Is hb-onderwijs ook speciaal onderwijs?

Volgens mij

Volgens mij is het gewoon regulier onderwijs. Het geld komt uit sponsors en van de ouders die een hoge ouderbijdrage betalen. En van het samenwerkingsverband. (net als bij speciaal basisonderwijs, dat wordt ook door het samenwerkingsverband betaald).
Volgens mij is het voor veel leonardo scholen zeer moeilijk om de begroting sluitend te krijgen. Op www.hb-kind-forum.nl las ik een tijd geleden iets over een Leonardo school, die hierom weer moest stoppen. Wat lijkt me dat erg voor die kinderen!
Voor zover ik begrepen heb, zijn veel Leonardo scholen vol enthousiasme begonnen, en valt het nu tegen om door te blijven gaan.

Regulier

en ze krijgen niks extra van de overheid.
Er zijn scholen die draaien op wat het samenwerkingsverband aan winst maakt, er zijn scholen waarbij er veel door ouders wordt bijgedragen. (zowel de kosten voor de laptop als de ouderbijdrage die behoorlijk kan zijn) en er zijn scholen die veel aan sponsoring krijgen.
Waarom het voor veel scholen tegenvalt: sinds 1 augustus vorig jaar is de bijdrage van het rijk per leerling t-1 geworden. Dat betekent dat de school alleen geld krijgt voor de leerling die per 1 augustus van het jaar daarvoor al op school zat. Scholen die in maart zijn begonnen (bijvoorbeeld) krijgen dus pas augustus anderhalf jaar verder geld voor de leerlingen. Dat is behoorlijk wat om 'op te hoesten'

Bij de bron: niet-speciaal

"Zijn de Leonardoscholen een vorm van speciaal onderwijs?
In feite is Leonardo onderwijs een vorm van speciaal onderwijs en lijkt ook nagenoeg geheel daarop: kleinere klassen, aansluiten bij het niveau van de kinderen, speciale didactiek en pedagogische aanpak etc. Echter wordt Leonardo onderwijs nog niet als speciaal onderwijs erkend door de Rijksoverheid."
van http://www.leonardostichting.nl/Ouders.aspx

Kwaliteitgericht

Wat ik er sterk aan vind, is dat het gericht is op de kwaliteiten van een kind. Wat een geworstel dan om dit van de grond te kunnen krijgen en dan te behouden.

Ik zou het ook graag willen voor mijn kind. Ik heb geen hb-kind. Wel een ADHD-kind (met een flink iq-kloof, dus half slim ha). Maar ik denk dat wanneer een school of klas zou komen voor die kinderen waarbij er wordt uitgegaan van hun kwaliteiten (want dat hebben ADHD'kinderen juist zoveel), ik daar graag wat meer voor neer zou leggen.

Nee

het Leo onderwijs is (helaas) geen speciaal onderwijs en de minsiter is ook niet van plan om er extra geld in te pompen ondanks de roep om meer studenten en hoger-beter opgeleiden.

het is triest; ik ken mensen die elke dag 3 uur bezig zijn met hun kind naar een leo school brengen en halen. Het is van de zotte. Ons kind hoeft maar een half uur, te klein om zelfstandig op de fiets, dus openbaar vervoer met 's morgens begeleiding, we betalen ons scheel aan OV kosten, daar bovenop de laptop (geeft niets) en daar bovenop ook nog de vrijwillige bijdrage van 2.500 euro. Nog vrijwillig, hoewel ik al Leo's ken die het verplicht stelklen omdat anders het onderwijs geen doorgang kan vinden.

En wie zijn daarvan de dupe; jep, de kinderen.

Rosa-

Je krijgt niets

Je schrijft dat kinderen in een Leoklas een laptop krijgen. Ik denk dat ze niets voor niets krijgen maar betalen voor wat ze 'krijgen'.
Leo van zoon heeft geen 16 kinderen in de klas (Leo-principe) maar 18 kinderen. Nog steeds luxe natuurlijk.
Er zijn geen eigen laptops. Wel een brede gang in de school met ongeveer 20 computers. Alle klassen (dus ook de rest van de school) gebruiken deze computers. Computertijd wordt ingeroosterd per klas.
Het scheelt dat deze school in een nieuw gebouw zit, zodat indeling is aangepast aan de moderne tijd.
Smartboard in de klas hebben ze niet. Wel een gemeenschappelijke ruimte met een beamer.
Wij zijn supertevreden over de school en de Leoklas. Natuurlijk hopen we dat dit iniatief blijft bestaan.
Overigens gun ik andere kinderen ook meer aandacht, afstemming van het aanbod op hun capaciteiten, etc. Dat lijkt me een politieke discussie: wat hebben wij over voor goed onderwijs.

Ja maar rosa

"de minister is niet bereid er extra geld in te pompen."
Maar ergens ook wel eerlijk: als er op het speciaal odnerwijs zoveel bezuinigd moet worden zou ik het oneerlijk vinden als de leoscholen juist veel extra geld krijgen.

Geerke

Oh, ja natuurlijk is het 'eerlijk'. Niets is namelijk oneerlijker dan bezuinigen op het onderwijs. Of het nu over het SO gaat of over de Leo scholen. Alles is scholing en alle kinderen zijn de dupe!

Krankzinnig om 300 miljoen te willen bezuinigen op het S(b)O onderwijs in het kader passend onderwijs; het is gewoon niet haalbaar, ik ben benieuwd wie er al heeft doorberekend hoeveel het kost als het gaat om al die kinderen die thuis komen te zitten omdat ze geen onderwijs meer hebben! Verbijsterdveld....

Rosa-

(strijdbaar voor alle twee de kanten voor het spectrum, kind op SO en kind op Leo)

Pelle

Dat mag jij vinden maar dan ook geen extra geld naar verstandelijk gehandicapte kinderen, kinderen die net niet mee kunnen komen op school en RT krijgen, kinderen met een lichamelijke kinderen etc etc etc? Wat een onzin. Krijgt jouw kind al die kinderen die met extra hulp=geld wel op school kunnen functioneren in de klas zonder al die extra middelen ok? Kijken wat je dan zegt.

Leo kinderebn hebben net zoals net beschreven kinderen ook meer nodig dan het gemiddelde kind, en ja ook dat kost geld, net zoals al die andere kinderen....

Rosa-

Rosa

Leg mij dan eens uit wat en waarom HB kinderen meer nodig hebben dan "standaard" en gewoon slimme kinderen ? En waarom vooral dat meer geld zou moeten kosten ? Waarom moeten hb kinderen vooral zo nodig in kleinere klassen zitten ( dat kost vooral veel geld) dan de standaard kinderen ? Van verstandelijk gehandicapte kinderen is dat vind ik logisch. Ik vind HB echter geen handicap maar juist een extra gave waar wel goed mee omgesprongen moet worden maar waar niet specifiek meer geld en aandacht voor nodig is.

Fraz

Heel simpel hoor; veel van deze 'slimme' kinderen zijn vele jaren verpest op de gewone scholen die blijven beweren hoe ze het moeten oppakken en ja, soms heb je geluk op een school die het ook daadwerkelijk doen ten koste! van andere leerlingen. Dat perecentage is echter nihil.

We hebben het in Nederland over passend onderwijs, voor iedereen, voor ieder kind, voor verstandelijk gehandicapten, voor lichamelijk beperketen, voor hb-ers, voor kinderen die langdurig ziek zijn, voor kinderen waarbij niets aan de hand is, voor kinderen die blind zijn, voor kinderen die met een extra handje het net redden, voor kinderen met psychiatrische klachten etc. Al deze kinderen zouden het samen moeten kunnen rooien op een school bij elkaar in de klas vindt onze minister zonder een cent extra, niet voor al deze kinderen, en niet voor de leraren.

heb jij het plaatje? Zie jij het gebeuren. Ja, mijn Hb-er kost extra geld, extra geld in de extra lessen, de extra verdieping, de extra vraag naar nog meer te doen hebben omdat dat koppie nooit stilstaat in het denken. Ja, dat kost extra geld want niet iedere leerkracht kan Spaans geven, of Science of noem maar wat op. Dan hebben we het over kinderen van 4 t/m 12... Dat ouders hun steentje bijdragen moge duidelijk zijn voor de torenhoge eigen bijdrages en de extra uitgaven voor bepaalde items die de kinderen moeten hebben en laten we de vervoerskosten vooral ook niet vergeten. Geeft allemaal niets want niets is beter dan weer een gelukkig kind te hebben.

Aan de kant geldt het net zo; wat heeft een lichamelijk beperkt kind eraan om in een klas van 30 te zitten waarin het geen kant op kan, niet kan mee kan komen omdat het allemaal te snel gaat (vaak gaat een lchamelijke handicap met nog wat meet dingen samen), geen enkele aansluiting vindt omdat hij anders is en de maatschappij hem maar uitkotst omdat hij anders is. Die mogen straks OOK niet meer op hun eigen school verblijven net zoals de HB-ers in ons land, geen geld meer want iedereen schijnt gelijk te zijn; geloof me dat dat niet zo is!

Rosa-

Rosa

snap nog steeds niet waarom Leo klassen 15 kinderen moet zijn. In feite zou je juist kunnen zeggen maak ze groter dan normale klassen en besteed dat geld wat je daarmee verdient aan differentiatie of aan meer/betere computers.

Een slimmer dan normaal kind hoeft mijns inziens niet aan het handje mee genomen worden wat hij verstandelijke gehandicapten juist meer nodig is ( meer uitleg, meer tijd per kind). Een hb kind heeft er volgens mij meer aan om juist met een ander hb kind zelf dingen uit te zoeken (en dat hoeft niet meer geld of meer leerkracht te kosten). Laat ze de tijd die vrij komt omdat ze sneller door de leerstof heen gaan gebruiken om bijv. te leren plannen, zelfstandig te werken, zelf projecten te verzinnen en creatief te zijn met de beschikbare materialen. Leer ze koken, tuinieren etc. maar dan alleen echt zelf alles zelf regelen en uitzoeken en plannen.

Uitjes en dure externe leraren zijn leuk en interessant maar niet persé meer noodzakelijk dan bij de standaard leerlingen. Ik denk wel dat het erg goed voor hb-ers kan zijn om met gelijk gestemde in de klas te zitten zodat ze zich aan elkaar kunnen optrekken. Dus op zich ben ik voor leo maar tegen dat het meer geld kost dan een standaard basisschool.

Eens met pelle

Ik ben het eens met Pelle. Ik snap ook niet zo goed waarom deze leerlingen meer geld zouden moeten krijgen. Natuurlijks is het heel fijn om in een klasje van 16 kinderen te zitten maar dat geldt voor alle kinderen. Ik zie niet goed in waarom kinderen die hb zijn daar meer baat bij hebben dan een kind met een gemiddeld iq.
Een laptop per kind lijkt me ook niet persé noodzakelijk. Ook zonder 1 laptop per kind kun je goed onderwijs verzorgen.
Uitjes is iets waar alle kinderen baat bij hebben.
Het enige wat mij werkelijk van belang lijkt is om een goede en gemotiveerde leraar voor de klas te hebben die bereid is om leerlingen zoveel mogelijk uitdaging te verschaffen. Wederom overigens iets waar alle leerlingen baat bij hebben.
Ik snap dus ook niet zo goed waarom onderwijs voor hb kinderen duurder zou zijn dan voor een gemiddeld iq kind.

Maylise

Passend onderwijs (lang!)

Met enige verbazing heb ik dit draadje doorgelezen. Als je niet over alle feiten beschikt en het moet hebben van de indruk zoals die bijvoorbeeld hier op het forum is ontstaan, hoe kun je dan daar wel zo’n harde mening over hebben? Roepen dat je niet precies weet hoe het zit, maar dat je wel van mening bent dat er geen cent extra naar Leonardo-onderwijs moet? Hoe kun je zo’n mening – over kinderen nog wel – funderen op ontbrekende kennis? Zijn jullie weleens wezen kijken op een Leonardoschool?
Fraz snapt niet waarom de klassen kleiner zijn. Je schrijft dat je het wel logisch vindt dat dat gebeurt bij verstandelijk beperkte kinderen. Realiseer jij je wel dat de HB-kinderen exact even ver van het gemiddelde afwijken als deze verstandelijk beperkte kinderen? Kijk de Gausskromme er maar op na. Je zegt ook dat HB geen handicap is, maar een gave waar niet specifiek meer geld en aandacht voor nodig is. Los van het feit dat dit niet klopt – lees het werk van James Gallagher (University of North Carolina), Francois Gagné (Université du Québec à Montréal) of het werk van Joyce VanTassel-Baska (College of William and Mary) maar eens – kun je deze strekking ook niet naar het speciaal onderwijs doortrekken. Mijn zoon heeft een cluster 3 –indicatie en heeft geen handicap. Dat geldt voor bijna de hele school waar hij naar toe mag (geheel cluster 3): langdurig zieke kinderen. Je hoeft dus geen handicap te hebben om voor Speciaal Onderwijs in aanmerking te komen. Het kunnen werken op je eigen tempo is hier reden genoeg. En laat dat nu net een van de redenen van HB-onderwijs zijn…
Fraz zegt later dat een HB-kind het beste met een HB-kind kan werken en zelf dingen uitzoeken. Dat klopt inderdaad. Maar je gevolgtrekking klopt niet: je zegt dat het ‘dus’ geen extra leerkracht hoeft te kosten. Jij staat waarschijnlijk zelf niet voor de klas. Het is toch echt wel rustiger en makkelijker om een groep van 32 aan het rekenen te zetten met je instructie, verlengde instructie en dan aan het werk, dan wanneer er 16 (of meer) HB-kinderen aan het uitzoeken gaan. Je komt ogen en oren te kort. Je zegt ook ‘ik ben voor Leo, maar het mag niets extra’s kosten.’ Tja, dan ben je dus niet voor Leo, want die financiering raakt het Leonardo-onderwijs in de kern.

Maylise haalt de veelbesproken laptop per kind er weer bij. Deze laptops worden bij bijna alle Leonardoscholen (voor zover ze al met laptops werken) door de ouders zelf betaald. En om de vergelijking door te trekken met het Speciaal Onderwijs: daar wordt de laptop wel door iedereen geaccepteerd, maar die laptop hoeft niet uit het rugzakje betaald te worden, hoor. Die ‘krijg’ je gewoon bij het UWV. Dat geldt ook voor aangepast meubilair bijvoorbeeld. Bij de toekenning van het rugzakje van mijn zoon adviseerde de ergotherapeut ons de laptop maar meteen aan te vragen omdat ‘rugzakkinderen die toch altijd krijgen’. Je wilt niet weten wat voor bedragen hier in rondgaan.
Maylise, je zegt ook niet te snappen waarom onderwijs van HB-kinderen duurder is dan onderwijs aan kinderen met een gemiddeld IQ. Wel, om dezelfde reden waarom het onderwijs aan verstandelijk beperkten (V duurder is: het is anders. Het materiaal is anders vormgegeven, de leerlijnen zijn anders uitgewerkt en de toepassingsmogelijkheden zijn anders. Niet beter, niet slechter, maar anders. En omdat er nu eenmaal minder HB-kinderen zijn en minder VB-kinderen zijn dan ‘gemiddelde’ kinderen, is de afzetmarkt kleiner. En dus duurder. Een simpel geval van marktwerking.

Pelle, van jouw opmerkingen schrik ik. Hoe kun je schrijven dat het ‘verschil tussen de domste en de slimste’ een stuk kleiner is en dat je dus – weer dat ‘dus’- minder hoeft te differentiëren? Alleen al de begrippen ‘domste’ en ‘slimste’, blergh! Inhoudelijk klopt je redenering ook niet. In een reguliere klas wordt er gewerkt op drie niveaus (langzame denkers, gemiddelde denkers, snelle denkers). Zelfs als je dit verdubbelt en er zes subgroepen van maakt wat op veel scholen met adaptief onderwijs gebeurt, haal je nog niet het maatwerk van het speciaal onderwijs. Daar zitten kinderen in groepen van 8-12 en een enkele keer meer. Die kinderen krijgen maatwerk en dat moet ook. Dat geldt ook voor de Leo-kinderen. Hun leerkracht moet dus voor elk vak 16 verschillende leerlijnen uitwerken en dagelijks toepassen. Dat is het summum van differentiëren. En dat probleem wordt nogal versterkt omdat de kinderen van verschillende basisscholen komen waar ze soms al versneld zijn in een bepaald vak. Met 8 of 9 naar het voortgezet onderwijs? Tuurlijk, inhoudelijk geen probleem. Maar weet jij je eigen middelbare schoolperiode nog? Zie jij deze kleintjes daar op hun plek zijn? Mogen deze kinderen ook kind zijn naast hun HB? Het is niet leuk om met 16 jaar je Bachelordiploma op te halen. Het is ook niet betaalbaar trouwens, want financiering zit er niet in. En waar moet je daarna heen? Welke werkgever van bijbehorend niveau wil een 16-jarige hebben? Ik werk veel met hoogbegaafde tieners en onderwerpen als suicide en eenzaamheid komen vaak aan bod. Wat zijn deze kinderen eenzaam. Elke dag weer. Als jij je wel eens eenzaam hebt gevoeld, probeer je dan eens in te denken dat je je zo elke dag voelt. Vind je het raar dat veel van deze kinderen later juist niet succesvol zijn omdat ze niet goed zijn begeleid? Dat ze grijpen naar drank, drugs en andere verslavende zaken om de pijn van eenzaamheid en onbegrip niet te hoeven voelen? En bedenk ook dat niet alleen het denken een hogere intensiteit kent: dit geldt ook voor het gevoel.

Pelle, je schrijft ook dat ze geen dure leerkrachten nodig hebben. Wat is duur? De meeste Leo’s werken met het personeel dat ze al in dienst hadden en daar is niets duurders aan. Veel schoolbesturen zitten op slot, zeker in krimpregio’s. Daar gaan ze echt geen nieuwe leerkrachten aannemen als er bovenschools nog ‘losse leerkrachten’ zwerven die nog uren ingevuld moeten hebben. Dit gebeurt vaker dan je denkt. Op de meeste Leonardoscholen staan gewoon LA-leerkrachten (laagste leerkrachtenschaal). Bedenk dat het Speciaal Onderwijs structureel LB-leerkrachten heeft. Met je voorbeeld van de Spaanse docent geef je wel aan dat je niet thuis bent in het onderwijs. Je kunt geen Spaanse docent voor een dag inhuren. Er zijn nauwelijks Leonardoscholen die 6 klassen hebben en met 5,5 uur lestijd heb je dat dan wel nodig. Hoe zie je het praktisch voor je? Groep 1-2 krijgt Spaans, daarna gaat de Spaanse juf naar groep 3-4 en wie staat er dan bij 1-2? Waarschijnlijk de juf van 3-4. En het uur daarna? De meester van 5-6? De meeste kinderen trekken drie leerkrachten per week niet eens en HB-kinderen zouden het dan met 4 op één dag moeten doen? En je voorbeeld van ‘haal de docent maar bij het VO’ slaat werkelijk nergens op (hoe graag ik persoonlijk graag zou willen dat BO en VO meer gaan samenwerken). Wie betaalt de duurdere VO-leerkracht als hij ‘even’ op het goedkopere BO staat? Hoe zit dat met rechtenopbouw, urenopbouw en overige administratieve zaken?

Je schrijft ook dat al die dure uitjes niet nodig zijn. Wie zegt dat het duur is? Volgens mij betalen de meeste ouders het zelf en met het aantal uitjes valt het wel mee. Alle kinderen hebben recht op uitjes, waarom moeten de HB-kinderen het dan verantwoorden? En daarbij komt dat er Leonardoklassen zijn die eigenlijk nauwelijks de deur uitkomen.

Ik denk dat Rosa het goed omschrijft: àlle kinderen hebben recht op passend onderwijs. Je moet niet bezuinigen op onderwijs, niet bezuinigen op kinderen. We moeten in het onderwijs wel veel effectiever en efficiënter gaan werken. En je mag best vinden dat Leonardo-onderwijs niet nodig is als je weet waar je het over hebt en als je je mening kunt staven. En als je het niet weet wat is er dan mis mee om te zeggen dat je er te weinig van weet om er een goede mening over te hebben?

We roepen hier op het forum altijd ‘kijk naar het kind!’ en ‘kijk naar de ontwikkelingsbehoefte van dat kind’. Laten we dan nu eens de ouders van HB-kinderen en de leerkrachten van HB-kinderen serieus gaan nemen. Misschien is Leonardo-onderwijs niet het beste, dat moet onderzoek nog uitwijzen. Maar zolang er geen alternatief is, ben ik blij dat vastgelopen HB-kinderen nog ergens terecht kunnen.
Francesca

Hoogbegaafdheid is geen handicap

En mag wat mij betreft daar ook niet mee worden vergeleken. Extra faciliteiten eisen omdat blinde, dove, verstandelijk beperkte, langdurig zieke kinderen en ernstig gedragsgestoorde kinderen daar ook recht op hebben is van de zotten vind ik.
c Hier inmiddels ruime ervaring met verschillende scholen (voor mijn 3 HB kinderen). Ik weet uit ervaring dat onderwijs aan hoogbegaafden ook zonder een grote zak geld mogelijk is. Begrip, erkenning, uitdaging, leerkrachten die geschoold worden in herkennen van HB 'ers. Er is nog een wereld te winnen, maar dat hoeft niet door een erkenning als speciaal onderwijs.

Ach heden

Wat een beladen onderwerp toch.

Mijn oudste zit op een Leo. Enorm verschil van aanpak met de reguliere school. Vijf jaar geworsteld om aanpak daar verbeterd te krijgen. Trekken aan dood paard. Ten koste van kind. Nu inderdaad individuele leerlijn voor alle kinderen. Juffen werken enorm hard om concept van de grond te tillen.

Wij als ouders vragen ons ook af of Leo houdbaar is en hoe het goedkoper zou kunnen. Aan de individuele leerlijn valt niet te tornen, want kinderen met een IQ tussen de 130 en 150 leren niet hetzelfde op hetzelfde moment. Dat loopt erg uit elkaar.

Wel vragen wij ons af wat je doet met de tijd die over is omdat de basisvakken sneller worden aangeleerd (rekenen en taal gaat 2,5 keer zo hard als op de normale school en wordt dus maar 2 ipv 5 uur per week gegeven).
Die tijd wordt gevuld met verrijking om te voorkomen dat de kinderen nog verder voor gaan lopen. Daar zit een mogelijkheid om te bezuinigen. Je kan ze bijvoorbeeld iedere middag vrij geven.

En de klas kan groter als het concept meer uitgerijpt is.

Ik moet zeggen dat het ons als ouders vooral heel veel onrust geeft dat er zoveel onduidelijkheid is over de financiering. Omdat zoon over twee jaar naar VO gaat hebben we het toch gedaan. Maar jongste moet nog zes jaar BO, en voor hem vind ik het een moeilijke overstap. Speelbal van een hoop gezeur. Ik zie nu hoe hij in een klas van 31 kinderen zit waar juf wel haar best doet maar er is gewoon niet genoeg materiaal en tijd.

Misschien moet er een systeem komen met RT/IB voor dit soort kinderen. Dat systeem is er al, maar door geldgebrek vallen ze altijd buiten de boot.

Esta

Esta: "xtra faciliteiten eisen omdat blinde, dove, verstandelijk beperkte, langdurig zieke kinderen en ernstig gedragsgestoorde kinderen daar ook recht op hebben is van de zotten vind ik."

Mee eens. Daarom ben ik ook zo blij dat dit juist niet als argument wordt gebruikt om meer geld bij elkaar te sprokkelen. Er wordt gevraagd om faciliteiten omdat de kinderen dat nodig hebben, niet omdat andere kinderen het al wel of niet hebben. Het is alleen zo jammer dat juist dit niet bestaande argument als tegenargument wordt gebruikt door mensen die last hebben van het klepel-en-klok-syndroom.
Volgens jou is onderwijs aan HB mogelijk zonder een grote zak met geld. Klopt ook, die zak hoeft heus niet groot te zijn. Maar nu is er sprake van ongelijkheid. Als het bestuur van jouw school bepaalt dat er niets wordt gedaan voor HB-kinderen, dan hebben jouw kinderen pech. Andersom heb je natuurlijk geluk. En bedenk dat je niet zomaar kan overstappen van school naar een ander bestuur; dat moet geografisch, economisch en praktisch maar net kunnen.
Je roept iets over de scholing van leerkrachten. Daar zit een grote kern: daar zijn we al een stuk verder in dan tien jaar geleden. Die vooruitgang is geweldig! Maar tegelijkertijd kost die scholing wel geld. En als jouw bestuur daar geen geld voor wil vrijmaken....
De discussie in Nederland wordt op een verkeerd niveau gevoerd: als je niet past in het onderwijs moet je dus naar het Speciaal Onderwijs. Het artikel over Sieneke Goorhuis hier op Ouders Online is daar ook een voorbeeld van. Geen wonder dat het Speciaal Onderwijs overstroomd wordt. Misschien moeten we de Leonardoscholen en aanverwante scholen niet benoemen als soort speciaal onderwijs, maar als 'speciaal-onderwijs-omdat-het-regulier-onderwijs-tekort-schiet'. Niet iedere HB'er hoeft naar een Leonardoschool. Sterker nog, liever niet. Zoals je zelf al schrijft: 'met begrip, erkenning uitdaging en leerkrachten die geschoold worden...' kunnen veel HB'ers gewoon op de reguliere school blijven. Maar geldt dat eigenlijk niet voor alle kinderen die buiten het standaardconcept vallen?
Ik hoop dat de Leonardoscholen zich volkomen overbodig maken in de komende jaren. Dat alle scholen onderwijs kunnen bieden aan alle kinderen en dat er dus geen noodzaak is voor HB'onderwijs. Dat we alleen RT (plusklas) voor HB'ers hoeven te hebben. Lijkt me geweldig.
Tot die tijd ben ik blij met initiatieven die er zijn voor HB-kinderen. Domweg omdat de kinderen het nodig hebben.
Ik vergelijk HB zeker niet met een handicap. Maar nogmaals, je hoeft geen handicap te hebben om toch recht te hebben op Speciaal Onderwijs. Hele scholen in cluster 3 zitten er vol mee. Het heeft niets te maken met een handicap: het heeft alles te maken met onderwijs.
Francesca

Geen dure vakdocenten

bij ons worden deze wekelijkse lessen (Engels en schaken, en men is nog op zoek naar een docent Spaans) gegeven door vrijwilligers. Dat kost nauwelijks iets.
Chinees wordt zelfs 'gegeven' door een leerling, dat kost helemaal niks De laptop wordt door de ouders betaald. Uitjes? afgelopen jaar 2 keer, waarvan 1 geregeld door een ouder (sponsoring in natura zogezegd)
De grootste kostenpost is juist het 'klein zijn' van de school waardoor je het salaris van directie en Ib-er over minder kinderen kunt omslaan, plus dat, zoals ik hierboven ook al neerzette, scholen te maken krijgen met subsidie per leerling die ze pas 1 tot 2 jaar (bij een beetje pech) na het aannemen van de leerling krijgen. En dat is een behoorlijke smak geld die van te voren moet worden gereserveerd. Dat is wel de reden dat veel Leo's terugkomen van de max 16. De Stichting geeft inmiddels al 18 aan als max (met een uitzondering van 19)
En zolang ze op onze vorige school nog steeds (zelfs na een jaar Leo)ontkennen dat zoon hb is, ben ik dolblij dat er een Leo binnen een acceptabele reisafstand ligt.

Ik ook

Ik zou ook graag willen dat op de OBS van mijn dochter kleinere klassen zouden zijn. Daar zou zij erg goed op gedijen. Ze heeft adhd en is snel afgeleid. Zij zou dan ook meer kunnen opsteken en dat zou ook het vervolgonderwijs voor haar ten goede komen (en waarschijnlijk een hoger niveau bereiken). Ik zou het ook willen voor haar vriendinnetje met dyslexie. En voor de jongen met Asperger in haar klas. En ook voor het meisje dat naar lwoo gaat. En voor de pdd-nosser. En voor de andere adhd'er in de klas. En ook voor de hb'er in die klas. En ook voor haar juf die er zo verschrikkelijk veel enrgie in stopt om toch ieder kind met zijn of haar persoonlijke (on)mogelijkheden te helpen. Petje af, 30 kinderen en toch zo betrokken.
Ik gun iedereen passend onderwijs voor zijn of haar kind maar er moet wel balans in zijn qua finaciering en aandacht. En nee, mijn dochter is veel te goed voor het speciaal onderwijs, ze heeft zelfs niet eens een rugzak of pgb. Ze moet het dus maar doen met nog 29 kinderen om haar heen, howel 16 tot 18 kinderen veel beter zou zijn voor haar.

Nou snap ik je, pelle

Pelle, nu snap ik je! Het gaat je helemaal niet om de hogere discussie rond wel of geen financiering van Leonardoscholen: je bent gewoon boos dat je eigen kind niet het onderwijs krijgt dat het nodig is. Je denkt dat financiering van andere onderwijsvormen het SBO benadeelt en daarmee jouw zoon. Klopt dat?
Als eerste: iedere HB-ouder zal begrijpen hoe frustrerend het is als je kind niet het onderwijs krijgt wat het verdient, wat het nodig is. Medestanders dus. Maar ga dan niet kinderachtig om je heen slaan dat jouw kind meer recht heeft dan een ander.
Met jouw verhaal onderstreep je mijn punt: blijkbaar zit de SBO-school van jouw kind in een samenwerkingsverband dat weinig geld krijgt van de betrokken besturen. Andere SBO-scholen krijgen wellicht meer of misschien ook minder van hun besturen. Dat is de onderwijsgelijkheid waar ik het steeds over heb.
Hou op met om je heen slaan over wel of geen financiering voor anderen. Jij wilt een betere financiering (en beleid waarschijnlijk) voor jouw SBO. En dat mag, dat is je goed recht. Het staat alleen weinig chic om vanuit die boosheid een ander dan ook maar niets te gunnen.
En over psychische aanpak buiten school: je hebt gelijk, dat kan prima buiten school en het wordt op de eigen bijdrage na ook vergoed. Maar psychische ondersteuning heeft bar weinig zin als je de situatie die de nood veroorzaakt niet kunt veranderen.
Nog even inhoudelijk: uit jouw laatste alinea maak ik op dat jij HB-kinderen bij elkaar wilt zetten in een reguliere klas (lees: gewoon budget). Als je mij een leerkracht kunt geven die dat aankan en aanwil, dan ga ik vandaag nog met je mee. Maar op een enkele uitzondering na blijkt het in de praktijk nog niet haalbaar. Ik wilde dat het zo was.
Francesca

Lees dit eens

http://i-carus.info/Home/Blog/Artikelen/2010/3/15_Waarom_speciaal_onderwijs_voor_hoogbegaafde_kinderen.html

Waarom speciaal onderwijs voor hoogbegaafde kinderen

Passend onderwijs voor hoogbegaafde kinderen is in opkomst: de Leonardo scholen schieten als paddenstoelen uit de grond. Ook komen er steeds meer Plusafdelingen op scholen.

Waarom zou je als ouder voor een aparte school voor je hoogbegaafde kind kiezen? Het onderwijs in Nederland is toch voor iedereen bedoeld? Het heet toch niet voor niets Weer Samen Naar School (WSNS)?

Uit een onderzoek van 2008 van de AOB (Algemene Onderwijs Bond) is gebleken dat 80% van de leerkrachten een hoogbegaafd kind niet herkent en dat een zelfde aantal leerkrachten niet weet wat het hoogbegaafde kind nodig heeft.
Daar moet dus echt iets aan gedaan worden.

Een hoogbegaafd kind kan echter niet wachten op aanpassingen die jaren duren. 50 tot 80% van de hoogbegaafde kinderen zit niet lekker in zijn vel op school (Sociaal Cultureel Planbureau, 2006).

In 2007 is in Nederland de eerste Leonardo school gestart in Venlo. Dit naar het concept van Jan Hendrickx, een onderwijsman in hart en nieren.

Zijn concept was eigenlijk heel simpel: full time passend onderwijs voor het hoogbegaafde kind, aangeboden op de manier waarop hoogbegaafden denken en leren.

Het reguliere schoolprogramma wordt compact, dus in kortere tijd afgehandeld. Dat geeft ruimte voor veel andere vakken.

Een voorbeeld: is het op de gewone basisschool zo dat je het metrieke stelsel over meerdere schooljaren verspreid leert, op de Leonardo school leer je dat in een uur. Het is immers ook tig keer hetzelfde: factor 10 erbij of factor 10 eraf.

Dan hebben we het eigenlijk nog niet gehad over het grootste verschil tussen de gewone basisschool en de Leonardo school: de manier van leren.

In ons land is de leermethode van stapsgewijs iets opbouwen standaard in het onderwijs. Deze kinderen leren echter niet stapsgewijs, maar vanuit het geheel.
Niet beetje bij beetje de materie uitleggen en dan toewerken naar de eindconclusie - zoals bij het net genoemde voorbeeld, maar meer van “Jongens, dit is de eindbedoeling”. Dan kijken of ze het snappen.

Wat er nu in het onderwijs gebeurt, is dat hoogbegaafde kinderen mee moeten in het keurslijf van het Nederlandse onderwijs, dat maar voor 68% van de kinderen bedoeld is.

Van minderbegaafde kinderen verwachten we niet dat ze hier helemaal aan mee doen. Die krijgen een rugzak voor extra hulp als het te moeilijk voor ze is. Redden ze het zelfs niet met een rugzak dan is er in Nederland de mogelijkheid van speciaal onderwijs, zonder extra kosten voor de ouders.

Voor het hoogbegaafde kind, met een spiegelbeeld ontwikkeling ten aanzien van het minderbegaafde kind, zijn er geen standaard voorzieningen. Ouders mogen hopen op inzicht, expertise en inzet van de school. Bovengenoemde AOB onderzoekscijfers geven hier het manco in het systeem aan.

Soms hebben ouders mazzel en is er een Plusklas op school voorhanden. Dan kan het kind een dagdeel in de week wel krijgen wat het nodig heeft. Helaas is dat maar een paar uurtjes in de week. Ouders die geld hebben kunnen eventueel extra hulp buiten school inkopen via een particuliere Plusklas.

Voor een deel van de kinderen kan dit er voor zorgen dat ze het vol houden op de gewone school. Het is echter niet wat ze echt nodig hebben: full time passend onderwijs, oftewel een speciaal onderwijs school.

Het rare in Nederland is dat we er geen seconde aan zouden denken om ouders die een minderbegaafd kind hebben zelf de portemonnee te laten trekken. Het kind kan er toch niets aan doen en iedereen heeft toch recht op passend onderwijs.

Voor een hoogbegaafd kind ligt dit blijkbaar anders.

In tegenstelling tot in vele andere landen is hoogbegaafdheid hier een luxeprobleem. Ouders hebben mazzel met zo’n kind, die komt er vast wel uit zichzelf.

Onderzoek wijst het tegenovergestelde uit: maar 16% van de hoogbegaafde jongeren eindigt succesvol met een universitaire opleiding (Stichting Plato, 1978). 84% haakt dus af. Nederland lost dit verlies voor de kenniseconomie op door expertise uit het buitenland te halen.

Een ander argument tegen speciaal onderwijs voor hoogbegaafde kinderen is dat het ze isoleert van de maatschappij. Ze zitten de hele dag als nerds bij elkaar en daar worden ze knap wereldvreemd van. De Leonardo afdeling woont echter in bij een gewone school, zodat men wederzijds iets van elkaar kan leren en de kinderen samen op het plein kunnen spelen.

In de praktijk blijken de Leonardo kinderen het heerlijk te vinden om met ontwikkelingsgelijken bij elkaar te zitten. Het gaat daardoor een stuk beter op het schoolplein, en ook daarbuiten. Dit omdat ze lekkerder in hun vel zitten omdat het keurslijf weg is, ze dat krijgen wat nodig is op een bij hun passende manier en ze niet langer de enige in de klas zijn die anders denken en zijn. Voor het eerst vinden ze dingen moeilijk op school.

Wetenschappelijk onderzoek van het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek (CBO) en het Instituut voor Toegepaste Sociologie (ITS) van de Universiteit van Nijmegen (2005) heeft aangetoond dat het eigenlijk ook anders moet:
"de beste resultaten van onderwijsaanpassingen voor hoogbegaafde leerlingen worden gevonden waar de leerling buiten de reguliere groep werd geplaatst, bijvoorbeeld een plusklas of een aparte klas of school voor hoogbegaafde leerlingen; daar krijgen leerlingen een deel van of de hele week een ander, speciaal op hen toegesneden, onderwijsaanbod"

Ik ben dus voorstander voor speciaal onderwijs scholen voor hoogbegaafde kinderen, net zoals ik voorstander ben van speciaal onderwijs scholen voor minderbegaafde kinderen.

Het is alleen jammer voor het hoogbegaafde kind dat de regering het onderwijs voor het minderbegaafde kind wel volledig vergoedt en dat van hun niet.

Zolang dat niet zo is blijven we hangen in geroep dat het een luxe probleem is.

Dorien Kok

Mireille

Dank je, Mireille, dit is precies het punt wat ik ook wil maken. We moeten kijken naar het kind, kijken naar de ontwikkelingsvraag en van daaruit kijken wat het beste is. Er is in onderwijsland nog veel te winnen, al hebben we ook al veel gewonnen. Ik gun iedereen kleinere klassen en meer persoonlijke aandacht. Niet alleen het kind, maar ook de leerkracht, want ga er maar aan staan als docent. Er is nog steeds ongelijkheid in het onderwijs en daar moet aan gewerkt worden. Leerkrachten moeten het ook aankunnen.
Ik kan er alleen weinig met het argument dat 'mijn kind iets niet krijgt, dus een ander kind mag het dan ook niet.' Dat heeft niets te maken met vinden dat een bijzondere onderwijsvorm wel of geen financiering zou mogen hebben. Dat heeft te maken met gunnen en dat is een heel andere discussie.
De vraag was of Leonardo-onderwijs (of soortgelijke initiatieven) speciaal onderwijs is of niet. Wat ik daarvan vind, staat in mijn eerdere posting. Maar bedenk wel dat net zoals niet iedere ADHD'er of Asperger in cluster 4 terecht komt, ook niet iedere HB'er op een Leoschool (of ander initiatief) zit. Het gaat dan wel echt om die kinderen die het niet meer redden in het reguliere onderwijs. En ja, laat dan de financiering zoals jij het mooi verwoord 'in balans zijn'. Ook voor de HB-kinderen die echt nergens anders meer terecht kunnen (en nogmaals, dat is dus niet per definitie iedere HB'er).
Francesca

Francesca

"Ik kan er alleen weinig met het argument dat \'mijn kind iets niet krijgt, dus een ander kind mag het dan ook niet.\' Dat heeft niets te maken met vinden dat een bijzondere onderwijsvorm wel of geen financiering zou mogen hebben. Dat heeft te maken met gunnen"
Wat een lullige en compleet incorrecte samenvatting van het betoog van Pelle. Pelle zegt niet: wat mijn kind niet krijgt, mag jouw kind ook niet. Ze zegt: wat jij voor jouw kind wil, wil ik ook voor het mijne en eigenlijk voor alle kinderen. Fulltime passend onderwijs, welke ouder tekent daar nu niet voor?
Sorry dat ik er zo inspring, dames, maar dit ging mij even te ver. Leuter gezellig verder over de exclusieve belangen van het hoogbegaafde kind, maar houd je nagels binnenboord.
Groetjes
Massi

Geen handicap nodig voor cluster 3?

Hieronder de indicatiecriteria voor cluster 3, het is natuurlijk net hoe je het definieert, maar ik denk dat je hier in alle gevallen wel degelijk kunt spreken over een handicap.

§ 3. Indicatiecriteria Cluster 3

Artikel 19. Indicatiecriteria zeer moeilijk lerende kinderen

1.Een leerling is toelaatbaar tot het speciaal onderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs aan zeer moeilijk lerende kinderen, indien op basis van psychodiagnostisch onderzoek dat individueel is afgenomen en rekening houdt met de kenmerken van de leerling, is vastgesteld een intelligentiequotiënt lager dan 55, niet zijnde een diepe of ernstige stoornis als bedoeld in artikel 22, eerste lid.
2.Een leerling is tevens toelaatbaar tot het onderwijs, bedoeld in het eerste lid, indien:
a. op basis van psychodiagnostisch onderzoek dat individueel is afgenomen en rekening houdt met de kenmerken van de leerling, een intelligentiequotiënt tussen 54 en 70 is vastgesteld,
b. sprake is van een beperking in de onderwijsparticipatie die blijkt uit:
1°. een leerachterstand of het ontbreken van algemene leervoorwaarden als bedoeld in artikel 13, onder f; en
2°. een zeer geringe sociale redzaamheid als bedoeld in artikel 13, onder c,
c. voor leerlingen tot en met 7 jaar een stoornis is vastgesteld, indien van toepassing volgens het classificatiesysteem DSM-IV of ICD-10, die de beperking, bedoeld onder b, ernstig negatief beïnvloedt, en
d. de zorg onvoldoende effect heeft gesorteerd of zal kunnen sorteren, en de ondersteuning deelname aan het regulier onderwijs niet mogelijk maakt.
3.Een leerling is tevens toelaatbaar tot het onderwijs, bedoeld in het eerste lid, indien uit een verklaring van een arts blijkt dat er bij de leerling sprake is van het syndroom van Down.
Artikel 20. Indicatiecriteria lichamelijk gehandicapte kinderen

Een leerling is toelaatbaar tot het speciaal onderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs aan lichamelijk gehandicapte kinderen, indien:

a. op basis van medisch en psychodiagnostisch onderzoek zijn vastgesteld een of meer stoornissen in structuur of in functie die gepaard gaan met stoornissen in de motorische functies en die leiden tot een ernstige belemmering om aan onderwijs deel te nemen,
b. sprake is van een beperking in de onderwijsparticipatie die blijkt uit:
1°. een leerachterstand als bedoeld in artikel 13, onder a;
2°. structureel schoolverzuim als bedoeld in artikel 13, onder e; of
3°. een zeer geringe zelfredzaamheid als bedoeld in artikel 13, onder d; en
c. de zorg onvoldoende effect heeft gesorteerd of zal kunnen sorteren, en de ondersteuning deelname aan het regulier onderwijs niet mogelijk maakt.
Artikel 21. Indicatiecriteria langdurig zieke kinderen met een lichamelijke handicap

Een leerling is toelaatbaar tot het speciaal onderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs aan langdurig zieke kinderen met een lichamelijke handicap indien:

a. op basis van psychodiagnostisch en medisch onderzoek is vastgesteld:
1°. een chronische somatische stoornis;
2°. een chronische centrale of chronische perifere neurologische stoornis; of
3°. een chronische psychosomatische stoornis; die niet in hoofdzaak leiden tot een stoornis in motorische functies maar wel leiden tot een ernstige belemmering om aan onderwijs deel te nemen,
b. sprake is van een beperking in de onderwijsparticipatie die blijkt uit:
1°. een leerachterstand als bedoeld in artikel 13, onder a;
2°. structureel schoolverzuim als bedoeld in artikel 13, onder e; of
3°. een zeer geringe zelfredzaamheid als bedoeld in artikel 13, onder d, en
c. de zorg onvoldoende effect heeft gesorteerd of zal kunnen sorteren, en de ondersteuning deelname aan het regulier onderwijs niet mogelijk maakt.
Artikel 22. Indicatiecriteria meervoudig gehandicapte kinderen cluster 3

1.Een leerling is toelaatbaar tot het speciaal onderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs aan meervoudig gehandicapte kinderen binnen cluster 3, indien op basis van psychodiagnostisch onderzoek is vastgesteld een diepe stoornis in de intellectuele ontwikkeling, of een ernstige stoornis in de intellectuele ontwikkeling met bijbehorend zeer beperkt gedragsrepertoire en bijkomende medische of gedragsproblematiek.
2.Een leerling is tevens toelaatbaar tot het onderwijs, bedoeld in het eerste lid, indien:
a. de leerling voldoet aan de criteria, bedoeld in artikel 19, eerste lid, of artikel 19, tweede lid, onder a,
b. de leerling tevens voldoet aan de criteria, bedoeld in artikel 20, onder a, en
c. de leerling voldoet aan de criteria, bedoeld in artikel 20, onder b, tweede of derde graad.

Francesca

ik gun het verstandelijk gehandicapte kinderen om in een kleinere klas te zitten en andere faciliteiten te hebben dan een normaal standaard kind omdat die kinderen het gewoon simpel weg keihard nodig hebben.

Ik gun het hB kinderen om naar een Leo school te gaan omdat dat misschien beter bij die hb kinderen past. Er meer tijd is voor diepgang en de kinderen elkaar beter begrijpen.

Echter ik denk niet dat hb kinderen in vergelijking met een normaal intelligentie kind meer of minder gebaat is bij kleinere klassen, meer uitjes en dure externe leerkrachten. Voor een standaard kind zou dit ook fijn en gunstig zijn en veel standaard kinderen komen ook beter tot hun recht en krijgen beter passend onderwijs indien er kleinere klassen zijn.

Als je het beschikbare geld moet verdelen dan heeft een BSO school meer recht op meer geld per kind vind ik. En voor de rest hebben standaard kinderen en hb kinderen evenveel recht op evenveel geld.

Ik vind het dus goed dat er die mogelijkheid is voor HB kinderen om naar een leo school te gaan maar dit hoeft niet meer geld per leerling te kosten.

Wat ik vind is dat een leo school creatiever met de middelen en tijd moet omgaan.

Waarom hb kinderen maar met 15 in de klas kunnen zitten in vergelijking tot een standaard klas snap ik nog steeds niet. Kunnen zij niet leren na instructie zelfstandig te werken, vraagteken te zetten als ze iets willen vragen en te leren te wachten tot de juf tijd heeft ? De vraag of de klassen kleiner moeten zijn heeft toch helemaal niks te maken met het feit hoeveel hb kinderen afwijken van de norm als verstandelijk gehandicapte kinderen ? Als er allemaal HB kinderen in een klas zitten dan kun je toch op eigen niveau verder werken ?

Ik vind het jammer dat veel hb kinderen zijn vast gelopen en daar moet aan gewerkt worden maar niet door te eisen dat er meer geld van de overheid naar Leo scholen moet omdat de klassen max. 15 moeten zijn en er allerlei extra's moet komen wat veel geld kost.

Maar goed dat is mijn mening. Dus kortom ik ben voor extra geld naar SBO omdat dit noodzakelijk is voor die kinderen.

Ik ben voor Leo scholen omdat daar meer rekening met HB kinderen wordt gehouden, het onderwijsaanbod meer is aangepast aan hb kinderen en hb kinderen zich geen uitzondering meer voelen. Maar ik vind niet dat er meer geld naar Leo scholen moet gaan in vergelijking met de normale bassisschool omdat normale bassisschoolleerlingen net als HB leerlingen evenveel recht en op kleinere klassen en extra ondersteuning hebben.

Ook benieuwd

Ik ben ook wel benieuwd hoe jouw (Francesca's) zoon een cluster 3 indicatie heeft gekregen (LG/LZ) en geen handicap/ziekte heeft. En als ik jouw verhaal mag geloven doet de hele school hieraan mee.. vreemd verhaal. Is natuurlijk een oneigenlijk gebruik van middelen, zou niet best zijn als het waar is.

Mijn zoon zit ook op zo'n school met een indicatie voor 3 jaar.

Francesca

Dat de ouders de laptop betaalden had ik inderdaad hier ergens gelezen maar alsnog ben ik er geen voorstander van. Dat is namelijk weer een belemmering voor kinderen uit armere gezinnen. Ik zie ook werkelijk niet in waarom een eigen laptop per kind persé noodzakelijk zo zijn. Je kan toch ook er voor kiezen om een computer lokaal met een flink aantal PC's neer te zetten. Is op de lange duur zeker een stuk goedkoper.

Verder zie ik het voordeel van kleine klassen zeker in maar niet alleen voor HB kinderen. Voor alle kinderen zou een kleinere klas een voordeel zijn. Dat gaat dus alleen niet gebeuren en ik zie werkelijk niet in waarom een school voor hoogbegaafden wel extra geld zou moeten krijgen voor kleinere klassen terwijl een andere school dat niet zou krijgen. Alle kinderen hebben baat bij beter en kleinschalig onderwijs op maat.

Ik vind het prima als er een particuliere school wordt opgericht die ook financieel volledig zelfstandig is; Dan mag je doen en laten wat je wilt. Ik vind alleen niet dat er meer subsidie geld naar deze scholen zou moeten gaan dan er naar andere scholen gaat.

De vergelijking met gehandicapten vind ik ook wat vreemd. Hoogbegaafdheid is echt geen handicap. Dat is echt een volkomen andere situatie.

Maylise

Francesca

Grappig, dat waar jij Pelle van beschuldigt, lees ik juist uit jouw postings: Lichamelijk/geestelijk gehandicapte kinderen hebben recht op meer geld, dan mijn kinderen ook.

Ik geloof best dat HB kinderen baat hebben bij kleine klassen en individuele leerlijnen, maar waarom ze daar meer baat bij hebben dan 'gewone' kinderen is mij nog steeds niet duidelijk.

Blauwtje

op een normale basisschool zitten leerlingen met een iq van 70 tot 130+. Na de bassisschool gaan ze varierend van Praktijkschool (niet zo vaak) tot gymnasium. Lijkt mij dat een individuele leerlijn ook voor deze leerlingen belangrijk kan zijn omdat de verschillen in wat men wanneer leert ook erg uit elkaar kunnen liggen. Verschil in iq bij Leo leerlingen is dan nog een stuk kleiner lijkt mij.

Wat wel lastig is is inderdaad de invulling van de lestijd. Misschien hebben HB kinderen juist omdat er veel zijn vastgelopen wel meer baat bij niet cognitieve invulling van de tijd (naast de compacte stof en extra verrijking en eventueel een extra taal) zoals tuinieren, toneel, muziek, expressie, koken, extra gym etc en dat hoeft niet persé extra veel geld te kosten.