1 januari 2000 door Ward van Alphen
Onze zoon Joppe van drie jaar heeft al lange tijd een soort obsessie voor borsten. Als hij bij een vrouw op schoot zit, wil hij "tieten knijpen" en dat doet hij ook, als hij de kans krijgt. Soms komt hij gewoon achter je aan, of kruipt in je kleren om erbij te kunnen. Het is erger als hij moe of hangerig is, maar bij een paar vriendinnen van ons doet hij het echt altijd.
We hebben al van allerlei straffen uitgeprobeerd, maar dit maakt gewoon geen indruk. Als hij 's nachts bij ons in bed komt en tegen mij aankruipt, probeert hij ook mijn borsten vast te houden of eraan te wrijven.
Ik word er helemaal kriegel van en moet af en toe mijn best doen om hem niet te slaan of uit bed te gooien. Help ons alsjeblieft hiermee.
Een obsessie voor borsten: met zo'n probleem kunt u natuurlijk ook terecht bij onze vraagbaak Seksuele opvoeding van Sanderijn van der Doef, die trouwens een heel leuk boekje geschreven heeft over seksualiteit bij kinderen ("Kleine mensen, grote gevoelens").
Zoals u het beschrijft is er geen sprake van een ernstige kinderpsychiatrische stoornis. Maar het is natuurlijk wel een heel lastig probleem, waarbij het niet alleen om seksualiteit gaat, maar ook om moeilijk te hanteren gedrag van een kind. Ouders komen met dit soort vragen ook wel bij kinder- en jeugdpsychiaters: vandaar dat ik het toch leuk vond er even in te duiken.
Een peuter van twee, drie jaar begint zijn/haar eigen lichaam te verkennen, krijgt ook interesse in de eigen geslachtsdelen. Daarnaast krijgt een kind meer besef van verschillen tussen zichzelf en anderen, kan geïnteresseerd raken in het lichaam van een ander. De mate waarin verschilt van kind tot kind, en hangt ook af van hoe de omgeving met zulke gevoelens omgaat (ook de cultuur speelt hier natuurlijk mee).
We hoeven dus niet te schrikken van seksueel getinte handelingen van kinderen. Maar als ouder heb je natuurlijk je eigen grenzen. Die mag je best aangeven: een kind moet natuurlijk de mogelijkheid krijgen zich te ontwikkelen, maar moet ook leren rekening te houden met anderen.
En wat betreft "vreemden": de ene vrouw zal er meer mee zitten dan de andere wanneer een kind van een ander aan haar borsten zit. Maar het kan natuurlijk ook erg storend worden. Je moet je kind toch ook iets bijbrengen van wat er in jouw omgeving -- of (in breder verband) onze cultuur -- getolereerd wordt.
Bij Joppe is er dus sprake van ongewenst gedrag. Het lijkt een beetje op een kind dat graag de koekjes van tafel wil pakken, maar dat niet mag en het tòch doet. Joppe is bezig met kinderlijke seksuele verkenningen, maar ook met het uittesten van grenzen. Dáár moet u een antwoord op zien te vinden. Dat heeft u al geprobeerd, maar tevergeefs.
Om te beginnen zou u kunnen gaan registreren wanneer dit ongewenste gedrag voorkomt, wat er aan vooraf gaat, onder welke omstandigheden het plaats vindt. Heel belangrijk is ook hoe u en de rest van de omgeving er op reageren. Soms is het zo dat ouders ongewild het ongewenste gedrag versterken door de manier waarop ze er mee omgaan. Sommige vormen van straf bezorgen het kind bijvoorbeeld een hoop aandacht, waardoor een kind in de verleiding kan komen het ongewenste gedrag juist méér te gaan vertonen.
Belangrijk is dat u duidelijk en consequent bent in wat u niet wilt. Als straf kunt u het beste uw kind iets onthouden wat het leuk vindt. De zogenaamde time-out -- op de gang zetten -- werkt vaak goed: het is een prikkelarme omgeving, aandacht van anderen valt weg.
Daarnaast is het belangrijk om Joppe te laten merken dat je bepaald gedrag afwijst, maar om hem blijft geven. Voldoende positieve aandacht geven dus, en je kan het "nee zeggen" tegen ongewenst gedrag gaan combineren met belonen van gewenst gedrag. Complimentjes geven is óók een vorm van belonen. Het spreekt vanzelf dat het hanteren van bepaald gedrag alleen dàn lukt als je als ouders op één lijn zit. En het zou ook fijn zijn als u zijn interesse voor seksualiteit niet helemaal hoeft af te wijzen.
Hier zou ik nog uitgebreid op kunnen ingaan. Ik raad u aan het archief van de vraagbaak nog eens door te bladeren om te kijken of hier al eerder iets over geschreven is. Het lijkt er op dat Joppe moeite heeft met het het omgaan met grenzen van anderen, en ook moet leren om te gaan met (grenzen in) de intimiteit van anderen.
Ik weet niet hoe vaak Joppe bij u in bed ligt, daar gaat het ook niet zo om. Ik kan me wel goed voorstellen dat je als ouder ook iets van jezelf wilt, zeker in het echtelijk bed. Als ouder wil je je kind ook aanleren dat het zich prettig kan voelen in zijn eigen bed. Daar zou u een apart "werkpunt" van kunnen maken: hoe leren we Joppe het gewenste gedrag aan van in zijn eigen bed slapen. Maar nogmaals: ik kan niet goed inschatten of dat bij u en Joppe een probleem is. Dat zou u moeten scheiden van het probleem van ongewenst gedrag als hij toch bij u in bed ligt.
Ik zou me zeker niet schuldig voelen als u de neiging krijgt om uw kind uit uw bed te gooien als het daar iets doet wat u echt niet wilt. Misschien laat u het te ver komen, wordt u er daarom juist zo boos om. U zou het "terug naar het eigen bed gaan" ook consequent kunnen gebruiken als time-out, zoals hierboven beschreven.
Hopelijk heeft u hier iets aan, en kunt u er voor zorgen dat u als ouder wat meer lucht krijgt, en dat Joppe duidelijk weet waar hij aan toe is.
Succes ermee!
