1 januari 2000 door Ward van Alphen
Mijn dochtertje van 4 ligt sinds 8 maanden geleden keer op keer in het ziekenhuis met astma. Het gaat steeds om spoedopnames waarop ze nauwelijks is voorbereid. Inmiddels kent ze de procedure wel en vindt ze het ook niet erg om opgenomen te worden.
Mijn dochtertje is thuis vaak erg boos, kruipt onder tafel en wil er niet meer onder vandaan komen. In het ziekenhuis (zodra ze wat beter is) is ze onvoorstelbaar vrolijk en overdreven uitgelaten. Zowel thuis als in het ziekenhuis is het vaak moeilijk vat op haar te krijgen. In beide situaties kunnen kleine dingetjes die ze moet doen, zoals tandenpoetsen, leiden tot enorme brulpartijen.
Van een rustig, makkelijk opvoedbaar kind is ze veranderd in een heel wat moeilijker opvoedbaar kind. Hoe kan ik haar het beste begeleiden, opvoeden?
Het is mij nog niet helemaal duidelijk of het moeilijke gedrag van uw dochtertje samenhangt met haar lichamelijke toestand. Want dan zou dat natuurlijk het eerste punt van aandacht moeten zijn: haar lichamelijke toestand verbeteren. Haar gedrag zou je dan kunnen opvatten als een signaal dat het niet goed met haar gaat.
Kinderen kunnen zich vaak snel aanpassen aan nieuwe situaties, die dan ook als snel "gewoon" lijken. Het kan echter ook zijn, dat uw dochtertje een soort schijn-aanpassing vertoont. Ze houdt zich als het ware groot, maar ondertussen is het allemaal nog steeds erg spannend en eng. En dat zie je dan niet aan dat ze bang is, maar aan haar lastige gedrag.
Dit soort mechanismen zie je in elk geval soms bij kinderen die in een stressvolle situatie verkeren of verkeerd hebben. De angst moet worden "weggetoverd" om op het moment van stress zo goed mogelijk te kunnen handelen (soms gaat het daarbij zelfs om overleven), maar dat gaat een kind toch niet in de koude kleren zitten.
Een kind van vier zit soms in een fase waarin het aanloopt tegen grenzen. Het conflict van wat het zelf wil en wat de omgeving wil. Of dat het uitoefenen van de eigen wil botst met de belangen van de omgeving (bij voorbeeld: een speelgoedje afpakken van een ander kind geeft ruzie). Naarmate een kind een sterkere eigen wil heeft, kan deze strijd meer problemen geven. Maar ook onzekerheid kan soms leiden tot vervelend gedrag, omdat het kind veel gaat vragen van de omgeving om de eigen onzekerheid te doen afnemen.
Met alle respect voor de individuele gevoeligheden van een kind moet elk kind toch leren om met de grenzen van de omgeving om te gaan. Het moet ook leren luisteren. Wat dat betreft zou het gedrag van uw dochtertje dus kunnen passen bij haar leeftijd, en is er in eerste instantie geen reden voor zorg: gewoon volhouden!
Wat je soms ziet bij kinderen die ziek zijn, is dat er -- door hun spanning en onzekerheid -- meer problemen rond grenzen komen. Hier zit natuurlijk soms ook een stuk aandacht vragen bij: dat hoeft een kind niet bewust te doen, maar de consequentie van dit "gedoe" is wel dat ze meer aandacht krijgen.
Sommige ouders vinden het moeilijker om aan een ziek kind grenzen te stellen dan aan een niet ziek kind. Bij voorbeeld omdat ze het kind zielig vinden, of omdat het kind zich rot en/of niet goed voelt. "Laat haar nou maar, ze heeft het al zo moeilijk".
Het is goed te begrijpen dat je als ouder zo reageert. Het is ook een hele kunst om een ziek kind het stukje extra liefde en steun te kunnen geven dat ze nodig heeft, en toch de zo nodige grenzen te blijven stellen. Maar het is wel erg belangrijk om hier een goed evenwicht in te vinden. Want een kind heeft grenzen (en daarmee ook duidelijkheid en structuur) van volwassenen nodig -- misschien heeft een ziek kind juist wel meer behoefte aan duidelijkheid.
Het kan soms helpen als je als ouder het grenzen stellen op zich als een positieve, noodzakelijke actie gaat zien. Dat je kind er negatief op reageert is begrijpelijk, maar dat betekent niet automatisch dat je als ouder iets fout doet. Sommige ouders van een ziek kind zijn zelf ook extra gespannen als het niet goed gaat met het kind, en dat beïnvloedt de omgang met het kind.
Ik zou u willen aanraden om consequent te blijven tegenover uw dochtertje. Daarnaast ook voldoende positieve aandacht geven -- maar dat doet u vast wel. Deze positieve aandacht niet koppelen aan negatief gedrag van haar: het moet duidelijk worden dat u bepaald gedrag niet op prijs stelt.
Om dit te verduidelijken: er zijn kinderen die het ouders heel lastig kunnen maken, ouders moeten flink optreden, het kind gaat huilen, en meteen daarna krijgt het een snoepje. Met name voor kinderen die erg gevoelig zijn voor beloningen is dat niet duidelijk. Beter is om het kind eerst met rust te laten, en later weer positieve aandacht te geven.
Misschien kunt u nog even nagaan of uw dochtertje niet te zeer doet alsof ze ziekenhuisopnames normaal vindt. (U kunt natuurlijk altijd zelf ook ter sprake brengen dat het allemaal best spannend is, etcetera.) En of het lastige gedrag niet een uitvloeisel is van haar slechte lichamelijke conditie.
Het overdreven uitgelaten gedrag in het ziekenhuis kan allerlei achtergronden hebben (opluchting!; "vreemde ogen dwingen"; verbetering van lichamelijke toestand; minder spanning in de omgeving; nog andere mogelijkheden?).
Waar ik ook nog even aan moest denken is dat sommige medicamenten -- met name die in tabletvorm, dus niet via een verstuiver of vernevelaar worden toegediend -- in zeldzame gevallen ook psychische bijwerkingen kunnen geven. Dat zou u nog eens met de huisarts of met de kinderarts kunnen bespreken, want het is belangrijk om die, vrij zeldzame, mogelijkheid uit te sluiten.
Tenslotte: zorgt u ook goed voor uzelf? Want als u in vorm bent, stevig in uw schoenen staat, dan is dat ook goed voor uw kind!
