9 juni 2006 door Nadia Eversteijn

Veel verhuizingen - welke schooltaal moet ik kiezen? (6 jr)

Mijn zoon van 6 jaar gaat komend schooljaar naar groep 3, waar hij gaat leren lezen en schrijven. Nederlands is zijn moedertaal, maar hij spreekt ook redelijk Papiamentu. Dat heeft hij geleerd op de speelschool waar hij al anderhalf jaar elke middag naartoe gaat. We wonen op Curaçao.

Nu wil ik over een paar maanden vertrekken naar Spanje, waar ik met mijn Franse vriend ga wonen. Onderling spreken we Engels. In de toekomst wil ik met hem Frans gaan spreken. Mijn zoon spreekt geen Engels of Frans en is er ook nooit echt mee in contact gekomen.

Het is niet duidelijk hoe lang we in Spanje zullen blijven, maar dat zal toch wel een aantal jaren zijn. Daarna is de kans groot dat we vertrekken naar Frankrijk.

Mijn vragen zijn:

- kan mijn zoon in Spanje beter naar een Engelstalige of beter naar een Spaanstalige school?

- in welke taal kan mijn vriend het beste beginnen te communiceren met mijn zoon? Mijn vriend spreekt Spaans, maar nog niet erg goed.

Onderwijs en school

Naar Oostenrijk emigreren met het hele gezin: Priscilla waagde de sprong!

Of kan ik maar beter van de hele verhuizing afzien?

Antwoord

U verwacht binnenkort naar Spanje te verhuizen, en over een paar jaar naar Frankrijk. Ik neem aan dat u goede redenen heeft om te willen verhuizen, en ik ga me dan ook niet mengen in die persoonlijke keuze. Voorlopig ga ik er gewoon vanuit dat beide verhuizingen doorgaan.

Dat zal natuurlijk flink wat consequenties hebben voor uw zoon, zeker ook op talig gebied. Het is in ieder geval belangrijk om ervoor te zorgen dat de overgangen voor hem zo soepel mogelijk verlopen, en dus niet al te abrupt en radicaal zijn.

Om die reden zou het dan ook niet handig zijn als hij eerst een blauwe maandag gaat leren lezen en schrijven in het Nederlands, om vervolgens te verhuizen. Dat zal ik hieronder toelichten. Vervolgens zal ik u twee mogelijkheden schetsen voor ná de verhuizing, namelijk:

• de 'internationale scholen'-route
• de 'scholen in de landstaal'-route.

Ik zal u wat vertellen welke de consequenties deze mogelijkheden hebben. Hopelijk kunt u op basis daarvan een weloverwogen keuze maken.

Kinderen zijn flexibel

Uw zoon kent nog geen Engels, Frans of Spaans. Als hij gaat verhuizen, zal hij dus nieuwe talen moeten verwerven. Over het algemeen zijn kinderen daar heel flexibel in en pikken ze – als ze eenmaal een beetje geacclimatiseerd zijn – een taal uit de omgeving sneller en vloeiender op dan volwassenen.

Natuurlijk zijn er op dit punt wel verschillen tussen kinderen. Een kind dat heel gemakkelijk contacten legt en dat erg taalgevoelig is, zal bijvoorbeeld sneller een taal verwerven dan een verlegen kind dat niet over een talenknobbel beschikt.

Maar over het algemeen geldt dat kinderen in hun 'taalgevoelige periode' (tot een jaar of 8) zonder zichtbare inspanning een taal 'automatisch' leren verstaan en spreken. Uw zoon is momenteel al tweetalig (Nederlands/Papiamentu), en dat kan hierbij in zijn voordeel werken.

Lezen en schrijven

Lezen en schrijven is echter een heel ander soort vaardigheid, en het aanleren daarvan vergt wél een bewuste inspanning. Het zou daarom nogal vervelend voor uw zoon zijn als hij eerst de basis van het lezen en schrijven in het Nederlands aangeleerd krijgt, en dan, als hij nog maar nét begonnen is, naar Spanje gaat om ineens in een andere taal verder te gaan. Dat dezelfde lettertekens dan plotseling anders uitgesproken moeten worden, kan hem behoorlijk in verwarring brengen. Als ik goed ben ingelicht, duurt de schoolvakantie op Curaçao tot half augustus. Als u al over enkele maanden naar Spanje verhuist, is het misschien mogelijk om hem
niet eerst op Curaçao in groep 3 te laten beginnen. (Ik weet natuurlijk niet of hij zich hierop al verheugd heeft.) Wellicht kan hij pas in Spanje starten met lees- en schrijfonderwijs.

Een alternatief zou zijn dat u hem eerst een heel jaar in groep 3 op Curaçao laat, zodat zijn basis in het Nederlands lezen en schrijven in ieder geval een beetje stevigheid heeft.

Rekent u er wel op dat uw zoontje in Spanje sowieso een gewenningsperiode nodig zal hebben die hem enige vertraging zal opleveren. Hij verstaat immers nog geen Spaans of Engels.

Wat voor school?

Dan kom ik aan uw tweede vraag, namelijk naar wat voor school uw zoon het beste kan gaan in Spanje. Normaliter zeg ik altijd dat kinderen de talen van de mensen in hun omgeving moeten leren. Uw zoon moet dus in ieder geval Spaans leren. Aan Engels heeft hij op zich niet zoveel in Spanje, ook al is het een wereldtaal.

In dit bijzondere geval is er echter tóch een reden waarom een internationale school (waar hij Spaans én Engels leren zal) goed kan zijn voor uw zoon. Die reden is uw voornemen om over een paar jaar verder te trekken naar Frankrijk.

Als het mogelijk is om uw zoon in Frankrijk opnieuw naar een internationale school te sturen, dan kan hij enige continuïteit in zijn schooltaal houden. Als hij op de internationale school in Frankrijk Engels en Frans gaat leren, dan blijft het Engels immers constant.

Optie 1: internationale scholen

Om een beter overzicht te krijgen van de informatie die u gaf, heb ik alle talen en situaties in een tabel gezet. Ook uw voornemen om aanvankelijk Engels met uw vriend te spreken, maar geleidelijk over te gaan op het Frans, heeft hierin een plaatsje gekregen.

Optie 1: internationale scholen

De bovenstaande tabel heeft betrekking op de eerste mogelijkheid, namelijk dat uw zoon in Spanje én in Frankrijk naar een internationale school zal gaan, zodat zijn aanbod in het Engels continu blijft. Het aanbod in het Papiamentu en in het Spaans stopt na een paar jaren gewoon. Dat betekent helaas dat zijn vaardigheid in deze talen snel weer weg zal zakken. Tótdat hij op latere leeftijd misschien terugkeert naar Curaçao of Spanje. Dan kan zijn vaardigheid weer snel terugkeren.

De vraag welke taal uw vriend met uw zoon moet spreken, is bij deze eerste route een lastige. Als uw vriend zich gemakkelijk en vloeiend uitdrukt in het Engels, dan is Engels wel een prettige keuze voor uw zoon. Want dan komt zijn thuistaal overeen met één van zijn schooltalen. Anderzijds: als u inderdaad uiteindelijk naar Frankrijk gaat, dan is het wel heel voordelig als uw zoon alvast kan oefenen met een native speaker van het Frans.

Wellicht kan uw zoon hetzelfde doen als u, en ook geleidelijk verschuiven van communicatie in het Engels naar communicatie in het Frans met uw vriend. Het heeft niet zo veel zin als uw vriend Spaans gaat spreken met uw zoon, omdat u aangeeft dat uw vriend nog niet zo vaardig is in deze taal.

Optie 2: scholen in de landstaal

Als u uw zoon in Frankrijk niet naar een gedeeltelijk Engelstalige school wilt of kunt sturen, dan ligt de tweede mogelijkheid meer voor de hand. Uw zoon heeft dan niets aan het Engels, en kan dan beter gewoon naar een Spaanstalige school gaan, zodat hij volop contact kan leggen met Spaanse leeftijdsgenootjes. In dat geval gaat uw vriend uiteraard Frans spreken tegen uw zoon. Hij is dan immers dé voorbereiding op de toekomst in Frankrijk.

Hoe de situaties er dan uitzien, toont de onderstaande tabel.

Optie 2: scholen in de landstaal

Nederlands als veilige thuishaven

Er staan uw zoon (en u) heel wat grote veranderingen te wachten. Het lijkt me dan ook verstandig dat uzelf – als veilige thuishaven – intussen gewoon het vertrouwde Nederlands met uw zoon blijft spreken. In ieder geval zolang als uw zoon en uzelf daar behoefte aan hebben.

Ik sluit niet uit dat u beiden op een gegeven moment een geleidelijke 'taalverschuiving' door zult maken naar het Frans. Maar het hoeft natuurlijk niet.

Hoe dan ook wens ik u samen veel succes en geluk op uw nieuwe levensavontuur!