Volgens mij begrijpt u dat zelf ook wel, want anders was u niet met de gedachte gekomen dat ze zichzelf moeten kunnen troosten.

Zichzelf troosten is inderdaad wat u uw dochter moet leren, of in elk geval, dat er met de angst te leven en te slapen valt. Met het huidige patroon wordt de angst alleen maar versterkt.

Bed-ritueel

Hoe hard wilt u het spelen? Hieronder zal ik een paar suggesties doen:

• durft u het aan om een bed-ritueel op haar kamer af te spreken (tijdelijk, met een afbouwschema)?
• misschien na één nachtje in het ouderlijk bed?
• tijdelijk een lampje aan?
• een beloningssysteem voor nachten die goed gaan (of zich aan het afgesproken programma houden, of bijvoorbeeld 4 van de 5 nachten goed)?
• haar uit het ouderlijk bed zetten en naar de eigen kamer brengen?
• of het beroemde programmaatje van bij de deur van de kamer blijven staan en die telkens een bepaalde tijd dichthouden, waarna die tijd steeds verder verlengd wordt?

Begrenzing

Welke aanpak u ook kiest, het basisprincipe is dat u haar begrenst omdat ze dat zelf niet doet. En begrenzing is goed voor haar, omdat bij gebrek aan grenzen de angst alleen maar versterkt wordt. Een vrij strakke aanpak dus, die ik zou adviseren bij kinderen die verder goed in hun vel zitten.

U kunt natuurlijk ook beginnen met het toepassen van een andere methode – waarvan u zelf denkt dat hij helpt – zolang u die aanpak maar consequent en lang genoeg volhoudt. Gedragsverandering is immers geen kwestie van een druk op een knop, maar een leerproces dat soms behoorlijk lang kan duren. U moet daarbij eerder in termen van weken dan in termen van dagen denken. En zodra je het leerproces onderbreekt door je eigen gedrag niet consequent vol te houden, kun je in feite weer van voren af aan beginnen.

Tóch iets anders?

Tot nu toe ben ik ervan uitgegaan dat er verder niets anders speelt. Dus geen problemen en klachten op andere gebieden, geen moeilijkheden op school, etc. Is dat wél het geval, dan kunt u wellicht toch beter professionele hulp zoeken.