dochter negeert mij

leiding geven

Ik begrijp niet zo goed hoe zoiets er nou uit moet zien.
Leiding geven. Ik zou hier toch wat meer gaan puzzelen waarom je dochter zo aangebrand reageert. Heeft ze last van stress? Kosten de dagelijkse dingen haar veel moeite en moet ze wat meer rust in haar leven hebben?
Mijn kinderen, met autisme, hebben ook moeite als ze op mij moeten wachten. Zelfs aan tafel gaan gaat hier nog op de minuut precies en pas zodra ik concreet aan het opscheppen ben komen ze erbij. Ze vallen er nog over als het 3 minuten te vroeg is.
1 keer in de week afwassen zou hier ook niet werken. Wel haalt dochter elke dag de afwasmachine leeg en brengt zoon bijna elke dag vuilnis naar de container. Dan zit het in de dagelijkse routine en kost het geen stress.
Ik ken een meisje dat inderdaad zelf een pleeggezin heeft gezocht en gevonden. Later bleek er een vorm van autisme bij haar te zijn.
Bovendien zouden mijn kinderen ontregeld raken als ik reageer met huilen of boos worden.
Ik zou wel op een rustig moment bespreken hoe je dochter kan voorkomen dat ze zo lelijk gaat doen. Dan kan ze beter zichzelf even tijdig verwijderen om tot rust te komen. En zich dan hernemen.
Dan moet je haar ook de kans geven om even weg te gaan.
Je zal de ouders de kost moeten geven die eisen dat een kind niet wegloopt uit een conflict.
Emotioneel worden draagt bij aan de stress. Dus ik zou het ook niet teveel op mezelf betrekken maar eerder wat analytisch kijken wat er nu eigenlijk gebeurt en meer luisteren dan reageren.
En niet in discussie gaan als ze zich eens uitleeft maar een neutrale opmerking dat ze even naar haar kamer mag om rustig te worden dan komen jullie er later wel op terug.

consequenties

Hier werkt het niet zo goed als je overal consequenties achter zet. Dat leidt maar af van de realiteit. Of ze voelen zich gekleineerd of gemanipuleerd. Mijn kinderen snappen vaak niet de relatie tussen de straf en een vergrijp omdat ze met dit gedrag uiting geven aan een onderliggend probleem als stress en dat adresseer je dan niet maar je bestraft het.
Je gedraagt je aangenaam naar jezelf en naar anderen. Punt.
Lelijke woorden houdt je maar voor je of je gaat ze ergens anders uiten, op je kamer in een tekening of een tekst.

@Kaaskopje

Een gesprek is heel wat anders dan een eindeloze discussie.
Zal een gesprek dan ook niet afkappen.
Wel een discussie waarbij er al een standpunt is ingenomen.

b.v. je komt 01.00 uur thuis van dat feestje, met als gevolg een discussie van maar zij mag ook en ik mag nooit wat, en jij bent altijd.. en ik vind je een...enz.enz

Daar sta ik dus boven en ga ik pertinent niet op in.

(Moeder van 4 dochters en 2 pleegdochters in de leeftijd 33, 31, 23, 22, 20 en 17, heb ondertussen alles wel gezien en gehoord

je laten leiden

Als ik je verhaal zo lees, krijg ik het gevoel dat je je veel te veel laat leiden door haar gevoelens en je mee laat slepen door wat dat bij jou oproept. Het zou je helpen als je in staat zou zijn er iets nuchterder tegenover te staan. Je reageert nu steeds maar adhoc op haar grillen en buien. Terwijl je als haar moeder zijnde toch zelf voor ogen moet hebben hoe je de omgang met elkaar in huis wil hebben. Jouw visie op hoe er met elkaar omgegaan wordt.
Zodoende zou je ook wat rustiger kunnen reageren.
Want even een praktisch puntje. Denk jij nou heus dat als zij maar roept dat ze naar een pleeggezin wilt, dat dat dan zo geregeld wordt of zo? Heb je enig idee, heeft zij enig idee wat daarbij komt kijken? Je zou ook dat soort vragen aan haar kunnen stellen i.p.v. emotioneel geraakt te zijn en vanuit die emotie te reageren.
Je schrijft 'met alle liefde en geduld'..... ik krijg daardoor het idee dat je het haar op allerhande wijze naar de zin wilt maken. En dat moet je vlg. mij nu net niet willen. Vlg. mij moet jij veel meer je eigen koers varen en handelen zoals jij denkt dat goed is en niet hoe jij denkt dat je dochter het graag ziet. Want op deze manier dwing je ook absoluut geen respect af. Dat doe je wel door je eigen koers te varen en de rots in de branding te zijn.
En hoe gaat het tussen je man en jou? Heb je hem al zo ver gekregen dat hij je meer steunt?

Tijd

Sylvie, heb je wel eens bijgehouden of er enige regelmaat zit in de incidenten? Kan het bijvoorbeeld te maken hebben met ongesteld worden?

Tsjor

blijft moeilijk

Bedankt voor alle reacties. Ik dacht even dat het weer wat beter ging. Totdat een paar dagen geleden de bom bij mijn man weer barstte. Onze relatie is gewoon niet oké. We zijn al 24 jaar samen en steeds komen dezelfde problemen terug. Ik ben te soft (vindt hij), en hij wil alles vastleggen in regels. Oké dan heb je best een probleem. Maar hij mag toch niet de boel onveilig maken? Voor de duidelijkheid. ..we gingen eten en onze dochter had geen honger. Ze wilde tv kijken. Van hem moest ze toch aan tafel komen eten. Ik steunde hem wel gedeeltelijk nml ook van mij moest de tv uit. Maar vwb het eten. ..je kunt iemand toch niet dwingen te eten. Hij vond dus dat ze aan tafel moest komen. Maar voordat we er erg in hadden was zijn frustratie meter gestegen en begon te schreeuwen tegen haar van moet ik je eerst in elkaar slaan. Tja en dan grijp ik in van er wordt hier niemand geslagen! Dit soort agressieve woorden vallen hier eens in de 3 maanden. Hij heeft ondertussen een agressie preventie training gehad en dus had ik hem nog een kans gegeven om te veranderen. Ik vind dat dit niet kan! En onze dochter lijdt hier onder. Het liefst wil ik in ieder geval tijdelijk uit elkaar maar hij heeft telkens zooon spijt en doet dan veel moeite om het goed te maken. Hij weet heel goed dat hij te ver is gegaan. Ik heb dit in mijn eerdere berichten niet vermeld omdat ik (weer) dacht dat hij veranderd was. Maar dit speelt een grote negatieve rol denk ik.

Los van de reactie van je man

maar je dochter van 15 moet toch gewoon aan tafel komen en mee-eten? Waarom niet? Vind ik geen ingewikkelde starre regel hoor, maar gewone dagelijkse gang van zaken.

stel voor

Als je man zo explosief is aan tafel, voor mij een bekend moment dat ex en kinderen overprikkeld kunnen zijn, kan hij misschien uit voorzorg ergens anders eten om tot rust te komen en zich niet te ergeren aan tafelgenoten.
Leg je man uit dat voor hem ook rustiger is als een kind even niet mee-eet.
De regel moet zijn: bij overprikkeling zoek je rust voor jezelf en afzondering.

geluiden in de kamer

Het gaat hier ook nog weleens fout en dat komt dan omdat rond etenstijd iedereen het zo'n beetje gehad heeft. Als er dan teveel geluid is van televisie, zoon maakt muziek, er wordt wat bozig gediscussieerd, dan is de zaak al snel explosief.
Wij hebben hier expliciet afgesproken dat dochter met vriend bij drukte op haar kamer mag eten, dan dekt ze daar. Zoon mag in de keuken eten met zijn visite. En ik mail liever dan dat ik telefoneer, dat bewaar ik voor als ze naar school zijn. En als er gebeld wordt dan bel ik terug ik ga rond etenstijd geen gesprekken aan waar de kinderen bij zijn. Het is dan al snel teveel.
Kinderen kunnen ook elders tv kijken of anders met koptelefoon op of op de laptop met koptelefoon. Geen geluid.

Wel jammer

Het lijkt wel alsof die agressietraining bij jouw man niet heeft geholpen. Als hij zo snel ontploft..
Misschien is het een idee om dit opnieuw te doen of een vervolgtraining te doorlopen (geen idee hoe dit zit)? Of een gezinstherapie te volgen?

Spijt achteraf heeft dan geen zin meer, het is dan gebeurd.D e relatie tussen jouw dochter en man gaat hierdoor kapot. Zelfs jullie relatie lijdt hieraan.

Verder sluit ik mij aan bij AnneJ.

1x in de 3 mnd

1x in de 3 maanden een ontploffing met woorden?
Ik weet niet hoe het hiervoor ging maar misschien zit er toch wat vooruitgang in? (in het kader van: bekijk het positief).
Pubers zijn natuurlijk bij uitstek goed in de vinger op de zwakke plek te leggen. Ik kon dit vroeger ook erg goed bij mijn vader

Je man zal niet zozeer boos zijn op zijn dochter, maar op zichzelf dat hij dit niet kan handelen en zijn woede niet de baas is. Komt nog schaamte bij.

Je kan hem zelf het beste het goede voorbeeld geven, door rustig naar je dochter toe te gaan, vlak voor het opscheppen; we gaan zo eten, doe jij de televisie alvast uit?
Zo niet, dan gaat ze maar boven zitten. Dan zit ze misschien ergens mee en is dit blijkbaar haar manier van aandacht vragen. Maar jullie willen eerst eten.

verbaal geweld

Nou ja...een ontploffing met woorden. ..zo klinkt het niet erg idd. Maar geloof me..als hij zo tekeergaat worden wij hier in huis allemaal bang. Zoals hij loopt te schreeuwen dat hij hier de baas is anders zal hij wel even de boel kort en klein slaan. Maarja misschien hoort dit bericht overigens niet hier thuis? Hoedanook is het fijn om hier mijn hart te kunnen luchten. Mijn mening is dat hoe verschillend je ook kunt zijn...veiligheid moet voorop staan toch?

er tussenin

Mijn ex laat de opvoeding van de kinderen meestal aan mij over of vraagt mijn toestemming. Vreemd maar nuttig. Hij moppert weleens en noemt mij dan de ' advocaat'. Maar gelukkig snapt hij dat het de beste oplossing is.
Ik signaleer ook een gebrek aan duidelijkheid hoe het bij jullie toegaat In je hoofd beoordeel je dat dochter dan wel de televisie uit moet zetten maar niet aan tafel hoeft te komen.
Omdat je man denkt dat hij daar over gaat heeft hij daar ook zo zijn eigen idee over en dat blijkt dan anders te zijn?
Je kunt dan beter tegen je man zeggen: laat dochter maar aan mij over. Dan hoeft hij er niet meer over na te denken en kan zich met zichzelf bezig gaan houden. Jij kan switchen maar zij kunnen dat waarschijnlijk niet. Dus, of je houdt je met je dochter bezig, of je houdt je met je man bezig. Maar dan ook met alle aandacht die je hebt. En probeer te voorkomen dat je er tussenin komt te staan. En neem zaken over van je man die hij niet meer kan mannen aan het einde van de dag. Los het praktisch op.
Misschien is er wel wat voor te zeggen om voorlopig vroeg te eten met de kinderen en dan jij samen met je man later. Dat kan een hoop rust geven, mits de kinderen dan naar hun kamer gaan en zonder gezeur hun eigen dingen doen. En komt er gezeur dan ben jij degene die het oplost niet je man. Die kan zich dan bemoeien met zijn eigen zelfbeheersing. Rust in de tent kan het verschil maken.

v eiligheid

Dat spreekt natuurlijk vanzelf dat de veiligheid voorop moet staan. Maar hoe bereik je dat? Niet door te hameren op de onveiligheid die je man veroorzaakt, dat weet je al, hij waarschijnlijk ook. Veiligheid bereik je door te voorkomen dat zaken escaleren. Gelukkig heeft je man een training gehad dus daar kun je hem op wijzen.
Het is belangrijk dat jij je juist op zo'n moment met jezelf bezig houdt en bedenkt wat je kunt doen om jezelf te kalmeren.

Bij ons heeft man - normaal gesproken een echte heer - in een vlaag van woede de TV kabel kapot geknipt, zodat ze niet meer konden kijken tijdens het eten. Niet echt nuttig, want nou zitten ze natuurlijk op hun mobieltjes. Maar van dat negeren kunnen zelfs de rustigste mensen echt hels worden. Niet OK natuurlijk, maar ook weer niet verschrikkelijk. De kinderen weten dan in elk geval dat ze echt te ver zijn gegaan. Maar als iedereen bang wordt, is het natuurlijk niet goed.

Het is trouwens heerlijk rustig zo zonder TV...en het scheelt 20 euro per maand, ook niet verkeerd. Wij zelf hadden toch nooit tijd om te kijken. En gek genoeg lijken de kinderen het ook niet zo te missen.

AnneJ

"Emotioneel worden draagt bij aan de stress. Dus ik zou het ook niet teveel op mezelf betrekken maar eerder wat analytisch kijken wat er nu eigenlijk gebeurt en meer luisteren dan reageren.
En niet in discussie gaan als ze zich eens uitleeft maar een neutrale opmerking dat ze even naar haar kamer mag om rustig te worden dan komen jullie er later wel op terug."

Helemaal mee eens. Volgens mij moet de OP zich op haar hoofd krabben als haar zoontjes haar vervolgens moeten troosten. Als je kind emotioneel en onredelijk wordt moet jij je juist terugtrekken en wat afstandelijk reageren. Desnoods met straf of even naar de kamer sturen om de rust terug te laten keren.

Je emoties moet je maar laten lopen als de kids in bed liggen (da's lastiger bij een puber, dat begrijp ik). Als ik je dochter goed inschat (en mijn zoon) geeft jouw reactie haar juist een gevoel van macht over je. Het wordt een dominatiespelletje.

erg

Ik geloof heus wel dat het erg is. Ik had ook een schuimbekkende explosieve vader. Wij hadden een open keuken waar we rondjes om konden rennen. Maar 1x in de drie maanden vind ik gek genoeg niet zo vaak. Ik weet alleen niet (zoals ik schreef) hoe vaak het eerder was en of het nu minder vaak is.
Heeft hij die buien ook tegen jou, of voornamelijk tegen je dochter?
Je zoons hebben er nog geen last van begreep ik, maar dat kan nog komen. Het ene kind daagt uit, de andere trekt zich terug.

Goed advies van Annej, zo bedoelde ik het ook: neem jij je dochter voortaan over, voor het escaleert. Bespreek dit nu met je man, zodat hij het ook kan aangeven. Om hem te helpen z'n agressie te beheersen.
Ik vind het trouwens wel top dat hij zo'n cursus heeft gedaan.

in dit geval

denk ik wel een beetje dat je man gelijk heeft dat je wat soft bent. Je bent in elk geval onduidelijk naar je dochter, de tv moet uit van jou, maar ze hoeft van jou eigenlijk niet aan tafel te komen.In dit geval vind ik het een normale zaak dat zij gewoon aan tafel moet komen. Eten kun je niet afdwingen, aan tafel komen wel. En zo lang een kind niet ziek is o.i.d., zou ik daar ook duidelijk over zijn: je wordt gewoon aan tafel verwacht.
Em juist jouw onduidelijkheid wekt natuurlijk ook de woede van je man. Dit voorval maakt eens te meer duidelijk dat jij met je man om tafel moet om afspraken te maken. Om te beginnen de afspraak elkaar door dik en dun te steunen naar dochter toe. Je kunt de vinger wijzen naar je man en zijn woede uitbarsting maar je kunt ook kritisch kijken naar je eigen gedrag en de relatie die jullie samen hebben. De samenwerking bedoel ik eigenlijk.

De manier waarop jouw man dreigt met geweld is natuurlijk niet goed. maar de manier waarop jij erop reageert is ook niet handig. Het doet alleen nog maar meer olie op het vuur gooien omdat jij hem aanspreek t aals een klein kind. Ik zou proberen hem rustiger aan te spreken. Meer in de zin van; 'Naam....; probeer even rustig te blijven, dit helpt ook niet'. En vervolgens je dochter te sommeren te doen wat vader zei.

ik heb juist het idee

dat je best eens een uitzondering kunt maken met een meisje van bijna 16. In zijn ogen ben ik misschien te soft . maar volgens mij gaat het om grenzen aan geven en dat doe ik wel. Mijn grenzen liggen alleen wat verder dan die van hem. En het punt is dat hij er ook vaak niet is of er helemaal niets van zegt. Ik ken zat mensen waar een kind van 16 zo n beetje als volwassene wordt behandeld en mag eten wanneer en wat betreffende persoon wil. Dat vind ik zelf te ver gaan. Nogmaals vind ik geweld (ook verbaal) niet kunnen. En hoe bedoel je polletje piekhaar dat ik hem aanspreek alsof hij een kind is? Omdat ik zeg dat hier niemand wordt geslagen? Iig we hebben het weer uitgepraat en gaan met frisse moed verder. Met weer iets duidelijkere afspraken. ...

vergeet

de uitspraak maar'aanspreken alsof hij een kind is'. Ik bedoel meer dat het gewoon geen handige move is; eentje die eerder tegen haren instrijkt en dat is op dat moment niet handig. Hij is over zijn theewater, kalmeer hem; wijs hem niet terecht.

Goede afspraken maken over opvoeding

Je zegt dat je duidelijkere afspraken met jouw man hebt gemaakt. Die afspraken moeten wel zodanig zijn dat jullie op één lijn zijn wat de opvoeding betreft. Of hij laat de opvoeding van jullie dochter aan jou over of jullie gaan er samen over. En dat "uit zijn plaat gaan" màg niet meer gebeuren. Hij mòet zich kunnen beheersen. Je zei dat jullie bang worden in jullie eigen huis. Dat is fout, dit mag niet en schaadt jullie relatie (vader-dochter en man-vrouw). Hij moet daaraan werken, want anders gaat het helemaal fout. Het komt zo respectloos over en bang in huis zijn kan niet. Opnieuw of verder gaan naar de therapie dus. Is een gezinstherapie geen goed idee?

Ik ben 11 en ik zou zeggen ... kijk terug naar wat je fout hebt gedaan
Dit gebeurd niet zomaar
En probeer het beste met haar voor te hebben
Bijv.
Dochter: mam mag ik pleaseeee om negen uur thuis komen ?
Mn vrienden mogen dat ook
Jij:nee half 9 is lang genoeg
Dochter kijkt treurig
Jij: oke dan..... maar geen minuut later en doe rustig aan

Nou goed toch ... zij dr zin en jij bent de baas

relaties

Waarschijnlijk horen mijn berichten inmiddels niet meer in dit topic maar moet ik naar "relaties".
Mijn man valt steeds vaker uit tegen mij of de kinderen en volgens mij zit hij gewoon in een vette midlife crisis. Aan de andere kant hij heeft dit altijd in meer of mindere mate gehad. Hij maakt ons bang met zijn geschreeuw. Ik heb al vaker op het punt gestaan van scheiding (we zijn niet getrouwd). Maar dan doet hij weer zo zijn best om mij om te praten en zegt dat hij niet zo'n vreselijke man wil zijn. En dan gaan we weer vrolijk verder tot het weer gebeurt. Ik durf in mijn eentje de knoop niet door te hakken. Ben bang voor waar hij toe in staat is. Ik wil echt niet meer met hem onder 1 dak leven. Hoe kan ik dit alleen voor elkaar krijgen. ..we hebben samen een huis en samen verantwoordelijk. Allebei een baan. Maar alleen kunnen wij dit beide niet betalen. Ik pieker me suf....

Is heel moeilijk..

..maar dan moet de knoop toch doorgehakt worden. Het is toch geen leven om met een boeman in huis te leven? Als hij is afgekoeld zou ik toch zeggen dat dit de laatste keer is en dat hij anders zijn biezen kan pakken. Er is duidelijk meer aan de hand. Eerst meld je dat jouw dochter een enorm probleem heeft en dan blijkt de oorzaak hiervan de vader (en jouw man) te zijn.

Als ik jou was zou ik contact opnemen met een maatschappelijk werker of een andere hulpverlener (misschien via jouw huisarts) om te kijken hoe jullie verder kunnen leven als hij is vertrokken. Anders maak je jezelf en jouw kinderen nog afhankelijk van zijn boze buien en dan is het einde zoek. Dit gaat van kwaad tot erger. Dus dan moet er een oplossing komen.

Heb je een baan? Hebben jullie een samenlevingscontract? Uiteraard zou hij alimentatie moeten betalen voor zijn kinderen.

Maar misschien is er nog een oplossing voordat het zover komt, misschien relatietherapie?

relatietherapie

Wij zijn al 24 jaar samen en heb heel wat ellende met deze man meegemaak .en vreemd genoeg ook leuke dingen. Ik besef me dat het wat verwarrend kan over komen. ..eerst over onze dochter en nu blijkt eigenlijk dat het niet zo raar is dat zij met haar overgevoeligheid veel last gehad heeft van onze strubbelingen. Maar de laatste tijd ging het best een tijd goed tussen hem en mij. Nu weet ik langzaam maar zeker dat hij nooit de man zal zijn voor mij. Idd alles hangt steeds maar af van zijn buien. Zoals ik al aangaf heb ik vaker op het punt gestaan om hem te verlaten maar ik ben echt bang dat het fout uit pakt. Hij heeft natuurlijk gewoon recht om zijn kinderen te blijven zien. (Zij vinden papa ook steeds minder aardig merk ik). En dan heb ik er geen zicht meer op, wat mij verontrust. Hij heeft ook al eerder gezegd dat hij niets gaat betalen voor hun "4 sterren" leven zoals hij dat noemt. Ik vind hem gewoon erg onberekenend soms. Ik sta er helemaal alleen voor. Heb wel een goede vriendin die veel weet over ons. Zij adviseert me ook om de knoop door te hakken. Ik vind het zo dubbel...ik weet dat hij niet goed is voor ons maar ben tegelijkertijd aan hem gehecht. Herkent iemand dat gevoel? En hulp hebben we van verschillende instanties gehad (oudercursus, psycholoog). Maar het is er toch niet beter op geworden.

scheiden

Mijn exman maakte zo'n drama thuis dat we uit elkaar moesten. Hij kon dat ook niet aan en werd gewelddadig. We hebben nog jaren last gehad van zijn paniek en rottige incidenten en bedreigingen.
Maar omdat het thuis ook niet meer houdbaar was moest het gewoon gebeuren.
Diepe hap lucht en wegwezen.
Ik heb wel zoveel mogelijk de leiding genomen in de scheiding. Convenant opgezet en zaken verdeeld. Duidelijk naar ex wat de bedoeling was. Kinderen gingen 3x per week kortdurend naar hem toe.
Toen de kinderen na weer een rechtzaak toch een heel weekend naar hem toemoesten ben ik zelfs een tijdje meegegaan. Zolang hij er zelf niet gek van opkeek deed ik maar of mijn neus bloedde.
Je hebt in elk geval het voordeel dat je kinderen ouder zijn dan 12 jaar. Dan kunnen ze in elk geval nog zelf beslissen over de omgang met hun vader.
Zoek uit hoe je jullie leven uit elkaar kan halen. Financieel en anders.
Vraag inderdaad, onlangs in een draadje hier, dat hij de kinderen alimentatie geeft en niet jou. Op hun eigen rekening. Als hij dat niet doet kun je altijd later nog beslissen of je daar werk van maakt via de rechter.
Ik heb dat zelf niet bij ex gedaan. Hij droeg bij door kleding voor de kinderen te kopen en muziekinstrumenten e.d. Dat is hij na de scheiding blijven doen zodat het zoveel mogelijk hetzelfde bleef.
Ik denk inderdaad dat je er vanuit moet gaan dat je dan voortaan zelf, ook financieel, voor de kinderen zorgt. Lukt het je wel dan is het meegenomen voor de kinderen, maar je levensstandaard kan omlaag gaan.
Hopelijk kun je een andere woning vinden en een manier verzinnen hoe het moet met jullie gezamenlijke woning. Doe daar voorstellen over aan je aanstaande ex zodat hij er concreet over na kan denken in plaats van zijn gebruikelijke reactie om in woede te ontsteken.
Verwacht geen overleg, maar wees zaken voor en stel je in de plaats van je aanstaande ex, wat zou hij willen en kan daar een gezamenlijke oplossing in zitten wat goed is voor iedereen. Verwacht geen input in een gesprek. Maar stel.

Mijn ex

Heeft waarschijnlijk autisme. Dat werd duidelijk nadat mijn zoon een diagnose kreeg in het autististisch spectrum. Hij heeft ook niet goed met zijn emoties leren omgaan. Daar hebben ze toch meer instructie en uitleg bij nodig. Mijn kinderen leren wel hoe het met emoties zit. Bij mensen met autisme kan emotie heel snel opvlammen en moeilijk beheersbaar blijken te zijn. Je kunt zien dat te voorkomen door geen onverwachte heftige dingen onder hun neus te houden en ze kunnen dat zelf richting leren geven door zelf te leren zaken aan te zien komen en daarmee om te gaan en zich in acute zaken kalm zich eraan te onttrekken.