16 september 2020
Als opa of oma overlijdt, dan kan het lastig zijn: wat vertel je wel en niet aan je kind? Bij het overlijden van opa of oma, jouw (schoon)moeder of (schoon)vader, heb je te maken met je eigen verdriet en rouwproces. Tegelijkertijd wil je je kinderen beschermen tegen de pijn en het verlies wat bij het verlies van hun opa of oma hoort. Aan de andere kant horen de verdrietige en zware dingen ook bij het leven. Hoe praat je over de dood met je kind? Wanneer vertel je wat? En wat zijn handige tips? We zochten het voor je uit.
Het begrip 'dood' is voor jonge kinderen nog lastig te plaatsen. Daarom is het handig om te weten wat jouw kind er eigenlijk al van begrijpt.
Vanaf de geboorte tot ongeveer 2 jaar: kinderen snappen het fenomeen dood nog niet.
2 tot 5 jaar: kinderen hebben nog geen tijdsbesef, dus dood is voor hen iets tijdelijks. Ook snappen ze het verschil tussen dood en levenloos nog niet. In periodes van rouw nemen ze de reacties van hun ouders over.
5 tot 8 jaar: ze begrijpen dat dood voor altijd is en dat alles wat leeft ook een keer dood gaat. Ze snappen het verlies maar weten niet goed hoe ze ermee om moeten gaan.
8 tot 12 jaar: kinderen van deze leeftijd snappen dat ook zij een keer dood gaan. Als een dierbare overlijdt, kunnen ze (tijdelijk) terugschieten in kinderlijker gedrag.
12 tot 21 jaar: de dood en het verlies wat erbij hoort, kan deze leeftijdscategorie afschrikken. Ze willen zich terugtrekken in het gevoel van toen ze klein waren, toen ze nog beschermd waren voor de dood. Tel daar puberteit bij op en dat kan dit een ingewikkeld onderwerp maken.
Daar kunnen we kort over zijn. Vertel je kind zo snel mogelijk dat opa of oma is overleden. Kinderen voelen dondersgoed aan dat er iets aan de hand is. Dan kun je ze beter zelf vertellen wat er precies aan de hand is. Anders horen ze het van iemand anders of ze leggen zelf de link als ze volwassenen horen praten. Probeer iedereen uit het gezin tegelijk het nare nieuws te brengen. Sommige kinderen zullen direct vragen stellen of hun verdriet uiten. Anderen worden juist stiller en hebben tijd nodig om het te laten bezinken. Ga erna met je kind(eren) apart gaan zitten om te praten over hoe hij zich voelt.
Een slechtnieuwsgesprek voeren is niet leuk, maar wel heel belangrijk. Door dit op een goede manier te doen, kun je je kind helpen met de rouwverwerking. Tips voor een ‘goed’ slechtnieuwsgesprek:
Stop je het gesprek na het slechte nieuws dat opa of oma dood is of leg je nog meer uit? Dat is net als bij veel dingen in het ouderschap aan jou. Jij kent je kind het best en weet wat hij wel en niet aankan. Over het algemeen geldt: hoe jonger je kind, hoe korter de boodschap. Oudere kinderen willen vaak meer weten over de oorzaak en hebben meer vragen. Maar ook bij oudere kinderen kun je het kort houden. Er komt namelijk vrijwel niets meer binnen zodra je hebt verteld dat opa of oma dood is. Kijk dus eerst hoe je kind reageert en sluit hierop aan. Knuffel, geef troost of beantwoord vragen.
Belangrijk: hoewel het heel verleidelijk is om de pijn voor je kind te verzachten met een andere boodschap zoals ‘opa slaapt voor altijd’ of ‘oma is een sterretje geworden’, is dit echt geen goed idee. Kinderen zullen het niet goed begrijpen. Daarnaast kan het zelfs beangstigend zijn en als gevolg hebben dat je kind niet meer wil slapen omdat hij bang is dood te gaan. Gebruik het woord ‘dood’ en leg uit wat het betekent. Je kunt niet voorkomen dat je kind met de dood te maken krijgt. Je kunt hem wel helpen er goed mee om te leren gaan.
Het helpt als je van een afstand naar de dood kunt kijken om het beter te begrijpen. Je ziet iemand anders in dezelfde situatie en kunt het vergelijken met jezelf. Dat geldt voor kinderen en voor grote mensen. Boeken kunnen hierbij helpen. Wat voelt de hoofdpersoon? Heb jij dat ook? Is het voor jou anders?
Voor kinderen van 3 tot 6 jaar
Voor kinderen van 4 tot 7 jaar
Voor kinderen van 8 tot 12 jaar
Hoewel dood en rouw bij het leven hoort, is het niet iets waar we graag over praten. Toch hoeft het niet ingewikkeld te zijn om het bespreekbaar te maken. We kunnen tips geven, maar het is aan jou om te kijken wat er bij jou, je kind en je gezin past. Er komt na het overlijden van Opa of Oma veel op jullie af. Vaak moet er binnen een week van alles geregeld worden. Een uitvaartverzorger kan daarbij helpen. Zij nemen je de zorg uit handen, zodat jullie rustig op jullie manier afscheid kunnen nemen en een begin kunnen maken aan het rouwproces.
Misschien vind je dit ook interessant:
Is jouw (schoon)vader of (schoon)moeder overleden en wil je hem of haar blijven herinneren binnen jullie gezin? Lees deze tips om herinneringen levend te houden.
De dood bespreekbaar maken, kan moeilijk zijn. Je vindt hier tips om met je kind te praten over leven en dood.
Hebben jullie al een voogd aangewezen voor jullie kind(eren)? Lees hier hoe je dit kunt doen!
Dit artikel is samen met kennispartner Monuta geschreven.
