7 februari 2017

Mediaopvoeding doe je zo

Zo'n 10 jaar geleden ging het bij 'online-veiligheid' vooral over technische zaken, zoals sterke wachtwoorden gebruiken, een goede virus-scanner installeren, en regelmatig je software updaten. Natuurlijk is dat nog steeds belangrijk, maar inmiddels is 'sociale veiligheid' steeds belangrijker geworden. Van een computer-virus is nog niemand doodgegaan, maar van online pesten en uit de hand gelopen sexting wel. De zelfmoordgevallen zijn inmiddels bekend. Maar ook als het niet zover komt, kunnen de gevolgen zeer schadelijk zijn.

Hoe kun je dat soort narigheid het beste voorkomen? In het rapport Jongeren en online-veiligheid werden de risico's geïnventariseerd, en gekoppeld aan het gedrag van de ouders. Hieronder volgen de praktische conclusies.

Praten, praten, praten

Veel praten werkt aantoonbaar risico-verlagend. Want hoe meer er thuis gepraat wordt over media-gebruik, hoe groter de kans:

• dat jongeren hun wachtwoorden doorgeven aan hun ouders;
• dat jongeren kritisch omgaan met sociale media;
• dat jongeren vertellen dat ze een onbedoelde sexting-afbeelding hebben gekregen.

Maar let op: veel praten op zich is niet genoeg. Het moet wel op de juiste manier gebeuren. Zie verder bij 'Kies de juiste manier van praten' hieronder.

Opvoeding en gedrag

Positieve digitale gewoonten bij kinderen creëren, hoe doe je dat?

Word niet boos

'Bang zijn voor boze reacties' is de belangrijkste reden (na: 'beducht zijn voor je eigen privacy') voor jongeren om niet naar hun ouders te gaan als er iets is mis gegaan. Oftewel: als je in het verleden boos werd bij een online-misstap, komt je kind dus niet meer zo makkelijk naar je toe als er écht iets heftigs aan de hand is, waardoor je niet meer kunt helpen, en je dus nog verder van huis bent.

Maak je geen zorgen over gebrek aan kennis (maar...)

Veruit de ónbelangrijkste reden voor jongeren om niet naar hun ouders te gaan als er iets is misgegaan, is dat ze het toch niet zouden begrijpen. Dat is dus een hart onder de riem voor ouders die denken dat het geen zin zou hebben om te praten over online-ervaringen met hun kinderen vanwege gebrek aan kennis over de online-wereld.

Maar let op: áls je niet begrijpt waar het over gaat, uit dat onbegrip dan liever op een positieve en geïnteresseerde manier ("vertel eens, hoe werkt dit nu eigenlijk?") dan op een negatieve en afkeurende manier ("hou toch op met dat WotsUp, of hoe het ook heet..."). Het nut van een positieve insteek blijkt weliswaar niet rechtstreeks uit het onderzoek 'Jongeren en online-veiligheid', maar wel uit verschillende andere onderzoeken .

...Maar blijf je wel goed informeren

Veruit de belangrijkste informatiebron voor jongeren, als het gaat om online-risico's, zijn de ouders (77,2%). Ook zijn de ouders veruit favoriet om het als eerste aan te vertellen (bijna 70%) als er iets is mis gegaan. Dat betekent dat je als ouders wel je best moet doen om antwoord te geven op vragen van je kinderen. Probeer dus goed bij te blijven. Als je er zelf niet meteen uitkomt, ga dan samen op zoek naar de juiste antwoorden.

Toon er begrip voor dat je kinderen niet alles willen vertellen

Jongeren hechten sterk aan hun privacy. Dat is de belangrijkste reden om niet alles te willen delen met hun ouders. Houd er rekening mee dat dit normaal is, en heb er begrip voor. Uit diverse onderzoeken blijkt dat het risico-verlagend werkt, ook voor mogelijke suïcidale gevoelens, als jongeren zich gesteund en begrepen voelen. En ook al begrijp je ze niet écht, maak dan duidelijk dat je ze in ieder geval serieus neemt.

Kies de juiste manier van praten

Globaal zijn er vier manieren van praten:

1. eenrichtingsverkeer (met opdrachten en preken);
2. onderhandelen ("Als jij dit doet, mag je dat");
3. vragend en belangstellend ("Wat doe je eigenlijk? Vertel eens...");
4. in de vorm van een wederzijds gesprek (samen afspraken maken).

Uit het onderzoek 'Jongeren en online-veiligheid' blijkt:

• vragend/belangstellend communiceren en het voeren van wederzijdse gesprekken is het effectiefst (dat wil zeggen: geeft de grootste vermindering van risicovol gedrag);
• eenrichtingsverkeer en onderhandelen zijn minder effectief (dat wil zeggen: lijkt risicovol gedrag meer in de hand te werken).

Zorg dat compromitterende beelden niet doorgestuurd worden

Veruit de meeste jongeren gaan zorgvuldig om met sexting-beelden. Ze wissen ze meestal meteen, en melden het vaak aan een volwassene, als ze iets ontvangen wat niet voor hen bestemd is. Dat is mooi, maar er hoeft er maar één te zijn die dat soort beelden wél doorstuurt – naar een groot aantal anderen – gevolgd door een paar ontvangers die de beelden eveneens doorsturen naar een groot aantal anderen, en je hebt al een probleem van jewelste (waar ouders zich beslist zorgen over moeten maken). Dus:

• druk je kinderen daarom op het hart om compromitterende beelden echt nooit door te sturen. Want in doorsturen (dus openbaar maken) schuilt het ware probleem van sexting;
• vertel je kinderen dat sexting (binnen een relatie) op zich niet verkeerd is, maar dat het risico wel heel groot is, omdat je nooit zeker weet dat sexting-beelden nooit doorgestuurd zullen worden. Bij twijfel: niet doen.

Let op: niet alleen sexting-beelden mogen nooit doorgestuurd worden, maar ook beelden over vechtpartijen en ongelukken niet. Het kan zeer schadelijk en zeer kwetsend zijn voor de betrokkenen, als die beelden worden doorgezonden.

Blijf dit soort zaken voortdurend bespreken. Uit het onderzoek 'Jongeren en online-veiligheid' blijkt dat dat echt helpt.

Zie toe op het naleven van afspraken en regels

Het handhaven van afspraken en regels, dus goed toezien op de naleving ervan, vermindert de online-risico's in allerlei opzichten. Het onderzoek 'Jongeren en online-veiligheid' toont aan:

• hoe minder je let op de naleving van afspraken en regels, des te sneller je kinderen online met vreemden praten over lichaam en seks;
• en hoe risicovoller hun opvattingen over sexting.

Ook belangrijk:

• hoe rustiger de regels en afspraken worden uitgelegd, hoe geringer de ervaringen met sexting;
• het handhaven van afspraken en regels betekent vooral: voortdurend erover in gesprek blijven. Straffen en boos worden werkt aantoonbaar minder goed.

Meer informatie

Jongeren en online veiligheid (pdf)
Het rapport van Kliksafe, waar het bovenstaande artikel op gebaseerd is.

Mediaopvoeding.nl
Voor het stellen van je eigen vragen.